به‌گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل از ایسنا، طبق قانون هدفمندی یارانه‌ها مصوب سال 1389 باید قیمت فروش داخلی بنزین، نفت گاز، نفت کوره، نفت سفید و گاز مایع و سایر مشتقات نفت، با لحاظ کیفیت حامل‌ها و با احتساب هزینه‌های مترتب (شامل حمل ونقل، توزیع، مالیات و عوارض قانونی) به تدریج تا پایان برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران کمتر از 90 درصد قیمت تحویل روی کشتی (فوب) درخلیج فارس نباشد.

اما طی سال‌هایی که این قانون اجرا شد، در محدود دفعاتی دولت دست به اصلاح قیمت سوخت از جمله بنزین زد که بار آخر به سال 1393 بازمی‌گردد و بعد از آن هیچ تغییری در قیمت سوخت ایجاد نشد و به تبع آن قیمت سوخت در ایران به 90 درصد قیمت فوب خلیج‌فارس نرسید و البته دولت و مجلس دلایل و ملاحظات خاص خود از جمله کنترل تورم و آثار روانی ناشی از افزایش قیمت سوخت و کالاها و نهایتا زندگی مردم را داشتند.

از سوی دیگر، ١٥ درصد یارانه‌ای که در دنیا و در حوزه انرژی پرداخت می‌شود، متعلق به ایران است. یعنی ١� درصد درآمد ناخالص داخلی را به یارانه اختصاص می‌دهیم و ٥� درصد یارانه انرژی به سه دهک ثروتمند جامعه اختصاص می‌یابد، این در حالی است که کم‌تر از سه درصد هزینه این دهک‌ها، به سوخت مربوط است.

اما بررسی و مرور درآمد و هزینه در کشورهای مختلف و ایران نشان می‌دهد که متوسط مصرف داخلی بنزین در سال 1395 معادل 73.4 میلیون لیتر در روز بوده که نسبت به سال قبل 5.2 درصد رشد داشته و این در حالی است که متوسط مصرف داخلی بنزین در سال 1396 و 1397 به ترتیب 77.4 و 88.4 میلیون لیتر در روز بوده که نسبت به سال‌های قبل 7.9 و 14.2 درصد افزایش داشته است. در نتیجه به نظر می رسد که پایین بودن قیمت نسبی بنزین منجر به افزایش مصرف آن شده است.

مقایســه قیمت بنزین در کشورها، نسبت به درآمد ســرانه نشان می‌دهد که قدرت خرید مردم برای بنزین چقدر است؛ هرچند در برخی کشورها مردم قیمت بالایی برای خرید بنزین پرداخت می کنند اما در عوض این قیمت با توجه به درآمد ســرانه ایشــان رقم معقولی به نظر می‌آید، و در نتیجه قیمت صرف نمی‌تواند ملاک مناسبی برای ارزانی یا گرانی بنزین در نظر گرفته شود.

با تمام این اوصاف، وقتی بحث گرانی بنزین در سایر کشورها در مقایسه با قیمت آن در ایران مطرح می‌شود، این موضوع از سوی افکار عمومی عنوان می‌شود که قیمت‌ها را باید نسبت به درآمد سرانه آن کشورها در نظر گرفت و سپس مقایسه کرد که آیا قیمت بنزین در ایران ارزان‌تر است یا خیر؟ این در حالی است که به اعتقاد کارشناسان، باید توجه داشت که درآمد سرانه گرچه می‌تواند نشانگر میزان ثروت یک کشور نسبت به دیگران باشد، اما نمی‌تواند تصویر دقیقی از وضعیت اقتصادی کشورها نسبت به سایرین ارائه دهد.

به عنوان مثال اگر درآمد سرانه ایران برابر با 4000 دلار باشد و درآمد سرانه آلمان 6500 دلار باشد، نمی‌توان بر این اساس تعیین کرد که کدام یک از کشورها وضعیت اقتصادی بهتری دارند؛ چراکه هزینه‌های جاری در دو کشور بسیار متفاوت است.

