به گزارش پایگاه خبری «عصرخودرو»، نام پیکان از سال 46 شمسی بر سر زبان ایرانیان افتاد. خودرویی با نامی ایرانی و ظاهری ساده اما دوست داشتنی که به بازار عرضه شد و ایران ناسیونال آن زمان را به خودروساز ملی ما بدل کرد. با این که همه از ریشه های انگلیسی (خانواده هیلمن هانتر با نام Arrow که همان پیکان در فارسی است) پیکان مطلع بودند و اگر هم نبودند بعدها متوجه این وضع شدند اما ایرانیان این خودرو را به دلیل تمامی محسنات و ویژگی های خاصش در میان خود به عنوان یک ایرانی پذیرفتند. در طول سالیان و رفته رفته نمونه های متفاوتی از این خودرو برای سلیقه ها، کاربردها و حتی بودجه های متفاوت پدید آمدند. پیکان جوانان، کار، استیشن، تاکسی، دولوکس و انواع دیگری که برخی تنها چند سال دوام آوردند. اما در این میان در سال 1349 نمونه ای به بازار آمد که حتی پس از مرگ پیکان نیز به حیات خود ادامه داد و توانست سال ها به ایرانیان خدمت کند. پیکان وانت خودرویی بود که در حقیقت برپایه تفکرات موسسان ایران خودرو و مدیران این شرکت برای پر کردن جای خالی یک وانت بار کاری اما ارزان و کم دردسر در کشورمان پدید آمد و توانست به یکی از موفق‌ترین انواع پیکان بدل شود. در استرالیا که پیکاپ های کاربردی طرفداران بسیاری دارند و درانگلستان که وانت بارهای کوچک مورد توجه روستاییان هستند، چنین نمونه ای از پلتفرم Arrow عرضه نشده بود. برادر ناتنی پیکان وانت اما داج هاسکی نام داشت که در آفریقای جنوبی و با دماغه ای متفاوت با پیکان وانت ما ایرانیان در بازار به طور محدودی عرضه شد و در نهایت نیز بدون توجهی چندان به عمر خود پایان بخشید. در ابتدا ظاهر پیکان وانت مشابه نمونه های اول پیکان کار با جلوپنجره فلزی و چراغ های گرد (مشابه هیلمن مینکس) و فضای داخلی ساده و کم امکانات راهی بازار شد تا بتواند بارهای مردم ما را با کمترین آلایشی جابجا کند. با این حال پیکان‌وانت نیز در طول عمر تقریباً 50 ساله‌اش دستخوش تغییرات زیادی شد و بعدها با ظاهری متفاوت در کنار ما به حیات خود ادامه داد. تنها تعداد اندکی از وانت پیکان‌ها به پیشرانه حجیم‌تری که 1725 سی‌سی حجم داشت مجهز شدند و بیشتر پیکان وانت‌ها پیشرانه 1.4 لیتری ساده تر را در سینه داشتند.

تنها یار باقی‌مانده
اندکی پس از انقلاب اسلامی و دقیقاً همزمان با فیس لیفت اساسی پیکان (ظهور پیکان های مشهور به چراغ بنزی) بود که تمامی نمونه‌های پیکان از خط تولید کنار گذاشته شدند. با این حال وانت پیکان نیز همراه با پیکان عادی تغییر چهره داد و در طی یک مدرن‌سازی اساسی از نظر ظاهری با پیکان عادی یکسان شد. بعدها به تدریج علاوه بر تغییراتی که در کابین (مدرن‌سازی داشبورد و ادوات داخلی در کنار افزودن برخی امکانات و به طور کلی یکسان‌سازی با پیکان عادی) اعمال شد، چراغ های عقب پیکان وانت نیز بزرگتر شد تا ظاهر آن مدرن تر شود.
علاوه بر این گرافیک‌های جذابی برای حاشیه و کناره خودرو در نظر گرفته شد و رنگ های متفاوتی با سفید (پرطرفدارترین رنگ وانت که حتی در بازه های زمانی متعددی تنها رنگ قابل سفارش برای آن بود) به لیست سفارشات این خودرو افزوده شد. در اوخر دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد پیکان دیگر آن ابهت سال‌های ابتدایی دهه های پنجاه و سال های جنگ تحمیلی را نداشت.بسیاری پیکان را مانند یک فرزند رنجور وسیله‌ای کهنه می‌دیدند که باید به حال آن فکری می‌شد. در کنار قدیمی بودن ظاهر و نبود امکانات اما این مسائل زیست محیطی و ایمنی خودرو بود که بهانه ای شد برای سوق دادن پیکان برای خداحافظی. در نهایت پیکان در مراسمی که شبیه به یک جشن بود با حضور مهم‌ترین چهره های اجرایی کشور در سال 1383 از خط تولید کنار رفت و بالاخره خداحافظی کرد. یک خداحافظی که کوچکترین شباهتی به خداحافظی‌های شکوهمندانه فوتبالیست‌ها نداشت.

