عصر خودرو : ۳۰ درصد شبکه راههای کشور دچار خرابی شدید، ۲۰ درصد در وضعیت خرابی متوسط و حدود ۱۵ درصد دارای خرابی اندک هستند. این آمار نشان میدهد، ۶۵درصد راههای کشور به عنوان یک سرمایه ۲۰۰هزار میلیارد تومانی، در معرض خطر نابود شدن قرار دارند.
به گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل از صمت، آنطور که عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی میگوید، در ایران بیش از 2 هزار و 200 کیلومتر راه اصلی، بیش از 46 هزار کیلومتر راه فرعی و بیش از 130 هزار کیلومتر راه روستایی وجود دارد که برای نگهداری از آنها رقمی حدود 80 هزار میلیارد ریال بودجه لازم است.
از راهها به عنوان سرمایههای ملی کشورها یاد و رسیدگی به راهها و رشد و توسعه کمی و کیفی آنها از مظاهر رشد اقتصادی کشورها محسوب میشود. به همین دلیل در کشورهایی که وضعیت اقتصادی مناسبتری دارند، شاهد وجود شبکه راههای مناسبتر، ایمنتر و منظمتری هستیم. بنابراین باید در زمینه توسعه کمی و کیفی شبکه راهها در قالب برنامه مشخصی حرکت کرد. این سخن شاهین شعبانی، کارشناس حوزه راه و عضو هیات علمی دانشگاه است. او در گفتوگو با صمت میافزاید: بر اساس آمار، حدود 200هزار کیلومتر انواع راهها در ایران وجود دارد که شبکه گستردهای شامل روسازی راه، ابنیه فنی (شامل پلها، تونلها، آبروها) و مبلمان راه (شامل علائم، تجهیزات ایمنی و خطکشیها) را شامل میشود. به گفته او، ارزش ریالی شبکه راههایی که اکنون در کشور در اختیار داریم، حدود 200 هزار میلیارد تومان است.
سهم 40 درصدی راه در ایمنی جادهای
شعبانی با بیان اینکه جابهجایی مسافر و کالا در شرایط ایمن، اقتصادی، سهل و سریع، رسالت متولیان حوزه راه است، میافزاید: خرابیهای موجود در روسازی و سایر اجزای راه، نقشی مستقیم در کاهش ایمنی راهها خواهند داشت. او در اینباره توضیح میدهد: مجموع سهمی که برای راه در ایمنی قائل هستیم، بین 30 تا 40درصد است. البته این سهم در مطالعات اروپا و امریکا زیر 30 درصد عنوان میشود که این رقم برای شبکه راهها توسعهیافته است اما با توجه به اینکه شبکه راههای ایران شبکه کاملی نیست، این سهم بیشتر و حدود40 درصد بوده که البته این یک قضاوت کارشناسی است.
به گفته این استاد دانشگاه، مطالعات نشان میدهد، سهم خرابی روسازی راه در کاهش ایمنی راه در ایران، حدود 20 درصد است. همچنین حدود 30 درصد سهم علائم بوده و سهم تجهیزات را نیز باید در نظر داشت. به گفته وی، در این زمینه نمیتوان با دقت کامل سخن گفت و این رقمها، حدودی و قضاوتی است.
کمبود اطلاعات در حوزه راه
در ایران آمار دقیق داخلی درباره وضعیت راهها وجود ندارد، زیرا مطالعات گسترده در این زمینه انجام نشده و دلیل نبود این مطالعات، ضعف در بانکهای اطلاعاتی است که مهمترین آن، بانک اطلاعاتی تصادفات است. وی با بیان این مطلب میافزاید: این بانک در اختیار یک نهاد مشخص است که معمولا اطلاعات دقیقی از آمار و دادهها در اختیار دیگران قرار نمیدهد. از سوی دیگر فرآیند جمعآوری این اطلاعات هنوز ناقص است. بنابراین هنوز بانک اطلاعاتی دقیقی نداریم تا بتوانیم تحلیل جامعی داشته باشیم.
بر اساس این آمار، اگر شبکه راهها به درستی نگهداری شود، به طور قطع سهم قابلتوجهی از تصادفات ناشی از راه کاهش خواهد داشت. به گفته این استاد دانشگاه، حدود 25درصد تصادفات، ناشی از تعامل انسان با راه است و به طور مستقیم به راه بستگی دارد. یعنی اگر راه شرایط مناسبی داشته باشد و انسان دچار خطا نشود، میتوان 25 تا 30 درصد عامل تصادفات را کاهش داد، هرچند این یک خواسته ایدهآل است.
نیازمند سیستم یکپارچه مدیریت راه هستیم
وقتی صحبت از نگهداری راه میشود، نگهداری همه اجزای راه شامل روسازی، ابنیه و مبلمان راه مدنظر است. شعبانی با بیان این مطلب اضافه میکند: در همه نقاط دنیا بحث سیستم مدیریت یکپارچه نگهداری راه مطرح است. این سیستم از زیرسیستمهایی همچون سامانه «پیاماس» (سامانه نگهداری روسازی)، «بیاماس» (سامانه نگهداری پلها) و... تشکیل شده است.
وی معتقد است در بیان هزینههای نگهداری راه، باید این هزینهها در چرخه عمر راه نگریسته شود که به گفته شعبانی، معمولا 20 سال است. او میافزاید: در طول عمر راه، به جز هزینههایی که از ابتدا یا سال مبنا انجام میشود، سایر هزینهها، هزینههای سالانه و پیوسته است که در طول عمر راه باید انجام شود، مانند هزینه نگهداری.
