عصر خودرو- با وجود پیشرفت نرم‌افزارهای متعدد سه‌بعدی‌سازی، هنوز هم بسیاری از معماران و طراحان صنعتی، پیش از تولید یک محصول یا انجام یک پروژه، اقدام به ساخت ماکتی بر مبنای طرح‌های اولیه می‌کنند تا شاهد پیش‌نمایشی از پروژه نهایی باشند و پیش از شروع هر‌گونه تولید یا ساخت و ساز به اصلاح ضعف‌ها بپردازند.
به گزارش پایگاه خبری «عصر خودرو»، به طور کلی لفظ «ماکت» یا «مدل» به نمونه‌ای مصنوعی از یک محصول صنعتی، عمرانی و... اطلاق می‌شود که تحت مقیاس و با جزئیات مشخصی ساخته شده باشد که البته به غیر از مورد ذکر شده، می‌تواند به عنوان یک محصول کلکسیونی بسیار ارزنده مورد استفاده قرار گیرد. این روزها جمع‌آوری ماکت‌های کلکسیونی در رده‌های آماتوری و حرفه‌ای در بین بسیاری از علاقه‌مندان به بحث خودرو باب شده است. اما ماکت‌های کلکسیونی خودرو کدامند؟
ماکت را با اسباب‌بازی اشتباه نگیریم
هرچند که شاید ماکت‌های کلکسیونی در نخستین نگاه شبیه به اسباب‌بازی به نظر برسند اما باید گفت که مدل‌های ارزنده با وجود کیفیت، جزئیات، تیراژ، قیمت و مسائلی از این قبیل، از دسته اسباب‌بازی‌ها خارج می‌شوند.
ماکت‌های کلکسیونی خودرو و دیگر وسایل نقلیه به طور کلی در دو نوع «کیت» و «آماده» به تولید می‌رسند که البته هر یک از این انواع، زیرشاخه‌های مختلفی دارند و در دنیای اتومبیل‌ها، نمونه‌های آماده که با تنوع بسیار زیاد‌تری به تولید می‌رسند، پرطرفدارترند.
یکی دیگر از اصلی‌ترین تفاوت‌های ماکت‌های کلکسیونی با اسباب‌بازی این است که در مدل‌های حرفه‌ای خبری از پیشرانه‌های کوکی، الکتریکی و از این قبیل نیست و ماکت تنها یک شیء کاملا نمایشی به شمار می‌رود. همچنین ماکت‌های کلکسیونی در مقیاس‌های مشخص و از پیش تعیین شده و رده‌های مختلفی همچون آماتوری، حرفه‌ای و دست‌ساز به تولید می‌رسند که برای مثال نمونه‌های مقیاس 1:18 با قیمت 80 هزار الی 4 میلیون تومان به فروش می‌رسند.
لیسانس تولید
تمامی ماکت‌های حرفه‌ای ساخته شده توسط برندهای معتبر، با کسب اجازه از خودروساز مربوطه طراحی و تولید می‌شوند. در واقع برای تولید ماکت محصولی از یک برند مشهور خودروسازی، در ابتدا می‌بایست قراردادی بین خودروساز و ماکت‌ساز تنظیم شود که به موجب این قرارداد، لیسانس تولید مدل‌های کلکسیونی محصولات یک برند خودروساز تا زمان معلومی به یک شرکت ماکت‌سازی اعطا می‌شود. در واقع بدین ترتیب شرکت ماکت‌سازی، امتیاز تولید ماکت‌های خودروهای یک خودروساز را خریداری می‌کند و اگر ماکت‌ساز دیگری قصد تولید محصولی مشابه را داشته باشد، می‌بایست اجازه تولید آن را از شرکت ماکت‌ساز صاحب امتیاز مادر، دوباره خریداری کند! برای مثال در حال حاضر شرکت‌های
Norev، پاراگون، کیوشو و مینیچمپس امتیاز تولید به ترتیب مرسدس بنزهای مدرن، ب‌ام‌وهای مدرن، رولز رویس‌های مدرن و پورشه‌های مدرن (همگی به صورت فلزی) را دارند. البته در بسیاری از موارد هم لیسانس تولید هر خودرو به صورت مجزا به برندهای ماکت‌سازی فروخته می‌شوند.
ماکت‌ها از چه جنسی تولید می‌شوند؟
ماکت‌های حرفه‌ای در بیشتر موارد تحت عنوان «Die-cast» یا «دایکست» شناخته می‌شوند و این در حالی است که لفظ مذکور تنها به مدل‌های فلزی مربوط می‌شود.
در واقع عمده ماکت‌های کلکسیونی در دو نوع فلزی و پلاستیکی ساخته می‌شوند که با توجه به روش ساخت ریخته‌گری (دایکستینگ) ماکت‌های فلزی (که عمدتا آلیاژی از فلز زینک هستند)، این عنوان برای دسته مذکور ماکت‌ها انتخاب شده است.
همچنین مدل‌های پلاستیکی در انواع مختلفی همچون رزین، کامپوزیتی و... ساخته می‌شوند که در این بین، محصولات رزین بیش از انواع دیگر طرفدار دارند. ماکت‌های رزین نیز با نوعی مخصوص از قالب‌گیری تزریقی به تولید می‌رسند و حالتی شکننده دارند؛ به همین خاطر عمده مدل‌های رزین به صورت سیلد (با درهای پلمپ) ساخته می‌شوند.
مقیاس چیست؟
مقیاس در بحث نقشه‌کشی و ماکت‌سازی عبارت از نسبت ابعاد مدل به ابعاد نمونه واقعی است. برای مثال عدد 1:18 که به صورت یک هجدهم یا یک-هجده خوانده می‌شود، یعنی مدل مد نظر 18 برابر کوچک‌تر از نمونه واقعی ساخته شده است و بدین ترتیب مقیاس‌های دیگر همچون 1:24، 1:43، 1:64 و... نیز همین معنا را دارند. در واقع هرچه عدد نوشته شده در سمت راست دو نقطه میانی کوچک‌تر باشد، مدلی بزرگ‌تر خواهید داشت و بالعکس. ماکت‌های خودروهای سواری عمدتا در 6 مقیاس 1:12، 1:18، 1:24، 1:43، 1:64 و 1:87 به تولید می‌رسند که در این بین دو گزینه 1:18 و 1:43 محبوبیت و تنوع بیشتری داشته و به نوعی حرفه‌ای تر نیز هستند.
چه جزئیاتی عمدتا دیده می‌شوند؟
ماکت‌های کلکسیونی بسته به برند ماکت‌ساز، مقیاس و در نهایت رقم پرداختی دارای جزئیات متفاوتی هستند.
در واقع در عمده ماکت‌های مقیاس 1:18 تمامی در‌ها باز می‌شوند، چرخ‌ها به همراه غربیلک فرمان می‌گردند و کابین و پیشرانه از جزئیاتی متناسب با قیمت مدل بهره می‌برند.
همچنین در برخی مدل‌های حرفه‌ای گران‌تر شاهد چرخش گاردن هنگام حرکت مدل (مثل هامر H2 برند هایوی61)، باز شدن درب کنسول میانی و آفتابگیرهای داخل کابین، درب باک و ... هستیم. این در حالی است که اکثر ماکت‌های 1:43 به صورت سیلد ساخته می‌شوند و تنها جزئیاتی در ظاهر دارند.
هرچند که برخی نمونه‌های گران‌قیمت دایکست یا رزین 1:43 با درهای باز شونده و جزئیاتی از این قبیل به تولید می‌رسند.
