قتل‌عام در لومان 1955

به گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» ، پیش از مرور بدترین سانحه اتومبیل‌رانی تاریخ بد نیست نگاهی به وضعیت اتومبیل‌رانی در دهه 50 میلادی بپردازیم، جایی که در دوران پس از جنگ جهانی دوم، خودروسازان برای اثبات توانایی‌های خود و بازگشت به ‌روزهای خوب پیش از جنگ، حضور در پیست‌ها آن زمان را بهترین راه‌حل می‌دیدند و از این رهگذر شاهد تعداد زیادی از مسابقات در سرتاسر جهان بودیم. در همین دهه بود که رقابت‌های فرمول 1 تاسیس شد اما همچنان رقابت‌های استقامت همچون Mille Miglia و لومان جایگاه بسیار بالایی داشتند. و بسیاری از خودروهایی که این روزها جزو کلاسیک‌های بسیار با ارزش هستند در آن دوران در رقابت‌ها حاضر بودند. جگوار، آستون مارتین، مرسدس بنز، مازراتی و فراری مدعیان اصلی قابت های اتومبیل‌رانی در آن دوران بودند و همگی بهترین‌ها را در سال 1955 به رقابت‌های لومان آورده بودند تا توانایی خودروهایشان را در مسابقه 24 ساعته مشهور فرانسه به نمایش بگذارند.
حضور شاهکار بنز در فرانسه
مرسدس بنز برای این رقابت خودروی 300SLR را روانه میدان کرده بود. این خودرو که در همان سال برای اولین بار به دنیای اتومبیل‌رانی عرضه شده بود، با استفاده از دانش مرسدس بنز در تولید خودروهای اسپرت سری 300 شکل گرفته بود. با بدنه‌ایی از منیزیوم این خودرو بسیار سبک‌وزن بود می‌توانست بیش از 310 اسب بخار قدرت تولید کند. این خودرو در همان سال توانست قهرمانی رقابت‌های Mille Miglia در ایتالیا را نیز از آن خود کند ضمن آنکه رقیبی بسیار قدرتمند در رقابت‌های قهرمانی جهان بود. این خودرو با توجه به وزن سبک و قدرت بالا می‌توانست به سرعت‌های حدود 300 کیلومتر در ساعت نیز دست پیدا کند. همه این‌ها خوب بود اما مشکل آنجا است که ترمزها از پس مهار این هیولا بر نمی‌آمدند و همین مسئله زمینه‌ساز فاجعه شد.
ترمزهای دردسرساز
در آن دوران استفاده از ترمزهای دیسکی هنوز چندان رایج نشده بود و تقریبا تمام خودروها، حتی خودروهای مسابقه‌ای از ترمزهای کاسه‌ای استفاده می‌کردند. این خودروها از نظر توان ترمز مشکل چندانی نداشتند اما مشکل آنجا بود که به سرعت داغ می‌کردند و توان ترمز آن‌ها از دست می‌رفت اما ترمزهای دیسکی راحت‌تر خنک می‌شوند و عملا زمان بیشتری می‌توانند حداکثر توان خود را ارائه کنند. اما در این میان جگوار که با مدل D-Type در رقابت‌ها شرکت می‌کرد از سایرین جلوتر بود. این خودرو که سال 1954 معرفی شده بود از ترمزهای دیسکی بهره می‌برد که توان ترمز را به شکل قابل ملاحظه‌ای افزایش داده بود. مهندسان دایملر بنز برای رقابت با توان ترمز گیری جگوار، ایده استفاده از ترمز هوایی را مطرح کردند که مورد تایید قرار گرفت. این ترمز به‌صورت یک صفحه فلزی در پشت خودروی مرسدس بنز نصب می‌شد و به خواست راننده به‌صورت عمودی در می‌آمد تا بتواند خودرو را متوقف کند. با چنین خودروهایی بود که بیست و سومین دوره رقابت‌های لومان سال 1955 در 11 ژوئن آغاز شد.

