به گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل از صمت ، منطبق نبودن ناوگان حمل‌ونقل با استانداردهای جهانی، موجب شده تا بسیاری از خودروهای تجاری کشور اجازه ورود به برخی از کشورها از جمله اتحادیه اروپا را نداشته و در حمل‌ونقل بین‌المللی و ترانزیتی کالاها نتوانند سهم قابل‌توجهی داشته باشند. در همین راستا، طرح جدید نوسازی ناوگان حمل‌ونقل باری و مسافری در دولت دوازدهم کلید خورد. بهمن گذشته، رئیس‌جمهوری این طرح را اعلام و به سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران(ایدرو) به عنوان ستاد اجرایی ابلاغ شد. این طرح 202 هزار و 500 ناوگان حمل‌ونقل فرسوده را دربرمی‌گیرد که شامل اتوبوس، کامیون، کشنده، کامیونت و مینی‌بوس بوده و زمان‌بندی برای جایگزینی 3 سال در نظر گرفته شده است.
اجرای این طرح علاوه‌بر کاهش مصرف سوخت، کاهش آلایندگی، بالا بردن امنیت در جاده‌ها باعث رونق بیشتر مبادلات با افزایش سرعت جابه‌جایی می‌شود. در ادامه «گسترش صنعت» به سراغ حسن کریمی‌سنجری، یکی از کارشناسان صنعت خودرو رفت و وی با بیان رشد تولید در بخش خودروهای سنگین مهم‌ترین چالش را در بخش تقاضا عنوان کرد.

وضعیت تولید خودروهای سنگین امسال نسبت به 6 ماه مشابه سال گذشته چگونه بود؟ آیا در این حوزه افت تیراژ داشتیم؟
آمار کل تولید خودروهای سنگین کشور را ندارم اما با توجه به شرایط تولید، ایران‌خودرو دیزل نسبت به 6 ماه مشابه سال گذشته بهتر عمل کرده است. اگر این برند را به عنوان یکی از شاخص‌های تولید در نظر بگیریم نه‌تنها افت تیراژ نداشته بلکه افزایش تولید هم داشته است.

با توجه به این امر وضعیت نوسازی ناوگان حمل‌ونقل خودروهای سنگین چگونه پیش می‌رود؟
برای تحقق این امر مهم، دولت برنامه‌هایی را در دستور کار دارد. یکی بحث اعتبارگشایی برای تولید کشنده‌ها برای مجموع شرکت‌های خودروساز است. در کنار این موضوع برای خودروهای سنگین بخش مسافری هم شاهد تحولاتی هستیم. آن چیزی که باید از سوی دولت اتفاق می‌افتد یعنی تخصیص بودجه و اعتبار برای گشایش پک‌ها انجام و سفارش‌ها داده شده اما در ادامه مسئله همکاری طرف‌های خارجی است که باید دید شرایط چگونه پیش خواهد رفت.
مهم‌تر از این، مسئله بازار خودروهای سنگین و شرایط کاری ناوگان حمل‌ونقل مسافری و باری است. در ناوگان حمل‌ونقل مسافری باز هم مشکلات کمتری وجود دارد. جایگزینی خودروها در ناوگان حمل‌ونقل مسافری با وضعیت بهتری انجام می‌شود. بیشترین چالش در بخش خودروهای باری است. آمار خودروهای سنگین فرسوده بالا است اگر بودجه موردنظر محقق شود نوسازی با سرعت بیشتری انجام می‌شود. در این بخش شرایط اقتصادی و لجستیک باید به گونه‌ای باشد که کار در حوزه باری وجود داشته باشد.
نظر به شرایطی که در کشور حاکم است و با توجه به رکود اقتصادی، کار در این حوزه بسیار کمتر از سال‌های گذشته بوده که دولت باید با طرحی، تقاضا برای بار را افزایش دهد. در این صورت می‌توان امیدوار بود وضعیت حوزه ناوگان تجاری‌ها بهبود نسبی داشته باشد.
در کنار این مسئله فکر می‌کنم نرخ خودروهای سنگین هم از دیگر چالش‌های موجود باشد زیرا پس از سال‌ها ثبات در نرخ این نوع خودروها، امسال به یکباره شاهد افزایش قیمت‌ها بودیم.
بله. خودروهای سنگین هم مانند خودروهای سواری افزایش قیمت‌ها را در بازار تجربه کردند. در مقابل دستمزدی که برای حمل‌ونقل بار داده می‌شود این نرخ‌ها بسیار بالا است. همچنین، در بازار لوازم یدکی اعم از تایر و سایر قطعات مصرفی شاهد افزایش قیمت‌ها هستیم که برای برون‌رفت از این وضعیت باید دولت تمرکز بیشتری در این بخش داشته باشد.
البته ظرفیت و امکانات لازم در کشور فراهم است زیرا ایران به لحاظ لجستیک در کریدوری قرار گرفته که می‌تواند ارتباط مناسبی به لحاظ جاده‌ای بین کشورها برقرار کند. به طور نمونه، یک مسیر لجستیکی کشور، راه ارتباطی بین ترکیه و قطر است.
اگر ناوگان حمل‌ونقل باری به‌روز شود و از ایمنی لازم برخوردار باشد، می‌توانیم این فعالیت لجستیک را در این مسیرها خودمان برعهده بگیریم. این امر در اختیار دولت است که می‌تواند با وضع مقرراتی به شرط ناوگان لجستیک مناسب، انتقال بار را از مرزهای شمال غربی تا مرزهای دریایی جنوب از طریق حمل‌ونقل داخلی انجام دهد. این کار ضمن درآمدزایی، اشتغال نیز ایجاد می‌کند. در این شرایط خرید خودروها توجیه بیشتری پیدا می‌کند.
در بحث ارز دولت تسهیلاتی در نظر گرفته اما هنوز قطعی نشده است. شواهد نشان می‌دهد تامین اعتباری انجام شده و شرکت‌های خودروساز داخلی هم در این زمینه چابک عمل کرده‌اند و در حال ورود به این حوزه هستند. از این رو، برعکس خودروهای سواری، تولید کشنده‌ها روند مناسبی دارد. البته مشکل قیمت‌گذاری، برای خودروهای سنگین مانند سواری‌ها موضوعی دیگر است.