سهم 2درصدی نگهداری از هزینههای راه
مطالعات اروپایی (کشور سوئد) نشان میدهد حدود 18درصد هزینه تمامشده یک راه در پایان عمر آن، سهم ساخت راه و 80 درصد سهم هزینههای استفادهکنندگان از راه است و سهم نگهداری، از کل هزینههای تمامشده برای یک راه، تنها 2 درصد است اما در ایران با توجه به اینکه وضعیت شبکه راهها به قابلیت و توسعهیافتگی اروپا نیست، هزینه نگهداری راه، بالاتر است. شعبانی با بیان این مطلب اضافه میکند: اگر فرض کنیم هزینه نگهداری راه در ایران 2برابر استاندارد اروپایی است و هزینههای نگهداری شبکه راه را 4 درصد کل هزینه راه در نظر بگیریم، سالانه 8 هزار میلیارد تومان بودجه برای نگهداری این شبکه نیاز داریم. از سوی دیگر سازمان راهداری معتقد است این هزینه، 6 درصد هزینههای راه است در مجموع میتوان گفت: سالانه 8 هزار میلیارد تومان برای نگهداری راه نیاز داریم.
این در حالی است که به گفته این استاد دانشگاه، همواره اعتبارات نگهداری راه در کشور زیر هزار میلیارد تومان بوده است. وی میافزاید: البته در چند سال اخیر مصوباتی برای افزایش این سهم ارائه شد و سقف بودجه نگهداری راه به 1200 تا 1500 میلیارد تومان رسیده است. وی معتقد است، این اعتبار باید به صورت کافی و در زمان مناسب به راهها اختصاص داده شود زیرا هرچه از زمان مورد نیاز بگذرد، راهها دچار آسیب جدیتر میشوند و باید در ادامه، هزینههای چندبرابری برای مرمت راهها صرف شود. به گفته او، هرچه زمان بگذرد و اعتبارات لازم فراهم نشود، ما بخشی از شبکه راههای کشور را از دست خواهیم داد.
30 درصد راهها در وضعیت خرابی شدید
بررسیها نشان میدهد حدود 30 درصد شبکه راههای کشور در وضعیت خرابی شدید به سر میبرند. شعبانی ضمن ارائه این آمار میافزاید: 20درصد راهها در حالت خرابی متوسط و حدود 15درصد در خرابی کم هستند. بنابراین حدود 65 درصد شبکه راههای کشور نیاز به نگهداری جدی، مبتنی بر برنامه نظاممند دارند. این کارشناس راه با بیان این مطلب میافزاید: متاسفانه هنوز مدیریت نگهداری راههای ایران، مبتنی بر سیستم و برنامههای کوتاه، میان و بلندمدت نیست و همچنان نگهداری راه، مبتنی بر برنامههای سنتی و قضاوتی است. بنابراین حتی اگر اعتبار لازم فراهم شود، باز هم بخشی از آن هدر خواهد رفت. او با این توضیح نتیجه میگیرد که مهمتر از افزایش اعتبار فعلی نگهداری راهها به 8 هزار میلیارد تومان، ایجاد سامانههای نگهداری راه و تدوین برنامه در این زمینه است که میتواند پیشزمینه مناسبی برای ارائه راهحل برای مشکل 65 درصد راههای کشور نیز باشد. به گفته شعبانی برای نگهداری مطلوب راه، باید ابتدا شناخت دقیقی از وضعیت راهها وجود داشته باشد، چیزی که به دلیل نبود آمار و دادههای دقیق، در ایران تاکنون امکانپذیر نبوده است. او میافزاید: باید شناسایی دقیق از راهها داشته باشیم تا بتوانیم راهکار مطلوب برای برونرفت از مشکلات ارائه دهیم. او معتقد است این شناسایی باید در قالب سامانه باشد زیرا شناسایی نیاز به ابزار و فناوری دارد.
نبود حمایت از برنامههای نگهداری حوزه راه
همواره متولیان راه از وجود برنامه در این حوزه سخن میگویند، به گفته شعبانی، در ایران سالهاست از سامانههایی همچون «پیاماس» سخن به میان آورده میشود و چند سالی است این اقدامات، جدیتر شده است. او معتقد است مدیران همواره به فکر این سامانهها بودهاند اما تلاشها هیچگاه جدی و از سوی مسئولان حمایت نشده این در حالی است که متولیان امر باید از این موضوع حمایت کنند. او معتقد است به دلیل نبود حمایت از سوی سیستمها، این برنامهها در لایههای کارشناسی و مدیریت میانی پیش رفته اما به دلیل نبود حمایت مدیران ارشد، بعد از مدتی فراموش شده یا از بین رفتهاند و دوباره همه چیز سرجای اول خود بازگشته است.
آمار و ارقام این استاد دانشگاه در حالی بیان میشود که عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی هر بار سخن از نگهداری راه به میان آورده یادآوری کرده است که برای نگهداری راهها در ایران، سالانه حدود 8 هزار میلیارد تومان اعتبار لازم است. این در حالی است که به گفته او، در مجموع سالانه 16 هزار میلیارد ریال اعتبار به این وزارتخانه تخصیص مییابد. به گفته آخوندی، مرمت و بهسازی 200 هزار کیلومتر راه اصلی و فرعی، بار مالی زیادی برای این وزارتخانه ایجاد میکند و جزو پروژه دشوار است. آنطور که آخوندی میگوید وزارت راه و شهرسازی در نظر دارد برای نگهداری تمام جادههای کشور بر اساس استانداردهای بینالمللی اقدام کند. وزیر راه و شهرسازی معتقد است نگهداری از این میزان راه در کشور نیازمند نگاه ویژه مجلس شورای اسلامی در زمینه تخصیص اعتبارات حوزه راه است.