عصر خودرو: «پایین و بالا کردن بسته‌ها و کالاهایی که معلوم نیست متعلق به چه کسی است، توجه مسافران داخل اتوبوس را به خود جلب کرده است. راننده بدون هیچ توضیحی، در میانه راه ایستاده و در حال بار زدن اجناسی است...» این تصویری آشنا برای مسافران دائمی اتوبوس‌های بین شهری است.
به گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل از صمت، یکی از تخلفات آشکاری که شاید در بسیاری از پایانههای مسافری دیده باشید، حمل بار تجاری توسط ناوگان مسافری به‌ویژه اتوبوس‌هاست. حمل بار تجاری و بیش از ظرفیت اتوبوس، به تدریج به امری متداول در پایانههای مسافری کشورمان تبدیل شده است و مسافران گویا عادت کرده‌اند، بخشی از وقت‌شان را به بارگیری رانندگان اختصاص دهند، اما شاید بسیاری از مسافران ندانند این مسئله خلاف آیین‌نامه‌های موجود است و ممکن است مجبور باشند بخشی از وقت‌شان را نیز در برخورد پلیس با راننده متخلف صرف کنند.
یکی از مسافران همیشگی اتوبوس‌های بین شهری در مسیر تهران ـ اصفهان، با انتقاد از عادی شدن مسئله حمل کالای تجاری در میان شرکت‌ها و رانندگان اتوبوس به صمت می‌گوید: بار زدن اتوبوس‌ها آنقدر تکرار شده که به امری عادی تبدیل شده است. اطلاعی از خلاف بودن یا نبودن این مسئله ندارم اما می‌دانم منطقی نیست که برخی اتوبوس‌ها بعد از خروج از پایانه، در شهر می‌ایستند تا بار وارد اتوبوس کنند. وی می‌افزاید: حتی برخی مواقع پیش آمده که راننده مسیری را به مسافران تحمیل کرده تا بسته‌ها یا بارهایی را تحویل بگیرد که به‌نظر می‌رسد، مناسب حمل با اتوبوس نیست و بخش زیادی از وقت مسافران با این رویه تلف می‌شود. او تاکید می‌کند: بزرگترین مشکلی که پیش می‌آورد، اتلاف وقت مسافران و خستگی مضاعف راننده است.
اگرچه حمل بار در قد و اندازه‌های خارج از عرف مسافری، مسافران جاده‌های کشور را شاکی کرده است اما یک راننده اتوبوس در گفت‌وگو با صمت تاکید می‌کند که چون دخل و خرج راننده‌ها فقط از راه مسافر تامین نخواهد شد، بنابراین ناگریز از حمل کالا هستند و اگر این کار انجام نشود، حملونقل اتوبوسرانی تعطیل می‌شود.
وی می‌افزاید: اتوبوس‌های فعلی مانند اتوبوس‌های سابق نیستند و جعبه بار آنها در حجم و اندازه مشخصی تعریف شده است و رانندگان به میزان مشخصی می‌توانند بار بزنند و حتی باربند هم نداریم، درحالی‌که پیش‌تر، رانندگان روی باربند اتوبوس نیز بار می‌گذاشتند. بنابراین حجم بار اتوبوس‌ها محدود بود و ممکن است در این میان، یک تا 2درصد بارها نیز غیرمجاز یا حجم آنها خارج از حد استاندارد باشد. این راننده با بیان اینکه حدود 30درصد اتوبوس‌های مسافری، درحال‌حاضر بار تجاری حمل می‌کنند، ادامه می‌دهد: آیین‌نامه ممنوعیت بار تجاری با اتوبوس موجود است و پلیس نیز کار نظارتی خود را در این زمینه انجام می‌دهد.
تخلفی به بهای ایجاد خطر برای مسافران
ممنوعیت حمل بار توسط ناوگان مسافری در ضوابط حملونقل مسافر و در آیین‌نامه حمل بار و مسافر، مورد تاکید قرار گرفته و بر این اساس، حمل بار تجاری توسط ناوگان حملونقل عمومی ممنوع است. این را حسین قاسمی‌نژاد، کارشناس حملونقل می‌گوید و می‌افزاید: در حال حاضر حمل بار بدون در نظر گرفتن محدودیت وزنی، ایمنی، شکل و بسته‌بندی انجام می‌شود که این کار با توجه به وظیفه اصلی ناوگان مسافربری، جان و مال مسافران را در معرض خطر قرار خواهد داد.
وی ادامه داد: در کنار این تخلف، اکنون برخی انبارهای موجود در شرکت‌های مسافربری به منبع درآمدی برای دلالان این صنف تبدیل شده است، به‌طوری که یکی از راه‌های غیرمجاز کسب درآمد از این راه، اجاره دادن انبارهای نگهداری و صدور بارنامه کالا (حمل توسط اتوبوس) به شخص ثالث است.
به گفته این کارشناس، اگرچه قانون به موضوع ممنوع بودن حمل کالا با ناوگان اتوبوسی اشاره کرده اما نبود امکانات عرضه مناسب برای انتقال کالای خرد در سطح کشور از یک سو و سرعت جابه‌جایی کالا و نرخ به نسبت پایین‌تر حمل توسط ناوگان مسافری و وجود فضای قابل‌بارگیری در اتوبوس‌ها از سوی دیگر، زمینه‌ساز حمل کالا با این نوع ناوگان شده است.
