به گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل از عصرایران، برای عموم افراد که از خودرو خود برای مسافرت‌های خارج از شهر و سفرهای متعدد درون شهر استفاده می‌کنند، استفاده از خودروی شخصی از لحاظ هزینه‌ای ترجیح دارد.

با فرض طی مسافتی در حدود 200 کیلومتر در روز برای یک تاکسی، و با درنظر گرفتن متوسط قیمت بنزین و تخمین‌هایی از هزینه‌های جانبی نظیر بیمه‌ی شخص ثالث، تعویض روغن موتور و لاستیک به‌طور دوره‌ای، هزینه‌های تعمیرات، عوارض خودرو و غیره، می‌توان به برآوردی از میزان متوسط مخارج یک تاکسی در سال دست پیدا کرد. بر این اساس و با فرض مصرف متوسط 8 تا 10 لیتر بنزین در هر 100 کیلومتر برای یک خودرو، متوسط هزینه‌ی جابجایی هر کیلومتر تاکسی عددی بین 110 تا 120 تومان به دست می‌آید.

این محاسبه نشان می‌دهد هزینه‌ مصرف بنزین حدود 50 تا 55 درصد کل هزینه‌ی جابجایی یک تاکسی برای هر کیلومتر را شامل می‌شود. همچنین، مشاهده می‌شود در بازه‌ی بین 100 تا 500 کیلومتر جابجایی روزانه، به‌طور میانگین به ازای هر 10 کیلومتر طی مسافت 0.3 درصد به سهم بنزین در کل هزینه افزوده می‌شود.

به عبارت دیگر در صورتی که یک تاکسی روزانه 500 کیلومتر در شهر تهران جابجا شود، حدود 60 درصد مخارج او سهم بنزین مصرفی است. اما با توجه به متوسط سرعت خودرو در کلانشهر تهران و تعدد تاکسی‌ها در هر خط، جابجایی 500 کیلومتری یک تاکسی در یک روز آرمانی به نظر می‌رسد و در نظر گرفتن جابجایی بین 100 تا 200 کیلومتری در یک روز برای تاکسی واقع‌بینانه‌تر خواهد بود. همچنین باید یادآور شد هزینه‌های ذکر شد تنها هزینه‌های پرداختنی جاری هستند و هزینه‌ی استهلاک که صورت پرداختنی برای تاکسی ندارد و از سرمایه‌ی صاحب تاکسی در واقع به‌طور پنهان کسر می‌شود در این محاسبه نیامده است.

درآمد خالص متوسط یک تاکسی در تهران

در حال حاضر تاکسی‌های خطوط در تهران در هر سفر 4 مسافر را جابجا می‌کنند. بر این اساس و با توجّه به کرایه‌ متوسط 202 تومانی هر کیلومتر سفر با تاکسی‌های خطی، و نیز در نظر گرفتن هزینه متوسط یک تاکسی برای هر کیلومتر که طبق توضیحات بالا حدود 115 تومان است، مشاهده می‌شود که به‌طور میانگین هر تاکسی برای هر کیلومتر طی مسافت درآمد خالصی حدود 695 تومان خواهد داشت.

بر این مبنا و با توجّه به کل مسافت طی شده‌ هر تاکسی در ماه، درآمد خالص آن به‌طور ماهانه حدود 3 میلیون و 340 هزار تومان به‌دست خواهد آمد. از طرفی به‌طور متوسط به ازای هر 30 کیلومتر جابجایی اضافی در روز، حدود 510 هزار تومان به درآمد خالص ماهیانه یک تاکسی افزوده می‌شود.

به معنای دیگر و با توجه به متوسط  حدود 10 کیلومتری هر خط تاکسیرانی در تهران، اگر هر تاکسی در روز تقریباً 3 بار بیشتر بین ابتدا و انتهای خط مسافر جابجا کند، در ماه درآمد خالص وی حدود 500 هزار تومان افزایش می‌یابد.

هزینه‌ متوسط یک مسافر تاکسی در شهر تهران

در صورتی که میانگین سفر درون شهری یک شهروند تهرانی در طول یک روز 20 تا 30 کیلومتر برآورد شود، هزینه‌ای که وی به طور میانگین بابت سوار شدن تاکسی در روز پرداخت می‌کند چیزی حدود4000 تا 6000 تومان است. بر این مبنا و با درنظر گرفتن این تردد روزانه در شش روز هفته، در یک سال او هزینه‌ای بالغ بر یک میلیون و 170 هزار تا یک میلیون و 750 هزار تومان برای تاکسی سوار شدن پرداخت خواهد کرد.

مقایسه‌ بین هزینهی استفاده از خودروی شخصی و استفاده از تاکسی برای سفرهای درون‌شهری

با در نظر گرفتن استفاده معمول از یک خودروی شخصی که حدود 20 هزار کیلومتر در سال است، می‌توان مشاهده کرد هزینه‌ی ای که یک خودرو برای سفرهای درون‌شهری متحمل می‌شود چیزی بین یک میلیون و 80 هزار تا یک میلیون و 620 هزار تومان خواهد بود.

با مقایسه‌ این بازه با بازه‌ هزینه‌ مربوط به استفاده از تاکسی،‌ می‌توان نتیجه گرفت برای شخصی که حدود 20 هزار کیلومتر در سال با خودروی خود مسافت طی می‌کند، از لحاظ هزینه‌ای استفاده از تاکسی هیچ ارجحیتی ندارد. اما اگر این شخص از خودروی شخصی خود تنها به عنوان جایگزین تاکسی استفاده کند و حدود 5600 تا 8600 کیلومتر در سال جابجایی داشته باشد، به علت سرشکن نشدن هزینه‌های ثابتی نظیر بیمه شخص ثالث، متوسط هزینه‌ جابجایی هر کیلومتر خودروی وی بالا رفته و در سال هزینه‌ای بین 1.6 میلیون تا 2 میلیون و 30 هزار تومان متحمل خواهد شد.

