عصر خودرو- حدود ۸۰- ۷۰ سال پیش زندگی روزمره گرفتاری‌های امروز را نداشت. بافت سنتی و زندگی ساده، بدون پیچیدگی‌های معمول روال طبیعی خودش را طی می‌کرد و کمتر کسی سراغ تجملات زرق و برق‌دار می‌رفت. ساکنان قدیم پایتخت، نه اسیر ترافیک و راه‌بندان بودند و نه دغدغه جای پارک و پمپ‌بنزین و تعمیرگاه را داشتند. کسی هم از روی تفاخر و خودنمایی سراغ وسایل و کالاهای حجیم و سنگین را نمی‌گرفت.
به گزارش پایگاه خبری«عصر خودرو» به نقل از فرصت امروز، رفته‌رفته با تغییر سبک زندگی در بین توده‌های مردم، ابزار و وسایل جدیدی هم وارد زندگی عموم شد و قافله تمدن و مدرنیته گذرهای باریک و کوچه‌های مال‌رو را تبدیل به خیابان‌ها و معابر اصلی و فرعی کرد.
اتومبیل یکی از همین مظاهر تجدد بود که در دو دهه ابتدایی قرن حاضر جای خودش را بین اقشار مختلف مردم باز کرد. با ورود این ارابه‌های آهنی! که به جای کاه و یونجه، بنزین قورت می‌دادند و جای نعل و زین و پالان، تایر و کروکی داشتند، نیاز به سرویس‌دهی، تعمیرات و نونوار کردن این تازه‌واردهای بی‌جان بیشتر احساس می‌شد. خلاصه اینکه تهران جدید سال به سال از لفاف قاجاری‌اش خارج می‌شد و بیشتر به سمت سبک تازه‌ای از حیات شهرنشینی می‌رفت.
رشد جمعیت، مهاجرت‌های گسترده و تجمع انبوهی از ماشین‌های نو و کهنه، باعث شد تا محله‌هایی برای تعمیر و روبه راه کردن خودروهای کوچک و بزرگ شکل بگیرد. راسته بازار چراغ‌برق تهران یکی از همان مکان‌هایی است که نخستین نسیم‌های مدرنیسم سوار بر اتل‌های قدیمی در آن وزیدن گرفته است و الان با گذشت سال‌ها، ارج و قرب خودش را بین ماشین‌دارها و خودروسازها حفظ کرده است.
تاریخ فنی
خیابان چراغ‌برق که الان به نام امیرکبیر شناخته می‌شود، یکی از قدیمی‌ترین و باسابقه‌ترین معابر پایتخت به حساب می‌آید و از جمله گذرگاه‌ها و مناطقی است که صنوف مختلفی در آن به فعالیت مشغول بوده‌اند. علت نامگذاری این منطقه که حالا به‌صورت یک راسته بازار فعال و شلوغ درآمده به گذشته‌های دور و به تهران عهد مظفری و شخص حاج امین‌الضرب بازمی‌گردد که باعث و بانی راه‌اندازی برق‌رسانی به تهران بود.
وجه تسمیه آن، تجهیز تیرهای چوبی و لامپ‌های زرد رنگ در این خیابان بود و جزو نخستین خیابان‌هایی محسوب می‌شود که دارای چراغ بوده و نور لامپ آنجا را روشن کرده بود. این خیابان به همراه خیابان ملت هم‌اکنون به بازار لوازم یدکی و تزیینی خودرو تبدیل شده و هرچه که از لوازم و قطعات خودرو بخواهید در آن یافت می‌شود.
از ابتدای ورودی این بازار و چسبیده به چهارراه سرچشمه، کوچه‌ای قرار دارد که قبلا به کوچه زغالی معروف بوده که محل اصلی تولید و فروش زغال در تهران بوده است. در انتهای کوچه (که الان به کوکب تغییر نام داده) گودال بزرگی بوده که چوب‌های بریده شده را در آن ریخته و آتش می‌زدند. سپس روی چوب‌های مشتعل خاک می‌ریختند تا خاکستر نشود. زغال‌های تازه عمل آمده به‌صورت کیلویی و خرواری برای مصرف در مطبخ و کرسی خانه‌ها، تنور نانوایی‌ها و گرمابه‌ها خریداری می‌شد.
