به گزارش پایگاه خبری «عصرخودرو» به نقل از ایرنا، اگر مروری داشته باشیم بر تاریخچه پلاک در ایران باید به دوره صدارت وثوق الدوله اشاره کنیم که به درشکه‌ها و گاری‌ها پلاک‌هایی چسبانده شد و هر یک از آن‌ها دارای شماره‌ای شدند.

در آن زمان متولی این کار اداره بلدیه (شهرداری) بود. تعویض و نصب پلاک بر روی خودروها در ایران قدمتی طولانی دارد، سابقه اولین خودرو پلاک شده در کشور، به سال 1305 همگام با ورود نخستین خودرو به کشور برمی‌گردد.

در آن روزگارها قوانینی که شامل 32 بند بود برای شماره‌گذاری خودروها وضع شد که البته این قوانین سه سال بعد از ورود اولین خودروها به کشور یعنی در سال 1308 تنظیم شد. در آن سال، خودروها صاحب پنج پلاک شدند؛ نام کارخانه، آدرس مالک، نمره عقب، نمره جلو و پلاک مالیات. تصویب قوانین به همین‌جا ختم نشد؛ حدود یک هزار و 308 وقتی تعداد اتومبیل سوارهای شخصی شهر به یک هزار و522 نفر رسید، قوانین مربوط نیز تغییر کرد و پلاک‌ها متشکل از نام شهر و حدود چهار عدد که در بالای نام شهر قرار داشت، شدند.

در گذشته در پلاک خودروها پنج رقم و نام شهری که خودرو در آن پلاک شده بود دیده می‌شد یا به همراه شماره پلاک و نام شهر عددی دیگر در آن درج می‌شد. با افزایش خودرو در کشور، تصمیمی اتخاذ شد تا یکی از حروف الفبای فارسی نیز به نام شهرها افزوده شود و سپس نوبت به پلاک‌هایی رسید که نام شهر با عدد دورقمی ترکیب و پلاک‌های جدیدی بر روی خودروها نصب شد. در دهه هفتاد، خودروها دیگر از آن شکل و شمایل قدیمی خارج شده و پلاک‌ها نیز لیزری شده بود. در سال 1378 با آمدن پلاک‌های لیزری، مسوولین تصمیم گرفتند که باید همه پلاک‌های خودروها یکسان شوند و این نوع پلاک روی همه خودروها نصب شود. طرح تعویض پلاک در سطح کشور آغاز شد. در این طرح مالکان خودرو، موظف به دریافت برچسب تعویض پلاک شدند و بابت آن برچسب‌ها نیز در آن روزگار مبلغی از آن‌ها گرفته شد.

در دهه 80 خورشیدی نوبت به پلاک‌های ملی رسید که هم دارای ابعاد و طرحی جدید بود و هم در نوع شماره‌گذاری و چیدمان اعداد و حروف در کنار یکدیگر بدیع به نظر می‌رسید.

مشکلات تعویض پلاک به گونه‌ای بود که در سال 83، میان نیروی انتظامی و دیوان عدالت اداری اختلاف نظرهایی به وجود آمد که این اختلافات موجود موجب سرگردانی و بلاتکلیفی مردم شد. در همین خصوص، خزانه دار شورای شهر تهران در یکصد و یازدهمین جلسه علنی شورای شهر، با اشاره به 700 هزار خودروی پلاک شده طی سال‌های 80 تا 83 از دیوان عدالت اداری درخواست کرد که «اگر مصوبه دیوان عدالت اداری (غیرقانونی بودن عدم ثبت تعویض پلاک‌ها در دفاتر اسناد رسمی) وجاهت قانونی دارد سایر مسوولان هم باید آن را برای رهایی مردم از سرگردانی بپذیرند و اجرا کنند.

این مشکلات همچنان تا سال 87 ادامه داشت تا اینکه رئیس مرکز شماره‌گذاری راهنمایی و رانندگی اعلام کرد که حدود یک میلیون پلاک قدیمی وجود دارد که هنوز به پلاک کشوری تبدیل نشده‌اند و 500هزارزوج پلاک مربوط به سال‌های دهه 40 و اوائل 50 است که در حال حاضر وجود خارجی ندارند و از بین رفته‌اند.