نتیجه‌ این بحث آن است که برای عموم افراد که از خودروی خود برای مسافرت‌های خارج از شهر و سفرهای متعدد درون شهر استفاده می‌کنند، استفاده از خودروی شخصی از لحاظ هزینه‌ای ترجیح دارد.

مطلوبیت استفاده از خودروی شخصی و هزینه‌ فرصت از دست رفته

با وجودی که استفاده از خودروی شخصی به جای تاکسی حدود 25 درصد گران‌تر است، اما حقیقت آن است که استفاده از تاکسی در تهران مصائب و معضلاتی به همراه دارد که مطلوبیت استفاده از تاکسی را به شدت تنزل می‌دهد. از جمله‌ی این مشکلات می‌توان به زمان انتظار در صف‌های تاکسی، فاصله‌ی پیاده و سوار شدن از تاکسی با محل مطلوب و مقصد نهایی، راحت نبودن تاکسی به علت نشستن چند نفر در کنار یکدیگر، نامناسب بودن و مطلوب نبودن فضای تاکسی به لحاظ سر و صدای افراد دیگر، موسیقی، بوی نامطبوع و ... اشاره کرد. با وضع موجود تقریباً واضح است که میزان مطلوبیتی که خودروی شخصی برای فرد ایجاد می‌کند آن قدر هست که بخواهد 25 درصد بیشتر از هزینه‌ی سوارشدن به تاکسی برای رسیدن به آن پرداخت کند.

اما موضوع بعدی که دارنده خودروی شخصی از آن صرف نظر می‌کند، عواید سرمایه‌ای است که صرف خرید خودرو شده است. با در نظر گرفتن نرخ بهره‌ی بدون ریسک بانکی معادل 22 درصد سالانه، وجه صرف شده برای خرید یک خودروی متوسط با قیمت 40 میلیون تومان در سال می‌توانسته سودی معادل 8 میلیون و 800 هزار تومان نصیب شخص کند. به این ترتیب هزینه‌ی داشتن خودروی شخصی برای هر شخص بیش از 10 میلیون تومان در سال است و در واقع استفاده کننده از خودروی شخصی می‌بایست مطلوبیتی حدود 10 برابر بیشتر از استفاده‌ از تاکسی به‌دست بیاورد تا هزینه‌کرد 10 برابری او توجیه داشته باشد.

دو راهکار گسترش استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی

با توجّه به اینکه به‌طور میانگین استفاده از خودروی شخصی نسبت به استفاده از تاکسی برای حمل و نقل شخصی تنها به‌مقداری جزئی گران‌تر است، و با در نظر گرفتن مطلوبیت‌های استفاده از خودروی شخصی، و همچنین با صرف نظر کردن از هزینه فرصت از دست رفته ناشی از عدم سرمایه‌گذاری مبلغ خرید خودرو که قاعدتاً صاحب یک خودرو آن را جزو هزینه‌های خود منظور نخواهد کرد، روشن است که اکثریت افراد ساکن در کلانشهری چون تهران تمایل به خرید و استفاده از خودروی شخصی داشته باشند؛ امری که روند کنونی افزایش تعداد خودروها در تهران گویای این مطلب است.

عدم خدمات‌دهی وسایل دیگر حمل و نقل عمومی نظیر اتوبوس و مترو در سطح وسیعی از شهر تهران و نیز ساعات محدودی که این وسایل دردسترس شهروندان هستند، باعث شده است که تاکسی‌ها گزینه‌ی اول حمل و نقل عمومی نزد بخش کثیری از افراد برای سفرهای درون‌شهری خود باشند.

از طرفی چنانکه گفته شد به صرفه نبودن و عدم مطلوبیت کافی تاکسی‌ها سبب شده است افرادی که دارای تمکن مالی کافی بوده‌اند، خرید و استفاده خودروی شخصی را بر استفاده از تاکسی ترجیح بدهند. از این رو برای تغییر ترجیحات شهروندان و سوق دهی آنها به استفاده از حمل و نقل عمومی دو راهبرد را می‌توان دنبال کرد که البته پیشبرد هر دو به ‌طور موازی نیز امکان پذیر است.

نخست، باید حمل و نقل عمومی در بخش انبوه، نظیر مترو و اتوبوس، در حدی گسترش یافته و ارزان در اختیار شهروندان قرار گیرد تا شهروندان در استفاده از این وسایل از مطلوبیت بالایی نسبت به استفاده از خودروی شخصی و تاکسی برخوردار شوند. این امر اولاً مستلزم گسترش خطوط مترو و اتوبوس به تمام سطح شهر است و از سویی دیگر، باید گسترش شهر و افزایش جمعیت آن کنترل و محدود شود. راهبرد دوم آن است که استفاده کردن از خودروی شخصی برای افراد همراه با هزینه‌های بیشتری شود تا از اولویت و مطلوبیت استفاده از آن به‌طور مضاعف کاسته شود.

أخذ عوارض متناسب با مسافت پیموده شده، ایجاد محدودیت دسترسی خودروها به نواحی پرتراکم شهر، ایجاد محدودیت و هزینه برای پارک خودروها در خیابان، اعمال و افزایش مالیات برای خودروهای شخصی و نظایر اینها راهکارهایی هستند که نمونه‌هایی از اجرای آنها را در کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته جهان نیز می‌توان مثال زد.