پیش از ورود اتومبیل به تهران، مردم با وسایل نقلیه دیگری از شهری به شهری می‌رفتند یا در سطح شهرها حرکت می‌کردند که اگر چه همچون اتومبیل نبود، اما نیازمند لوازم یدکی و قطعاتی بودند که برای به حرکت درآوردن‌شان لازم بود. در این زمینه می‌توان به تردد مردم تهران با واگن‌های اسبی که به وسیله دو یا چهار اسب به روی یک ریل حرکت می‌کردند، و انواع درشکه‌ها و گاری‌ها اشاره کرد.
این واگن‌ها و درشکه‌ها حکم تراموای مدرن شهری و سیستم اتوبوسرانی امروزی را داشت که میداندار عرصه حملونقل قبل از اتومبیل در تهران و ایران بود. طبیعی است که اگر واگن اسبی‌ها در این مسیر‌ها دچار نقص فنی می‌شدند باید به تعویض و تعمیر قطعات آهن‌ها می‌پرداختند و آنها نیز نیازمند لوازم یدکی‌هایی بود که مجبور بودند آنها را از محل‌هایی به نام «پاتوق آهنی» خرید کنند.
پاتوق آهنی‌ها نخستین محل‌های مبادله لوازم یدکی در تهران بودند. که مثل نمایندگی‌های مجاز عمل می‌کردند. این تعمیرگاه‌های نسل اول بیشتر در اطراف میدان حسن‌آباد، خیابان شوش و امیریه دایر بودند.
آقای متولی که 62 سال دارد و از قدیمی‌های محله پامنار است، می‌گوید: اینجا محل توقف درشکه‌ها و تیمار اسب‌ها بود. توی این راسته دو گاراژ قدیمی هست که قبلا مخصوص همین کار بودند و به مرور زمان تغییر کاربری دادند و تعمیرگاه خودروهای سبک و سنگین شدند. از وقتی که از نیروی برق برای روشنایی معابر و سطح شهر استفاده شد، این خیابان جزو نخستین‌ها بود.
این را هم بگویم که این راسته قبلا سنگفرش بوده. قدیم‌ترها که آسفالت نبود. بهترین و شیک‌ترین مناطق مثل منیریه، رشدیه و پامنار همگی سنگفرش داشتند. ضمن اینکه در تهران ماشین دودی هم وجود داشت که مردم را به شهرری برای زیارت شاه‌عبدالعظیم می‌برد. نگهداری و تعمیرات ماشین دودی لوازم می‌خواست و باید تعمیر می‌شد. به همین دلیل سه چهار دکان کوچک برای این کارها در همین اطراف فعال بودند.
اما مغازه‌های لوازم یدکی فروشی، لاستیک فروشی و چرخ فروشی نیز با ورود نخستین اتومبیل‌ها به تهران شکل و رنگی دیگر گرفت. سواری‌های نسل اول فورد، لادا، واکسال و جیمس با لاستیک‌های توپر به تهران آمدند و سپس ماشین‌های آلمانی و لهستانی هم به آنها اضافه شدند.
عصر مظفرالدین‌شاه عصر شکل‌گیری حرکت و حملونقل مردم با اتومبیل بود که به دنبال آن چند دهانه مغازه لوازم یدکی نیز در گوشه و کنار تهران کار خود را آغاز کردند. بعدها به مرور زمان این محله گسترش پیدا کرد و تبدیل به بورس اول تهیه و توزیع قطعات یدکی ماشین شد. این خیابان نسبتا باریک از سالیان دور یکی از مراکز سنتی فروش اقلام فنی و مکانیکی بوده است. البته این محدوده فقط مخصوص قطعات خودرویی نیست، بلکه انواع ابزارآلات مخصوص مکانیکی و وسایل تزیینی هم فروخته می‌شود.
