به گزارش پایگاه خبری «عصر خودرو»، در این میان تجاری‌سازها نیز هرچند شاهد افزایش تولید بوده‌اند، اما با توجه به افت تولید شدید در سال‌های اخیر، با مشکلات زیادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند و چشم امیدشان به‌روزهای خوب در آینده است. بخش مطالعات بازار خودرو امروز چندی پیش گزارش جامع تولید خودروهای تجاری در کشور را منتشر کرد که در ادامه بخش‌هایی از این گزارش را مرور خواهیم کرد. جهت دسترسی به نسخه کامل گزارش‌های بخش مطالعه بازار خودرو امروز می‌توانید با شماره تلفن 88926000-021 تماس حاصل کنید.

مینی‌بوس و میدل‌باس

تولید مینی‌بوس و میدل‌باس در ایران طی هفت ماه سال جاری روند رشد آرامی را طی می‌کند که البته اندکی کمتر از متوسط رشد تولید خودرو در کشور است اما درمجموع و با توجه به وضعیت سال‌های گذشته می‌توان آن را مثبت ارزیابی کرد. در هفت‌ماهه سال جاری درمجموع 461 دستگاه انواع مینی‌بوس و میدل‌باس در کشور تولید شده است که نسبت به مدت مشابه سال پیش رشد 17.9درصدی را نشان می‌دهد. این رشد هرچند شاید تا حدی وضعیت رو به بهبود تولیدکنندگان این بخش را نشان دهد اما نباید فراموش کنیم ظرفیت‌های خالی بزرگی در زمینه تولید مینی‌بوس و میدل‌باس در کشور وجود دارد و این رشد اندک در مقایسه با افت تولید در سال‌های اخیر، نمی‌تواند جبران‌کننده زیان تولیدکنندگان در این بخش باشد ضمن آنکه در این بین از سه تولیدکننده اصلی بازار (ایران‌خودرو دیزل، بهمن دیزل و سروش دیزل مبنا) دو شرکت افت بیش از 30درصدی را تجربه کرده‌اند و تنها سروش دیزل مبنا به لطف تازه‌وارد بودن در بازار و نبود آمار تولید در سال پیش است که توانسته اعداد مجموع تولید مینی‌بوس و میدل‌باس در کشور را مثبت کند و این مسئله نمی‌تواند مشکلات ساختاری این بخش از صنعت را پنهان کند.
برنده اصلی بازار مینی‌بوس در کشور در مدت مورد بررسی شرکت تازه‌وارد سروش دیزل مبنا است؛ شرکتی که با اتکا به عرضه محصولات تجاری سبک هیوندای توانسته بزرگان بازار را به چالش بکشد و رتبه نخست تولید مینی‌بوس در کشور را از آن خود کند و این در حالی است که در این بخش از بازار شاهد حضور شرکت‌های بزرگ و با سابقه‌ای همچون بهمن دیزل و ایران‌خودرو دیزل هم هستیم. سروش دیزل مبنا برای این منظور مدل H350 را از هیوندای روانه میدان کرده است؛ خودرویی که البته در تعریف سنتی بازار ایران از مینی‌بوس جای نمی‌گیرد و یک ون بزرگ با کاربری‌های متعدد است اما سروش دیزل مبنا توانسته آن را به‌عنوان یک مینی‌بوس در بازار سخت‌پسند ایران جای بیندازد و در حالی که پیش از این مدل‌های مشابه از فیات و ایویکو در بازار ایران ناموفق بودند، سروش دیزل مبنا توانسته فروش خوبی برای این خودرو به دست آورد به‌گونه‌ای که با تولید 168 دستگاه، رتبه نخست در این بخش را از آن خود کرده و البته بیش از 36درصد از بازار را به دست آورده است. پس از این شرکت شاهد حضور بهمن دیزل در رتبه دوم هستیم؛ شرکتی که با اتکا به همکاری بلندمدت خود با ایسوزو، چند سال پیش مینی‌بوس سحر را روی شاسی و قوای محرکه ایسوزو توسعه داد و در آن زمان امید زیادی به موفقیت آن داشت اما شرایط بازار مینی‌بوس در ایران به شکل نامناسبی پیش رفت تا درنهایت سحر برخلاف برادران باری‌اش در طیف محصولات ایسوزو نتواند موفقیت زیادی در بازار کسب کند تا جایی که در هفت‌ماهه امسال هم با تولید 110 دستگاه، افت تولید 32درصدی را تجربه کرد و سهمی در حدود 24درصد بازار را به دست آورد. ایران‌خودرو دیزل با مینی‌بوس آرین هم وضعیت کم‌وبیش مشابهی دارد و تولید 108 دستگاه و افت بیش از 40درصدی نشان از وضعیت نامطلوب این مینی‌بوس با طراحی داخلی دارد. در این بین البته افزایش تیراژ تولید در پیشرو دیزل آسیا (مینی‌بوس ایویکو) و آکیا دویچ، هرچند بازیگران کوچکی در بازار هستند را می‌توان خبر خوبی دانست ضمن آنکه در این مدت تنها 8 دستگاه میدل‌باس در کشور تولید شده ‌و سایر تولیدات به مینی‌بوس اختصاص داشته است. تولیدکنندگان این بخش همچنان چشم انتظار تسریع در طرح جایگزینی مینی‌بوس‌های فرسوده هستند؛ طراحی که در صورت اجرای کامل می‌تواند ظرفیت‌های خالی در این بخش از صنعت را فعال کند.