ادامه راه و تغییر هویت
وانت پیکان برخلاف پیکان به راه خود ادامه داد. با وجود آن که بسیاری از متخصصان و حتی قانون‌گذاران داخلی در گوشه و کنار از ادامه تولید این خودرو شکایت داشتند ، به دلیل آن که هیچ جایگزین مناسبی برای این خودرو پیدا نمی‌شد و فروش آن بسیار مناسب بود،‌کمتر از حد انتظار به ادامه تولید آن خرده گرفته می‌شد. در ادامه تولید وانت پیکان به کارخانه ایران خودرو واقع در آذربایجان‌شرقی نقل مکان کرد و به نحوی وانت پیکان از بازار داغ حاشیه‌هایی که در تهران و پایتخت داشت دور شد. وانت پیکان که حالا باردو نام گرفته بود، با تغییراتی به حیات خود ادامه داد. این تغییرات شامل بهبود وضعیت آلایندگی پیشرانه نسبتاً قدیمی 1.6 لیتری این خودرو و برخی تغییرات در تزئینات خودرو بود.
با این حال تمامی این تغییرات کافی نبود و پس از کش و قوس‌های فراوان و حتی جدل‌های متعدد در اسفند سال 1391 تولید وانت‌پیکان و شماره‌گذاری آن توسط پلیس راهور متوقف شد. این اتفاق را باید به نحوی ورود به دوره اول بدون پیکانی در بازار ایران دانست. با این حال با تغییراتی متعدد ایران‌خودرو توانست ایراداتی که تحت عنوان ناامنی بود را رفع کند و تولید باردو را از اردیبهشت 92 دوباره آغاز کند. نصب ترمزهای ضدقفل (ABS) در کنار بزرگتر شدن ابعاد سپرها و تغییر جنس آن‌ها، افزودن چراغ مه‌شکن عقب و تغییر چراغ های جلو به نمونه های کریستالی از مهمترین تغییراتی بودند که پیکان را به خط تولید بازگرداندند.
با این حال بسیاری با دیده تردید به ادامه راه وانت پیکان یا همان باردو می‌نگریستند. تصاویر و اخبار جسته و گریخته‌ای که از پیش‌نمونه‌های وانت بار جدید ایران خودرو گاهی در لوای یک پژو 405 بریده شده و گاهی در لوای چیزی شبیه به سمند یا پژو پارس نیز بر این مسئله دامن می‌زد. گویی وانت بار سفید افسانه ای ما به پایان راه نزدیک بود.

جشن خداحافظی؟
در سال 1393 بحث خروج باردو از خط تولید جدی شد. بحث این که دیگر خودروهایی که مجهز به کیسه هوا نیستند در کشورمان جایی ندارند در کنار مسائل زیست‌محیطی مهم‌ترین مواردی بودند که باز هم بلای جان وانت پیکان شدند. کم‌کم بحث تولید جانشین وانت پیکان با نام کاریا یا PU1 به طور جدی مطرح شد و تصاویر متعددی از نمونه نهایی آن به نمایش درآمد. همچنین عنوان شد که این خودرو با ظاهری شبیه به پژو پارس و بر پایه پلتفرم پژو روآ (که خود در حقیقت تغییر یافته پلت‌فرم قدیمی پیکان است!) و با پیشرانه 1.7 لیتری به مراتب بهتری به بازار عرضه خواهد شد. نقل قول‌های متعددی از متخصصان و مدیران و مسئولان کشور پیرامون قطع تولید وانت پیکان تا پایان سال 1393 و جایگزینی آن با آنچه بعدها آریسان نامیده شد در رسانه ها شنیده می‌شد. در نهایت سه شنبه نوزدهم اسفند سال 1393 تاریخی بود که وانت آریسان مدرن‌تر در کنار برادر کهنه‌کار خویش مقابل دوربین خبرنگاران حاضر شد و عنوان شد که دیگر وانت پیکان به موزه خواهد رفت و مزد زحمات 48 ساله خود را در تاریخ ایران خواهد گرفت.

آینده بازار وانت بارهای ارزان قیمت
آریسان که به عنوان جایگزین رسمی وانت باردو (پیکان) به بازار عرضه شده است، حدود ده میلیون تومان گرانتر از باردو است و در محدوده 25 میلیون تومان قیمت می‌خورد. این بدین معناست که مدرن‌سازی جهشی وانت پیکان به جهشی اساسی در قیمت آن نیز انجامیده و دیگر برای بسیاری ممکن است خرید یک آریسان همانند باردو که در مرز 10 تا 15 میلیون تومان بود چندان در دسترس نباشد.
علاوه بر این ممکن است عده ای نیز در مقابل این افزایش قیمت جبهه‌گیری کنند. با این حال هنوز هم آریسان در کنار رقبایش به عنوان ارزان قیمت ترین وانت بار کاربردی دیفرانسیل عقب کشورمان شناخته خواهد شد. این بدان معناست که جای خالی وانت پیکان ممکن است توسط وانت پرایدی پر شود که به دلیل دیفرانسیل جلو بودن و ظرفیت بار کمتر برای بسیاری به اندازه وانت پیکان کارایی نداشته باشد. با این حال به نظر می‌رسد با قطع تولید این خودرو، بازار دست دوم وانت پیکان برای مدت مدیدی گرم شود و خرید و فروش نمونه های سالم و کم کارکرد آن رونق قابل توجهی یابد. حال باید منتظر ماند و دید که آیا مردم کشورمان آریسان را مانند وانت پیکان و رقیب بزرگترش یعنی وانتزامیاد به عنوان بخشی از بازارکار خود می‌پذیرند یا خیر.

*نیما مجتهدزاده