زمان فاجعه
از همان آغاز رقابت مشخص بود خودروهای فراری، جگوار و مرسدس بنز رقابت بسیار نزدیکی خواهند داشت و تقریبا در بیشتر زمان رقابت سایه به سایه یکدیگر در حرکت بودند تا یکی از هیجان‌انگیزترین رقابت‌های فصل رقم بخورد. مرسدس بنز با سه خودرو در رقابت‌ها شرکت کرده بود و با حضور فانجیو افسانه‌ای که دو عنوان قهرمانی جهان را در اختیار داشت و هم‌تیمی‌اش استریلینگ موس، امید اول قهرمانی بود. یکی دیگر از مرسدس بنزها را Pierre Levegh فرانسوی میراند که پیش از این در فرمول یک هم حضور داشت. او هرچند در مقابل هم‌تیمی‌هایش چندان مشهور نبود اما در سال 1952 به مدت 23 ساعت به‌تنهایی در لومان رانده بود و در نهایت نیز به دلیل مشکل مکانیکی رقابت را ترک کر تا یکی از رکوردداران در این رقابت‌ها باشد.
به رقابت بازمی‌گردیم، جایی که در دور 35 مسابقه و در ساعت 6:26 دقیقه، لونژ با خودروی شماره 20 پشت جگوار به رانندگی مایک هاوتورن می‌راند و پشت سرش نیز فانجیو را می‌دید. در این لحظه خودروها به سرعت در حال عبور از منطقه پیت استاپ بودند که راننده جگوار بعد از سبقت از خودروی آستین هیلی 100 که کندتر از سایرین بود، تابلوی تیم مستقر در پیت استاپ را دید که از او می‌خواستند برای سوخت‌گیری به پیت استاپ بیاید. او با توجه به فشردگی خودروهای پشت سرش و میزان سوخت باقی مانده در باک باید تصمیم می‌گرفت که یک دور دیگر ادامه دهد و یا همان زمان توقف کند اما متاسفانه راه دوم را انتخاب کرد و اینجا بود که فاجعه آغاز شد. جگوار به‌شدت ترمز کرد و به دلیل برخورداری از ترمزهای دیسکی قدرتمند به سرعت متوقف شد و به این ترتیب درست در مقابل آستین قرار گرفت. در پشت سر او آستین که همچون سایرین از ترمز کاسه‌ای استفاده می‌کرد متوجه این اتفاق شد ترمز کرد اما لانس مکلین، راننده آستین مطمئن بود نمی‌تواند توقف کند. در میان دود لاستیک‌های جگوار، او برای جلوگیری از برخورد با این خودرو بدون آنکه متوجه پشت سرش باشد به سمت چپ منحرف شد و اینجا بود که فاجعه شکل گرفت.
لونژ سوار بر مرسدس بنز در مسیر مستقیم پیست در حال رانندگی با سرعتی نزدیک به 270 کیلومتر در ساعت بود و قصد داشت آستین هیلی را یک دور کامل پیست پشت سر بگذارد که ناگهان آستین هیلی در میان دود غلیظ لاستیک‌ها با انحراف به چپ در مقابل او قرار گرفت. فرصتی برای استفاده از ترمز هوایی نبود و بدتر از آن اینکه به دلیل عرض کم پیست فضایی هم برای فرار از تصادف نبود. مرسدس بنز به‌شدت به آستین هیلی برخورد کرد. شدت تصادف به حدی بود که مرسدس بنز سبک‌وزن از هم پاشید و قطعات آن به همراه بدنه به میان جمعیتی که در کنار پیست قرار داشتند پرتاب شد. در چنین سرعتی حتی یک قطعه کوچک هم می‌تواند کشنده باشد اما قطعات جدا شده مرسدس حتی شامل اکسل و درب موتور هم می‌شد. بسیاری از تماشاچیان در دم جان باختند اما بدتر از آن آتش‌سوزی خودرو بود. آتش حاصل از باک خودرو به سرعت بدنه منیزیومی را به یک گوی گداخته تبدل کرد. آتش‌نشانان که تا به حال با بدنه منیزیومی کار نکرده بودند برای خاموش کردن آتش از آب استفاده کردند اما منیزیوم در واکنش با آب بیشتر شعله‌ور شد و خودرو تا چند ساعت پس از فاجعه هم چنان می‌سوخت. در این اتفاق، 83 نفر از تماشاچیان به‌علاوه راننده مرسدس بنز در جان باختند و بیش از 120 نفر نیز زخمی شدند.
تصمیم دشوار مرسدس بنز
در این میان جگوار به سلامت از حادثه عبور کرد و فانجیو که در پشت این تصادف بود نیز توانست سالم بماند. مسئولین برگزاری، مسابقه را ادامه دادند. بعدها مسئولین برگزاری که به‌شدت به دلیل این تصمیم سرزنش می‌شدند عنوان کردند اگر مسابقه تعطیل می‌شد، حضور 300 هزار تماشاچی در خیابان‌ها راه عبور آمبولانس‌ها را سد می‌کرد. هیات مدیره دایملر بنز پس از شنیدن خبر حادثه، به سرعت در اشتوتگارت تشکیل جلسه دادند و در نهایت هشت ساعت بعد تصمیم گرفتند برای احترام به قربانیان از مسابقه خارج شوند. دایملر بنز از جگوار هم درخواست کرد به همین دلیل از رقابت خارج شود هرچند جگوار نپذیرفت. به این ترتیب در حالی که فانجیو پیشاپیش سایرین می‌راند و امید اول قهرمانی بود به دستور مدیر تیم رقابت را ترک کرد و در نهایت هاتورن، راننده جگوار که عامل اصلی این تصادف بود قهرمان رقابت شد هرچند مطبوعات فرانسه به سردی از او استقبال کردند.