چراغ برق امروز
این روزها خیابان چراغ برق یک خیابان مملو از مغازه‌ها، پاساژها و مجتمع‌های لوازم یدکی‌فروشی است و محل وارد شدن میلیون‌ها قطعه لوازم یدکی از تمام کشورها به این نقطه است و بعید است که شما به دنبال قطعه‌ای از لوازم یدکی یک خودروی قدیمی یا جدید باشید و در این بازار به آن دسترسی نداشته باشید.
سپر، جلو داشبورت، کاپوت، آینه، سقف و نیمه‌سقف، درب، لولا، شیشه و شیشه بالابر، لوازم تزییناتی و تمامی لوازم موتور، چرخ‌ها، گیربکس، شاسی، بدنه‌های داخلی، تودوزی صندلی و... در راسته‌ها و بورس‌های مختلف این بازار پیدا می‌شود و از این‌رو چراغ برق امروز را می‌توان یک مجموعه کامل صنفی در حوزه صنعت خودرو نامید.
همه جور وسایل و لوازم یدکی مرغوب و نامرغوب، ارزان، با کیفیت و بنجل را در این بازار شلوغ و پرازدحام پیدا می‌کنید. اگر قصد خرید و پیدا کردن ابزار یا قطعه‌ای را دارید حتما به اینجا مراجعه کنید. مطمئن باشید هیچ کس از اینجا دست خالی برنمی‌گردد و هرکس به دنبال هرچه آمده باشد با کمی صبر و حوصله آن را پیدا خواهد کرد.
در این محدوده می‌توانید همه جور وسیله‌ای را که به نوعی به ماشین و امور فنی مربوط می‌شود پیدا و خریداری کنید. ضمن اینکه فروش تنها بخش فعالیت اقتصادی اینجا نیست. اگر حال و حوصله باز و بسته کردن و نصب قطعات را ندارید یا اینکه اصلا بلد نیستید، نصاب‌های زیادی هستند که کار شما را راحت می‌کنند.
این افراد در طول یک روز حدود 10 تا 15 خودرو را سرویس می‌کنند اما همه پولی که برای دستمزد می‌گیرند مال آنها نیست و باید درصدی از آن را به واحد معرفی‌کننده بپردازند. با کمی پیاده‌روی در خیابان امیرکبیر یا همان چراغ‌برق خودمان، افرادی لوازم جانبی خودرو را روی یک گونی سفیدرنگ پهن کرده و عرضه می‌کنند.
در بساط این دستفروش‌ها می‌توان ریز و درشت لوازم مورد نیاز یک خودرو را پیدا کرد. از پیچ‌گوشتی‌های چندکاره گرفته تا برف پاک‌کن و خوشبو‌کننده خودرو. البته بیشتر لوازم عرضه شده در این بازار آکبند بوده و شما پول کالای نو را می‌‌پردازید. ولی باید مراقب باشید، چون جنس قاچاق و بدون کیفیت هم زیاد پیدا می‌شود.
دستفروشان در این بازار در یک روز خاص فعالیت نمی‌کنند، بلکه در تمام روزهای هفته آنها در محل مشخصی مشغول کاسبی هستند. بعضی افراد هم با فروشگاه‌های مختلف ارتباط دارند و نصب روکش‌های صندلی‌ها را زمانی که نصاب مغازه نیست، برعهده می‌گیرند و در کنار دیگر کارها انجام می‌دهند. کارهایی مثل تعویض شمع و پلاتین یا نصب آینه و چراغ‌های ماشین. از آنجایی که نصب روکش و باز و بسته کردن شمع و پلاتین خیلی زمانبر نیست، 15 تا 20 دقیقه طول می‌کشد تا این کارهای خرده‌ریز انجام شود.
هرچقدر که به خیابان ملت نزدیک‌تر می‌شوید، تنوع اجناس و کالاهای خودرو بیشتر می‌شود. لوازم جانبی ماشین مثل قفل فرمان، قفل پدال، دزدگیر و انواع ریموت‌های کنترلی را در قسمت غربی بهتر می‌توان پیدا کرد.