همچنین در دهه 80 در پلاک‌های جدید کدهای دورقمی که در سمت راست این پلاک‌ها بود، معرف محل سکونت و آدرس شهر و منطقه‌ای بود که مالک خودرو در زمان خرید خودرو به ادارهٔ شماره‌گذاری اعلام کرده بودند. تفاوت فاحش و اصلی و شاید دلیلی که باعث نصب این نوع پلاک بر خودروها شد، در این بود که این پلاک به خودرو تعلق نداشت و متعلق به مالک خودرو بود و با انتقال خودرو به شخصی دیگر پلاک انتقال نمی‌یافت و پلاک تنها به شخص تعلق داشت و با تغییر وسیلهٔ نقلیه، شخص همواره از پلاک ثابتی استفاده می‌کند.

پلاک خودروها در ایران پس از سال ١٣٨٣ به شکل استاندارد اروپایی (پلاک‌های استاندارد اروپایی دارای 20.5 اینچ (52 سانتیمتر) طول و 4.5 اینچ (11 سانتیمتر) عرض درآمد. انواع پلاک‌ها نیز از سال 1382 به بعد در خودروها اعم از شخصی، معلولان و جانبازان، گذرموقت، تاکسی، عمومی، کشاورزی، دولتی، نظامی، خودروهای تاریخی، سیاسی، موتور سیکلت ها، مناطق آزاد تجاری نصب شد.

پلاک‌های وسایل نقلیه ایرانی دارای 11 نوع برای خودروها و پلاک موتورسیکلت‌ها هستند که در چهار رنگ صادر می‌شوند. شماره‌گذاری خودروها نیز به صورتی است که می‌توان از شماره پلاک آن‌ها به اطلاعاتی مانند استان صادرکننده پلاک، تاریخ صدور پلاک پی برد.

قانونگزار مجازات‌هایی را برای صاحبان پلاک‌های مسروقه در صورت ندادن اطلاع و گزارش به نیروی انتظامی در نظر گرفته است. آنچه که مانند سرقت اتومبیل بسیار اتفاق می‌افتد، سرقت پلاک ماشین است. به عبارتی دیگر عده‌ای از سارقان فقط پلاک‌های اتومبیل را سرقت می‌کنند و با تعویض این پلاک‌ها اقدام به انجام اعمال خلاف خود می‌کنند. این در حالی است که سرقت پلاک برای سارقان بسیار مقرون به صرفه تر و کم خطرتر از سرقت خود ماشین خواهد بود.

سارقان پلاک خودروها در صورت دستگیری، مجازات سرقت اتومبیل مشمول آن‌ها نخواهد شد، زیرا این افراد معمولا با اتومبیل‌های غیر مسروقه ولی با پلاک سرقتی متعلق به دیگری اعمال خلاف قانون خود را انجام می‌دهند. ممکن است مالکان خودروها بنا به دلایلی این نوع سرقت را گزارش ندهند که این امر خود زمینه ساز وقوع بسیاری از جرایم دیگر است به همین دلیل به منظور جلوگیری و پیشگیری از وقوع جرایم، قانونگذار مجازات‌هایی را برای صاحبان پلاک‌های مسروقه در صورت عدم اطلاع و گزارش به نیروی انتظامی درنظر گرفته است.

براین اساس مطابق ماده 722 از کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی، چنانچه وسیله موتوری یا پلاک آن سرقت یا مفقود شود، شخصی که وسیله در اختیار یا تصرف او بوده است اعم از آنکه مالک بوده یا نبوده پس از اطلاع مکلف است بلافاصله مراتب را به نزدیکترین مرکز نیروی انتظامی اعلام کند، متخلف از این ماده به جزای نقدی از 500 هزار تا یک میلیون ریال محکوم خواهد شد.

براساس این ماده قانونی تکلیف مقرر مبنی بر اعلام سرقت، علاوه بر مالک به عهده دارنده وسیله نقلیه نیز خواهد بود چه بسا در بسیاری موارد سند به نام دیگری است، اما اتومبیل دست شخص دیگری باشد، به طور مثال صاحب ماشین اتومبیل خود را به شخصی می دهد تا وی کار کند و ماهانه مبلغی را به مالک اصلی اتومبیل بپردازد. بنابراین در صورت سرقت اتومبیل یا پلاک آن چنین دارنده ای نیز همانند مالک اتومبیل مکلف به اعلام این امر به نیروی انتظامی خواهد بود.

تکلیف مقرر مبنی بر اعلام سرقت، علاوه بر سرقت اتومبیل شامل سرقت پلاک اتومبیل نیز خواهد بود. بنابراین چنانچه به جای سرقت ماشین، پلاک آن به سرقت رود باز هم دارنده وسیله نقلیه یا مالک آن مکلف به اعلام این موضوع به مراجع قانونی است.