در جستجوی مقصر
پس از وقوع این اتفاق بحث‌های زیادی در مورد مقصر این اتفاق در گرفت هرچند در نهایت هیچ‌کس نتوانست به‌طور قطع مقصر را تعیین کند چراکه مجموعه‌ای از اتفاقات و اشتباهات بود که این اتفاق ناگوار را رقم زد. بسیاری مقصر اصلی این حادثه را هاوتورن، راننده جگوار می‌دانند که با ترمز ناگهانی خود باعث بروز این اتفاق شد. هرچند تیم جگوار برای سوخت‌گیری به او پیغام داد ولی هاوتون می‌توانست یک دور دیگر پیست را طی کند و سپس برای سوخت‌گیری به جایگاه برود ولی او تصمیم اشتباهی گرفت و و بلافاصله پس از دیدن علامت تیم، توقف کرد هرچند خود او هیچ‌گاه این تقصیر را نپذیرفت و از نظر قانونی هم نمی‌شد او را مقصر دانست هرچند اخلاق حرفه‌ای شاید حکم دیگری بدهد.
در کنار این، عدم توجه به ایمنی از سوی برگزارکنندگان نیز یکی دیگر از عوامل این فاجعه بود. منطقه پیت استاپ در پیست لومان درست در نقطه آغاز مسابقه قرار داشت، جایی که عرض کم پیست همواره احتمال بروز تصادف میان خودروهایی که از پیت استاپ خارج می‌شدند یا خودروهایی که قصد داشتند وارد پیت استاپ شوند را با خودروهایی که در جریان مسابقه بودند به وجود می‌آورد. این مطلب را تصاویری که از ابتدای مسابقه برداشته شده است به‌خوبی مشخص است. به‌علاوه ایمنی تماشاچیان نیز در آن دوران به هیچ عنوان جدی گرفته نمی‌شد. اگر تماشاچیان فاصله بیشتری با پیست داشتند این تصادف قطعا تلفات کمتری داشت ضمن آنکه هیچ حائل مناسبی نیز میان تماشاچیان و پیست وجود نداشت تا مانع از پرتاب قطعات خودرو به جایگاه شود. در آن دوران حتی حضور تماشاچیان بعد از مسابقه در پیست امری عادی بود و اگر به تصاویری که از آن دوران در دسترس است نگاه کنید انبوه جمعیت را می‌بینید که راننده برنده را احاطه کرده‌اند.
پیست لومان نیز یکی دیگر از دلایل این حادثه است. وقتی در دهه 20 میلادی این رقابت‌ها آغاز شد، خودروها در مسیر مستقیم به‌زحمت به سرعت بیشتر از 100 کیلومتر در ساعت دست پیدا می‌کردند اما در دهه 50 خودروهای شرکت‌کننده می‌توانستد حدود 300 کیلومتر در ساعت سرعت بگیرند در حالی که پیست لومان تغییرات زیادی نسبت به 30 سال قبل نکرده بود.
عدم توجه به ایمنی خودروها نیز از دیگر مشکلات بود. بیشتر تمرکز مدیران تیم‌ها بر روی سرعت بیشتر خودروها و سبک کردن آن‌ها بود بدون اینکه برای توقف و استحکام بدنه آن‌ها فکری بشود. اگر خودروی آستین از ترمزهای قوی‌تری برخوردار بود شاید می‌توانست توقف کند. در آن زمان راننده‌ها از کمربند ایمنی استفاده نمی‌کردند و از کابین ایمن نیز خبری نبود. در آن دوران همه به دنبال هیجان مسابقه بودند و کمتر توجهی به ایمنی در طراحی خودروها و به‌طور کلی رقابت‌ها دیده می‌شد. هرچند پس از این واقعه تغییرات مهمی در ایمنی رقابت‌ها داده شد اما این امر، نمی‌تواند جان بیش از 80 نفری که در این فاجعه کشته شدند را بازگردادند.

****

فانجیو با مرسدس بنز در جلو و پشت سر او هاوتورن با جگوار. ترمز هوایی مرسدس بنز در تصویر مشخص است.

جگوار فاجعه‌آفرین در پیت استاپ

 نفر سمت راست مدیر افسانه‌ای تیم اتومبیل‌رانی مرسدس بنز، Alfred Neubauer که پیش از مسابقه رانندگان مرسدس بنز را راهنمایی می‌کند. در وسط هم لونژ را می‌بینید.

مرسدس بنز 300SLR ساعاتی پیش از تصادف

دقایقی بعد از فاجعه

 عرض کم پیست لومان در این تصویر دیده می‌شود.

خودرو مرسدس بنز تا چند ساعت پس از تصادف همچنان می‌سوخت.

 همه آنچه از مرسدس بنز بعد از سانحه باقی ماند.

 شروع رقابت لومان 1955