می‌توان گفت قسمت شرقی و ابتدای چهارراه سرچشمه به لوازم و قطعات حجیم و سنگین مثل شیشه‌های عقب و جلو، رینگ‌های اسپورت و چرخ، کاپوت در صندوق عقب و رادیاتور اختصاص دارد، و در قسمت غربی و نزدیک به خیابان ملت لوازم ریزتر را می‌شود پیدا کرد. تازه وسایلی مثل واکس و پولیش و انواع قلم‌های خش‌گیر به همراه وسایل تزیینی ماشین مانند برچسب‌ها و لوگوهای خودرو، آویزهای عروسکی، پرچم‌های کوچک رنگی و... را باید از این قسمت بازار تهیه کنید.
خدمات صوتی و تصویری مخصوص اتومبیل‌ها یکی از فعالیت‌های مهم و سودآور این بازار است و تعداد زیادی از صاحبان اتومبیل به‌خصوص جوان‌ترها برای نصب و ارتقای سیستم‌های صوتی خودروهای‌شان به اینجا می‌آیند و کار این قبیل کاسب‌ها تعطیلی بردار نیست.
قیمت‌ها و کالاها
آقای متولی که 25 سال سابقه کاسبی در این بازار را دارد درباره مشتری‌های این محدوده می‌گوید: از همه جای ایران برای خرید و تعویض لوازم یدکی به اینجا می‌آیند و مربوط به قشر و سن و سال خاصی نمی‌شود. تازه از مناطق بالای شهر هم برای سرویس ماشین و تهیه لوازم یدکی و خرید ابزارآلات به مغازه‌های این راسته مراجعه می‌کنند. در این بازار سفارش کالا هم پذیرفته می‌شود که بیشتر به‌صورت تلفنی اعلام و بلافاصله با پیک‌های منتظر در محل برای مشتری فرستاده می‌شود.
متولی در ادامه می‌گوید: بیشتر اجناس موجود در این بازار اصل است و کمتر کالای نامرغوب و قاچاق پیدا می‌شود. البته هستند واحدهایی که حتی جواز هم ندارند و از مبادی غیرقانونی اقدام به واردات کالاهای بی‌کیفیت می‌کنند.
وی در ادامه می‌افزاید: آوردن جنس قاچاق و بی‌کیفیت راحت است، ولی اگر وجدان باشد، کسی سراغ خلاف نمی‌رود. این ابزار و ادوات مستقیما با جان آدمیزاد سرو کار دارند و کمی اهمال و قصور در ارائه جنس نامرغوب موجب ایجاد خطرات و حوادث وحشتناکی خواهد شد.
در این منطقه غیر از بافت سنتی سه، چهار مجتمع تجاری تخصصی ظرف 20-10 سال گذشته احداث شده که جنس بیشترشان رینگ، لاستیک و دیسک و صفحه است. قیمت‌ها در این بازار تابع نرخ ارزهای معتبر مثل دلار، یورو و درهم است. در این بازار جنس از 150 تومان برای لامپ‌های یک وات تا 10میلیون تومان برای قطعات اصلی موتور موجود است.
قیمت ابزار هم از 20هزار تومان برای یک آچار ساده شروع می‌شود و به 5/6میلیون تومان برای یک جعبه ابزار (کمپلت) 400 پارچه می‌رسد. حدود 30 تا 40درصد کالاهای این بازار ساخت داخل و مابقی تولید کشورهای چین، تایوان، تایلند، هند و کره‌جنوبی است.
اجناس ژاپنی آلمانی و آمریکایی هم به نوعی چینی و تایوانی است که به‌صورت تحت لیسانس تولید و وارد می‌شود. بیشتر لوازم یدکی خودروها مربوط به خودروهای داخلی است و اقبال با ماشین‌های تندر90، پژو 405 و پژو 206 است. لوازم یدکی پیکان را هم در این محدوده فنی می‌توانید پیدا کنید. حتی ماشین‌های قدیمی‌تر داخلی و خارجی هم در این بازار سرشان بی‌کلاه نمانده و اتومبیل‌های رنو5 قدیمی، پاترول، لندروور و شورلت‌های پهن‌پیکر آمریکایی هم اقلام‌شان پیدا می‌شود که بیشتر دست دوم هستند.