مجازات جزای نقدی مقرر در ماده فوق، مانع از مطالبه خسارت و تحقق مسئولیت مدنی مالک یا دارنده وسیله نقلیه در صورت عدم اطلاع سرقت ماشین یا پلاک وسیله نقلیه نخواهد بود. بنابراین چنانچه در اثر سرقت اتومبیل مالک یا دارنده وسیله نقلیه این موضوع را اعلام نکند و در اثر این کوتاهی، سارقی مدت‌ها به اعمال خلاف قانون خود با پلاک یا ماشین مسروقه بپردازد، و از این رهگذر خساراتی را به بار آورد، مالک یا دارنده علاوه بر مسئولیت کیفری، ممکن است مسئولیت به جبران خسارات وارده بر اشخاص را نیز داشته باشند، ولو آنکه قانونگذار بدان اشاره ای ننموده باشد.

بعد از سرقت پلاک خودرو باید چه کار کرد؟

در قدم اول با پلیس 110 تماس بگیرید. بعد از حضور پلیس، گزارش تهیه می‌شود و یک نسخه از آن برای اقدامات بعدی در اختیار صاحب خودرو قرار می‌گیرد. با در دست داشتن گزارش پلیس، مدارک شناسایی و مدارک خودرو به بخش تجسس کلانتری محل وقوع جرم بروید و سرقت خودرو را گزارش کنید. بعد از تشکیل پرونده، باید به همراه مأمور کلانتری به پلیس آگاهی مراجعه کنید تا کار تجسس سارق و خودرو آغاز شود. پلاک خودرو در لیست سیاه پلیس آگاهی ثبت می‌شود. به‌علاوه پلاک در لیست سیاه سیستم پلیس راهور ثبت می‌گردد و پلیس راهنمایی ‌و رانندگی با اطلاع از شماره پلاک و مشخصات خودرو به یافتن خودرو مسروقه کمک می‌کند. در صورت داشتن بیمه‌بدنه اتومبیل و دارا بودن پوشش سرقت، خسارت را به شرکت بیمه اطلاع دهید و در شرکت بیمه خود تشکیل پرونده دهید.

از لحظه ورود یک شماره پلاک به لیست سیاه، سرقتی‌بودن آن در سیستم پلیس راهنمایی و رانندگی اعلام می‌شود و مالک اصلی پلاک، دیگر مسئول سوءاستفاده‌های احتمالی از آن نخواهد بود. نکته‌ای که در این میان وجود دارد، این است که اگر تنها یکی از پلاک‌های خودرو گم‌ شده باشد، مالک باید پلاک دیگر را نیز تحویل پلیس دهد.

در شهرستان‌ها قضیه کمی متفاوت می‌شود؛ زیرا دفاتر تعویض پلاک شهرستان‌ها فاقد غرفه آگاهی هستند و لازم است تا مالک جهت اعلام مفقودی یا سرقت پلاک خودروی خود، به اداره پلیس آگاهی شهرستان مراجعه کند. البته اگر تنها یکی از پلاک‌های خودرو مفقود شده باشد، مراجعه به پلیس آگاهی ضرورت ندارد و می‌توان این مرحله را در یکی از کلانتری‌ها نیز انجام داد.

با مراجعه به سامانه شرکت ملی پست جمهوری اسلامی ایران به نشانی postyafteh.post.ir و واردکردن مشخصات فردی و اطلاعات خودرو می‌توانید پیگیری کرده که آیا خودرو پیدا شده است یا نه. همچنین می‌توانید با سامانه پیامکی 110106060 ارتباط برقرار کنید.

اقدامات لازم برای دریافت پلاک جدید

گام بعدی در پیگیری پلاک مفقودی خودرو، دریافت یک شماره پلاک جدید است؛ زیرا پلاک قبلی به‌محض ورود به لیست سیاه، برای همیشه غیرقابل‌استفاده می‌شود و حتی اگر خود مالک نیز آن را پیدا کند، باید آن را جهت امحا به پلیس راهنمایی و رانندگی تحویل دهد.

مراحل دریافت یک شماره پلاک جدید پس از مفقودی یا سرقت پلاک خودرو، دقیقا مانند مراحل دریافت پلاک برای یک خودروی جدید است. برای این منظور، باید مالک خودرو (یعنی همان شخصی که مدارک شناسایی خودرو به نام او است) ضمن به‌همراه‌داشتن اصل شناسنامه و کارت ملی خود، برگ سبز و کارت شناسایی خودرو، معاینه فنی (برای خودروهایی با عمر بیش از چهار سال) و اسناد مربوط به احراز محل سکونت، به مراکز تعویض پلاک پلیس راهنمایی و رانندگی مراجعه کند.