آیا برای خودروهای سنگین هم شورای رقابت نرخ تعیین می‌کند؟
شورای رقابت به طور مستقیم در این امر دخالت ندارد اما قیمت‌گذاری این خودروها هم باید انجام شود و تا امروز مجوز افزایش نرخ برای این خودروها صادر نشده است.
در بازار شاهد هستیم قیمت‌ها بسیار بالا رفته است.
بله. شکاف زیادی بین نرخ کارخانه و بازار به وجود آمده است. اگر خودروساز بخواهد با نرخ فعلی و مصوب محصولات خود را به بازار عرضه کند به طور قطع کمتر از نرخ تمام‌شده‌اش بوده و با ضرر خواهد بود.
این هم مشکل دیگری است که در این حوزه وجود دارد. در حوزه خودروهای تجاری به طور عمومی بحث نرخ را داریم که باید اصلاح شود. در زمینه عرضه و تامین اعتبار برای نوسازی خودروهای سنگین که رئیس‌جمهوری مصوب کرد برای آن هم قدم‌هایی برداشته شده که باید با سرعت بیشتری انجام شود.
چالش دوم نیز در کنار نرخ خودروهای سنگین، افزایش تقاضای حمل بار بود که پیشنهاد شد از فرصت‌های لجستیکی کشور بهره ببریم. این موقعیت از مرزهای غربی به جنوبی و دریایی و از شمال به جنوب و کشورهای آسیای میانه است.
موقعیت استراتژیک کشور به لحاظ جغرافیایی می‌تواند به شکل یک کریدور شمالی-جنوبی یا شمال-غربی به جنوب عمل کند و این مسیرها به واسطه ناوگان باری کشور پشتیبانی شود. به این ترتیب، خودروهای داخلی بار را از خودروهای ترکیه تحویل گرفته و در مرزهای آبی به کشور مقصد تحویل دهند.

اشاره کردید تولید ایران‌خودرو دیزل نسبت به 6 ماه نخست سال گذشته رشد داشته است. این درصد مشخص است؟
هنوز آمار دقیقی اعلام نشده اما به طور قطع رشد خوبی داشته‌ایم. هنوز با عدد موردنظر برای نوسازی ناوگان حمل‌ونقل فاصله زیادی داریم.
خوشبختانه برخلاف گذشته که فقط وعده‌هایی داده می‌شد امروز اقدام‌های مثبتی برای این نوسازی در حال انجام است.
همان‌طور که اشاره شد برای این حجم تولید باید کشش بازار را هم در نظر گرفت. با شرایطی که امروز کشور در آن قرار دارد اجرای این پروژه در زمان تعیین‌شده کمی سخت خواهد بود زیرا هم نرخ خودرو افزایش یافته و هم نرخ لوازم یدکی آن. حتی اگر برای خریداران اعتباراتی هم در نظر گرفته و تا سقف 80 درصد نرخ خودرو وام داده شود زیرا کار به اندازه فعالیت این خودروها وجود ندارد بازار تقاضا وجود نخواهد داشت.
خودروهای قدیمی و فرسوده نرخ پایینی دارند(در مقابل، نرخ 400 تا 500 میلیون تومانی خودروهای جدید) و صاحبان آنها کج‌دارومریز با آن امرارمعاش می‌کنند. اگر هر یک از آنها بخواهند خودرو خود را با یک صفر کیلومتر تعویض کنند باید نرخ زیادی بپردازند در زمانی که وضعیت کار مناسب نیست، ضمن آنکه این خودروها استهلاک داشته و قطعات مصرفی آن هر چند ماه یک بار نیاز به تعویض دارند. در نتیجه، برای این خودروها باید کار مناسب فراهم شود.