اتوبوس

اتوبوس‌سازان ایران هم در سال رونق تولید سهمی از روند رو به رشد صنعت داشتند هرچند در اینجا هم تا رسیدن به ارقام رویایی تولید راه درازی در پیش است و صفر بودن آمار تولید برخی ‌شرکت‌ها و بعضی از مدل‌ها نشان‌دهنده وضعیت نه‌چندان مناسب تولیدکنندگان این صنعت است. تولید اتوبوس در ایران را می‌توان به دو بخش شهری و بین‌شهری تقسیم کرد که در این میان تفاوت‌های زیادی میان طیف خریداران وجود دارد و به همین نسبت روند تولید در این دو بخش کاملا متفاوت است. اتوبوس‌های شهری مشتریان ویژه‌ای دارند که به‌طور مشخص شامل شرکت‌های واحد و شهرداری‌هاست و خرید آن معمولا از طریق حمایت‌های دولتی و بیشتر برای جایگزینی اتوبوس‌های شهری فرسوده انجام می‌شود. این مسئله شاید در روزهای اوج این صنعت عاملی برای رشد بود چراکه حمایت‌های گسترده دولتی باعث شد حجم تولید اتوبوس‌های شهری به شکل قابل‌توجهی در سال‌های گذشته بالا برود و حتی شرکت‌هایی به‌طور ویژه برای تولید این اتوبوس‌ها وارد میدان شدند. در سال‌های اخیر اما این روند فراز و نشیب‌هایی داشته است و به همین نسبت شاهد افت‌وخیز در تولید اتوبوس‌های شهری در کشور بوده‌ایم. در مقابل اتوبوس‌های بین‌شهری بیشتر خریداران شخصی دارند و طبیعی است تولید آنها به‌طور ویژه تابع تقاضا در بازار است. این بخش از بازار هم البته شاهد رکود است چراکه با گسترش بهره‌گیری از خودروهای شخصی و البته مشکلات ایجاد شده در کشورهای همسایه که بخشی از تقاضای سفر با اتوبوس را از میان برده، باعث شده این بخش از بازار نیز افت کند.
پیشرو بازار در زمینه تولید اتوبوس شرکت عقاب‌افشان است؛ شرکتی که با اتکا به خوشنامی محصولات اسکانیا و البته در غیاب رقبای قدری همچون محصولات مرسدس بنز ایران‌خودرو دیزل و ولوو رانیران، چند سالی است توانسته یکه‌تاز بازار اتوبوس‌های بین‌شهری ایران باشد و در این زمینه تنها (و البته با فاصله زیاد) یاوران خودرو شرق را پشت سر خود می‌بیند. عقاب‌افشان در مدت مورد بررسی 298 دستگاه اتوبوس بین‌شهری تولید کرد که نشان از رشد 22درصدی تولید در این شرکت دارد ضمن آنکه تولید اتوبوس‌های بین‌شهری در عقاب‌افشان رشد 173درصدی را تجربه کرده است. عقاب‌افشان هرچند در این بازار پیشرو است اما نباید فراموش کنیم این شرکت عملا بازار اتوبوس‌های شهری را از دست داده ‌و در حالی که در مدت مورد بررسی در سال گذشته 104 دستگاه اتوبوس شهری با نشان اسکانیا خطوط تولید این شرکت را ترک کرده بودند، امسال تولید در این بخش به صفر رسیده است؛ عدم تعادلی که قطعا باعث آسیب به سرمایه‌گذاری‌های عقاب‌افشان خواهد شد. آکیا دویچ دومین شرکت تولیدکننده اتوبوس در هفت‌ماهه سال جاری است؛ شرکتی که البته به‌طور کامل متکی به تولید اتوبوس‌های شهری است و با تولید 100 دستگاه اتوبوس شهری در این مدت عملکردی دقیقا مشابه سال پیش داشته است. در رتبه سوم پیشرو دیزل آسیا قرار دارد؛ شرکتی که البته بیشتر با اتوبوس‌های شهری‌اش شناخته می‌شد اما امسال تغییر رویه داده است و تمرکز خود را بر تولید اتوبوس‌های بین‌شهری قرار داده و با تولید 48 دستگاه از این مدل‌ها، رتبه سوم بازار را به دست آورده است هرچند در مقابل تولید اتوبوس شهری در این شرکت تعطیل شده است.
با بررسی روند تولید اتوبوس و تغییرات خطوط تولید شرکت‌ها در زمینه اتوبوس شهری و بین‌شهری به نظر می‌رسد نوعی برنامه‌ریزی و تقسیم بازار پنهان از سوی وزارت صنعت و وزارت کشور (به‌عنوان مجری خرید اتوبوس‌های شهری) اعمال می‌شود به‌گونه‌ای که با تغییر روند کاری یک شرکت به اتوبوس بین‌شهری، سهم تولید آن از اتوبوس شهری در اختیار شرکت‌های دیگر قرار می‌گیرد تا به این ترتیب چرخ همه شرکت‌های حاضر در صنعت بچرخد؛ رویه‌ای که هرچند برای جلوگیری از تعطیلی خطوط تولید این شرکت‌ها مناسب است اما باعث بی‌تعادلی در تولید می‌شود و شاید به بازار رقابتی به‌ویژه در زمینه اتوبوس‌های شهری لطمه بزند.