سرهنگ علی محمدی رئیس مرکز شماره‌گذاری پلیس راهور نیروی انتظامی در این زمینه می گوید: هر یک از شهروندانی که پلاک وسیله نقلیه شان مفقود یا سرقت شده باید قبل از هر اقدامی به پلیس آگاهی مفقودی یا سرقت پلاک را گزارش دهد.

وی ادامه می دهد: شهروندان می‌توانند با حضور در مراکز شماره گذاری پلیس راهور ناجا و ارائه مدارک مورد نیاز برای گرفتن پلاک شان اقدام کنند. افراد در صورت مفقود یا سرقت پلاک خودروی خود باید همراه وسیله نقلیه خود به مرکز تعویض پلاک مراجعه کنند. ارائه اصل اسناد خودرو اعم از کارت و سند مالکیت الزامی است.

رئیس شماره گذاری پلیس راهور ادامه داد: همچنین ارائه اصل مدرک احراز هویت اعم از شناسنامه جدید یا کارت ملی نیز الزامی است.شهروندانی که پلاک خودروی آن‌ها مفقود یا سرقت شده است باید مدرک احراز محل سکونت خود را ارائه دهند.

محمدی اضافه کرد: ارائه برگ عدم خلافی، پرداخت وجه پلاک برابر تعرفه، ارائه اصل بیمه نامه شخص ثالث معتبر و ارائه اصل کارت معاینه فنی معتبر از دیگر مدارکی است که باید افراد در هنگام مفقودی یا سرقت خودرو ارائه دهند.

ثبت سرقت خودرو و استعلام از خودروهای کشف شده با نرم‌افزاری جدید

سردار محمد قنبری رئیس پلیس آگاهی ناجا از فراهم شدن امکان ثبت سرقت خودرو و استعلام خودروهای کشف شده در نرم افزار موبایلی "پلیس من" خبر داد و گفت:  پلیس آگاهی ناجا در کنار کشف جرم و شناسایی و دستگیری مجرمان، خدماتی را با همکاری معاونت فناوری اطلاعات و ارتباطات ناجا در راستای کاهش رفت و آمد شهروندان به مراکز انتظامی فراهم آورده که یکی از آن ها، امکان ثبت سرقت خودرو و دیگری، استعلام خودروهای مکشوفه در نرم افزار موبایلی پلیس من است.

وی گفت: در صورت سرقت وسیله نقلیه، مالک خودرو می تواند با ورود به نرم افزار موبایلی "پلیس من" به آدرس epolice.ir و از طریق شماره تلفن متعلق به خود، نسبت به ثبت اطلاعات خودروی سرقتی در کمترین زمان ممکن اقدام و برای انجام تشریفات انتظامی و قضائی پرونده به کلانتری اعلامی از سوی نرم افزار مراجعه کنند.

رئیس پلیس آگاهی ناجا ادامه داد: مالکان خودروهای مسروقه ای که قبلا نسبت به تشکیل پرونده اقدام کرده اند می توانند با وارد کردن شماره پلاک وسیله نقلیه یا وی. آی. ان خودرو (کد17 رقمی پشت کارت خودرو) و شماره پرونده تشکیل شده، وضعیت کشف خودروی خود را از نرم افزار یاد شده مورد استعلام قرار دهند.

سردار قنبری تصریح کرد: این بخش در نرم افزار موبایلی با هدف اطلاع رسانی به مالکان خودروهای مسروقه راه اندازی شده و برای تحویل خودرو می بایست به پلیس آگاهی محل وقوع سرقت مراجعه کرد.

لازم است شهروندان بدانند که استعلام سرقت پلاک خودرو و دریافت پلاک جدید، برخلاف تصور بسیاری از افراد، روال قانونی پیچیده و زمان‌ بری ندارد و شبیه به دریافت پلاک برای یک خودروی جدید است. تنها نکته‌ای که باید مالکان به آن توجه داشته باشند، این است که در صورت مفقودی یا سرقت پلاک خودرو، وقت را تلف نکنند و با اعلام هرچه سریع‌تر این موضوع به پلیس، مانع سوءاستفاده‌های احتمالی از پلاک خود شوند.