با این حال آمار مربوط به درآمد سرانه در ایران نسبت به کشورهای همسایه که قیمت بنزین آن‌ها با ایران مقایسه شده، حاکی از آن است که در ترکیه قیمت بنزین 16 هزار و 660 تومان ( 1.23 دلار)  و قیمت گازوئیل 15 هزار و 120 تومان ( 1.12 دلار) است. یعنی بر اساس بررسی‌ها، گران‌ترین بنزین در میان کشورهای اطراف ایران، در ترکیه و ارمنستان به فروش می رسد. نرخ هر لیتر بنزین در ترکیه برابر با یک دلار و 23 سنت و در ارمنستان برابر با یک دلار و 18 سنت است. یعنی در ارمنستان قیمت بنزین 15 هزار و 930 تومان و قیمت گازوئیل 14 هزار و 715 تومان (1.09 دلار) برآورد شده است.

از سوی دیگر بررسی‌ها نشان می دهد قیمت بنزین در ایران حداقل فاصله‌ای 4800 تومانی با ارزان‌ترین کشور همسایه دارد و ترکمنستان ارزان‌ترین بنزین پس از ایران را در میان همسایگان عرضه می‌کند. قیمت بنزین در این کشور 5805 تومان (0.43 دلار) و قیمت گازوئیل 5265 تومان (0.39 دلار) است.

سومین بنزین گران در میان همسایگان اطراف در افغانستان به فروش می رسد. نرخ هر لیتر بنزین در این کشور به 75 سنت می رسد و قیمت گازوئیل 9585 تومان (0.71 دلار) است. قیمت بنزین در عراق، 8505 تومان (0.63 دلار) و قیمت گازوئیل 9450 تومان (0.7 دلار) برآورد شده است.

اما در پاکستان، دیگر کشور همسایه ایران، قیمت بنزین 9450 تومان (0.7 دلار) و قیمت گازوئیل 10 هزار و 800 تومان (0.8 دلار) برآورد شده است. همچنین در آذربایجان قیمت بنزین 6345 تومان (0.47 دلار) و قیمت گازوئیل 4725 تومان (0.35 دلار) اعلام شده است.

این در حالی است که درآمد سرانه ترکیه در سال 2017 برابر 27 هزار 520 دلار بود. یا در ترکمنستان این رقم 17 هزار 280 دلار، آذربایجان 16 هزار 770 دلار و در پاکستان 5540 دلار اعلام شده است. اما درآمد سرانه در کشوری مانند عراق، 17 هزار و 220 دلار و در افغانستان، 19 هزار و 40، ارمنستان 100 هزار و 10 دلار و ایران 21 هزار 50 دلار بوده است.

مصرف بنزین در ایران باید کنترل شود

در این باره حسین آقایان - کارشناس - با تاکید بر این مسئله که قیمت بنزین در ایران بسیار ناچیز است، به ایسنا گفت: اگر بنزین را هر تن 600 دلار محاسبه کنیم، در هر لیتر 4500 تومان در فوب خلیج فارس خرید و فروش می‌شود که این مسئله به معنای این است که در ایران تنها یک چهارم پول بنزین اخذ می‌شود.

وی با بیان این‌که هزینه تولید بنزین در ایران بالاست تصریح کرد: در حال حاضر نیروهای متعددی در پالایشگاه‌ها برای تولید بنزین فعالیت می‌کنند که ملاحظات زیادی برای حضور این افراد وجود دارد و در مجموع به نظر می‌رسد که اکنون نیازمند اصلاح قیمت بنزین هستیم.

آقایان تصریح کرد: اگر قیمت‌ها اصلاح نشود، نمی‌توان پاسخ رشد مصرف هشت تا 9 درصدی را در کشور داد. چراکه هیچ کشوری نیز توانایی پاسخگویی به این حجم از مصرف را با این قیمت ندارد.

این کارشناس حوزه بنزین در پاسخ به این سوال که آیا درآمد سرانه می‌تواند روی قیمت بنزین تاثیرگذار باشد، گفت: بی شک این مسئله یکی از آیتم‌های تاثیرگذار است اما آیتم‌های متعددی برای تعیین قیمت بنزین در نظر گرفته می‌شود و با توجه به این‌که در کشور ما مصرف بنزین زیاد است، باید تدبیری روی این مسئله صورت گیرد.

وی با تاکید به این مسئله که برای اصلاح قیمت بنزین لازم است تا یک زنجیره اقتصادی کامل ایجاد شود، گفت: نباید شرایط به گونه‌ای باشد که با افزایش قیمت بنزین قیمت تمام کالاها و نیازها نیز افزایش یابد و باید ساز و کاری اندیشیده شود که بتوان اقتصاد این بخش را سر و سامان داد.