به اعتقاد وی، نبود نظارت و کنترل ناوگان در شروع حرکت توسط مدیران و شرکت‌های حملونقل مسافر، نبود نظارت دقیق توسط دستگاه‌های نظارتی، آگاهی نداشتن رانندگان نسبت به خطرات حمل بار تجاری، نبود برنامه‌ریزی مطلوب در راستای استفاده از ناوگان مسافربری و تکمیل کردن تعداد مسافر و نیز نبود جانشین مناسب برای حمل خرده‌بار، از مسائلی است که در بروز این تخلف نقش داشته است.
قوانین سختگیرانه می‌شود
با توجه به اینکه آیین‌نامه موجود در حوزه حملونقل بار و مسافر در جاده‌ها، کارآیی لازم را در راستای جلوگیری از تخلف رانندگان در موضوع حمل کالای تجاری ندارد، این آیین‌نامه اکنون در سازمان راهداری و حملونقل جادهای در دست چکش‌کاری است تا آیین‌نامه دقیق‌تری تدوین شود. محمد حجارزاده، مشاور برنامه‌ریزی سازمان راهداری و حملونقل جادهای در گفت‌وگو با صمت اظهار می‌کند: در قانون برای حمل کالا توسط نظام حملونقل مسافری جادهای، حمل توشه مسافر درنظر گرفته شده است که در نهایت می‌تواند بین 10 تا 15کیلوگرم باشد.
این کارشناس حملونقل با تایید حمل بار تجاری توسط بخش زیادی از ناوگان مسافری در جاده‌های کشور، نبود تعریف استاندارد را از دلایل این اتفاق می‌داند و می‌افزاید: با توجه به کمبود مسافر در بخشی از مسیرها، به نظر می‌رسد توجیه‌پذیری تردد بسیاری از اتوبوس‌ها به حمل بار وابسته شده است و اگر حمل بار انجام نشود، راننده‌ها یا شرکت‌ها از نظر اقتصادی دچار چالش عمده می‌شوند.
حجارزاده ادامه می‌دهد: در اتوبوس هنوز استاندارد و معیاری برای حمل بار تعریف نشده است تا به‌عنوان مثال مانند هواپیما، بخشی جداگانه برای بار تجاری و بخشی برای توشه مسافر باشد. به گفته وی، به همین دلیل در چند سال اخیر، موضوع تدوین آیین‌نامه‌ای در این زمینه در سازمان راهداری و حملونقل جادهای مطرح شده است تا برای اتوبوس نیز مانند هواپیما، استاندارد مشخصی برای بار تجاری تعریف شده و آیین‌نامه دقیقی در این زمینه آماده شود.
مسئولیت حمل بار توسط اتوبوس با شرکت‌های حملونقل است و آنطور که مشاور برنامه‌ریزی سازمان راهداری و حملونقل جادهای می‌گوید، اگر تخلفی در زمینه حمل بار توسط اتوبوس‌های بین شهری رخ دهد، این شرکت‌ها باید پاسخگو باشند. به گفته وی، این مسئله از نکاتی است که در آیین‌نامه جدید بر آن تاکید خواهد شد. از سوی دیگر آنطور که در آیین‌نامه جدید نیز مورد تاکید قرار خواهد گرفت، نوع کالای مجاز قابل حمل توسط شرکت‌ها، مشخص خواهد شد و در آیین‌نامه بیان می‌شود که مسئولیت این مسئله با شرکت مسافربری خواهد بود.
اولویت با مشکلات دیگر است
حمل بار تجاری در حال حاضر بدون رویه مشخصی متداول شده است اما باید با تعاریف قانونی از بروز مشکل در سیستم فنی خودرو، آسیب رسیدن به راه و بروز مشکلات احتمالی در حوزه مسافری جلوگیری و ایمنی سفر حفظ شود.
به گفته وی، درحال‌حاضر و در نبود آیین‌نامه دقیق برای نظارت بر این موضوع، نظارت موجود تنها از طریق پلیس راه اعمال می‌شود و پلیس با مواردی که مشاهده می‌کند، برخورد قانونی می‌کند. اگرچه آیین‌نامه موجود در حوزه حمل بار توسط ناوگان مسافری دارای ایراداتی است اما تا وقتی آیین‌نامه جدید تدوین شود، آیین‌نامه موجود تنها مرجع قانونی است و بر اساس آن، حمل کالای تجاری با ناوگان مسافری ممنوع است.
مشاور برنامه‌ریزی سازمان راهداری و حملونقل جادهای با بیان این مطلب اظهار می‌کند: با توجه به اینکه در حال حاضر برخی مشکلات مهم‌تر مانند فرسودگی ناوگان در زمینه حملونقل مسافر وجود دارد، بحث حمل کالای تجاری از اولویت افتاده و در دستورکارهای بعدی قرار گرفته است اما پیگیری در این زمینه ادامه دارد.