خودروهای سنگینی که ایران‌خودرو دیزل تولید می‌کند چند درصد داخلی‌سازی شده‌اند و چقدر ارزبری دارند؟
وضعیت خودروهای تجاری با خودروهای سواری متفاوت است. خودروهای تجاری تیراژ پایینی دارند و داخلی‌سازی برای آنها خیلی مفهومی ندارد.
این نوع خودروها دو دسته هستند؛ خودروهایی که عمر تولید آنها بیش از یک یا دو دهه است و حتی شاید به 50 سال برسد(نسل‌های مختلف آنها در ایران‌خودرو دیزل تولید شده است. به طور نمونه، خودروهای بنز 10 و 18 تن). آنها از عمق ساخت داخل بیشتری برخوردار هستند که ممکن است به 85 درصد برسد.
همچنین، گفتنی است، ایران‌خودرو دیزل دارای شرکت‌های اقماری بوده زیرا بر اساس الگوی شرکت بنز شکل گرفته است. از این رو، دارای مجموعه‌های گیربکس‌ساز، موتورساز، محورساز و... است. این شرایط را سایر خودروسازان ندارند.
در موضوع محصولات جدید و مدرن‌تر که از استانداردهای زیست‌محیطی بالاتری برخوردار هستند به طور عموم «فول سی‌کی‌دی» بوده و فقط درصدی داخلی‌سازی شده‌اند. البته امکان افزایش آن وجود دارد.
شرکت‌های اقماری ایران‌خودرو دیزل این توان را دارند که به طور مثال، گیربکس یا موتور را بیش از 40 درصد داخلی‌سازی کنند. اما شرط آن این است که عرضه آن به بازار تداوم داشته باشد و قالب‌سازی قطعات را توجیه کند.
درحال‌حاضر هم به لحاظ باتری، تایر، ارزش‌افزوده مونتاژ و رنگ، صندلی و... داخلی‌سازی انجام شده و شرط توسعه داخلی‌سازی، تیراژ بالا و تضمین برای تداوم تقاضا است، به‌ویژه در حوزه مسافری منوط به این است که شهرداری‌ها تقاضای بالایی داشته باشند و روی این امر پافشاری کنند. به این ترتیب، به‌جای سفارش خودروهای مورد نظر به خودروسازان خارجی، محصول را به شرکت‌های داخلی که توان تولید در تیراژ بالا را دارند سفارش داده شود. در دهه 80 این اتفاق افتاد.
در نتیجه، تداوم تقاضا و تیراژ بالا عمق داخلی‌سازی قطعات را توجیه می‌کند.

با توجه به تحریم‌ها، پیش‌بینی تولید برای 6 ماه دوم سال چیست؟
کار کمی سخت شده زیرا برخی شریکان خارجی تمایلی به همکاری ندارند یا اگر هم بخواهند محدودیت‌هایی برای ادامه همکاری وجود دارد. از سوی دیگر، تحریم‌ها به‌ویژه افزایش نرخ ارز قیمت‌ها را بالا برده و قدرت خرید متقاضی در مقابل این روند بسیار کاهش یافته است. بنابراین، به نظر می‌رسد با توجه به گشایش اعتبار افت تقاضا داشته باشیم.
به طور قطع امسال تولید نسبت به سال گذشته روند صعودی دارد. تنها مشکل در نامتوازنی عرضه و تقاضا است که برعکس خودروهای سواری بازار تقاضا در خودروهای سنگین پایین بوده و ابهام‌هایی وجود دارد.

آیا نیاز به اختصاص دادن تسهیلات بیشتر به خریداران است؟
تسهیلات دولتی تامین و اعتبارات مناسبی به متقاضیان ارائه شده است. اما مسئله ایجاد اشتغال است. در خودروهای تجاری به ازای فعالیت هر خودرو، دست‌کم به طور مستقیم 3 نفر مشغول شده‌اند در کنار اشتغال غیرمستقیم بالادستی و پایین‌دستی. حتی این آمار مربوط به نیروی انسانی فعال در خودروسازی‌ها نمی‌شود. موضوع اشتغال 3 نیروی انسانی، مربوط به خروج خودرو از کارخانه و فعالیت آن است. وقتی یک خودرو تجاری وارد عرصه لجستیک و ناوگان حمل‌ونقل می‌شود در واقع به طور مستقیم برای 3 نفر شغل ایجاد می‌کند.
اگر دولت بتواند برای خودروهای تجاری، کار و تقاضا ایجاد کند به طور مستقیم به اشتغالزایی کمک زیادی کرده است. علاوه‌بر اینکه در بخش خودروسازی، قطعه‌سازی و خدمات پس از فروش هم اشتغالزایی می‌شود. باید تمرکز روی توسعه کار برای خودروهای تجاری باشد زیرا با اعمال تحریم‌های جدید، کارهای تجاری، عمرانی، معدنی و... کاهش یافته که باید به نوعی جبران شود. یکی از این فرصت‌ها استفاده از موقعیت ژئوپلتیک کشور و ترانزیت است. در این سال‌ها روی این امر کار نشده که باید از این امکان و بستر استفاده کنیم.