کامیونت، کامیون و مینی‌بوس

همچون همیشه، بیشترین سهم از بازار خودروهای تجاری در اختیار تولیدکنندگان کامیونت، کامیون و کشنده است هرچند تولیدکنندگان در این بخش، حداقل در هفت‌ماهه امسال مشکلاتی بیش از سایرین داشتند و رشد متوسط 5.3درصدی که کمترین میزان رشد در میان تمام گروه‌های خودرویی در کشور است را می‌توان تاییدی بر این موضوع دانست. تولیدکنندگان خودروهای تجاری باری هم همچون سایر تجاری‌سازان در سال‌های گذشته از افت تولید شدیدی رنج بردند و این افزایش اندک به هیچ عنوان نمی‌تواند جوابگوی ظرفیت‌های خالی خطوط تولید آنها باشد ضمن آنکه در سال‌های اخیر شرکت‌های جدید نیز به صف تولیدکنندگان در این بخش اضافه شده‌اند که عملا بر مازاد ظرفیت و عرضه در این بخش افزوده است بدون آنکه در طرف تقاضا شاهد افزایش قابل‌توجهی باشیم. در این بخش و با در نظر گرفتن مجموع تولید کامیونت، کامیون و کشنده، همان‌گونه که قابل پیش‌بینی بود گروه بهمن با تولید 2,544 دستگاه توانسته رتبه نخست بازار را با اقتدار به دست آورد و به‌تنهایی سهمی معادل 38درصد از بازار را از آن خود کند. گروه بهمن در بخش تجاری، بهمن دیزل و سیبا موتور را در زیر مجموعه خود دارد که به ترتیب به تولید محصولات ایسوزو و FAW می‌پردازند و البته در این میان وضعیت بهمن دیزل با وجود در اختیار داشتن سهم بالایی در بازار چندان مساعد نبوده چراکه افت 20درصدی را تجربه کرده است هرچند در مقابل افزایش تولید در سیبا موتور توانسته تا حدی جبران این افت را بکند و درمجموع گروه بهمن افت کمتر از یک درصد را شاهد بوده است. تمرکز اصلی این شرکت همچنان بر تولید کامیونت‌های ایسوزو است و در این میان تولید 96 دستگاه کامیون‌های ایسوزو (که البته در مقایسه با سال پیش کاهش 45درصدی را تجربه کرده) نشان از حضور کم‌رنگ این شرکت در بخش کامیون‌ها دارد. کامیونت‌های ایسوزو فروش خوبی دارند اما در سال‌های اخیر رقبای زیادی نیز پیدا کرده‌اند و به نظر می‌رسد ایسوزو به‌مرور در حال از دست دادن سهم خود از بازار است. نکته جالب‌توجه در این میان، حضور پررنگ FAW در بخش کامیونت است؛ جایی که با تولید 472 دستگاه کامیونت تایگر، عملا بخشی از بازار ایسوزو را از آن خود کرده است. در رتبه دوم و البته با اختلاف قابل‌توجه، سایپادیزل ایستاده است؛ شرکتی که تمرکز اصلی خود را در دو بخش کامیونت و کشنده گذاشته است هرچند افت تولید 28درصدی این شرکت نشان می‌دهد وضعیت چندان مساعد نیست. کامیونت‌های فوتون سایپادیزل هرچند افت تولید را تجربه کرده‌اند اما با تولید 752 دستگاه، همچنان حضور پررنگی در بازار دارند ضمن آنکه در بخش کشنده نیز شاهد حضور پررنگ ولوو در کنار کشنده‌های دانگ‌فنگ هستیم هرچند در میان تولیدکنندگان اروپایی کشنده‌ها، همچنان ماموت با محصولات اسکانیا پیشرو بازار است. رتبه سوم این جدول هم به ایران‌خودرو دیزل رسیده است که با تولید 933 دستگاه انواع خودرو تجاری رشد اندک 1.7درصدی را تجربه کرده. همچنان بیش از نیمی از تولیدات ایران‌خودرو دیزل را کامیون‌ها و کمپرسی‌های قدیمی مرسدس بنز 2624 و 1924 تشکیل می‌دهد و به نظر می‌رسد نه ایران‌خودرو دیزل و نه بازار حاضر به دل کندن از این خودروها نیستند. در این میان تولید کامیونت آرنا هم در ایران‌خودرو دیزل با قدرت ادامه دارد و هرچند آمار تولید 104 دستگاهی آن رقم بالایی نیست اما با توجه به غیبت چندساله این شرکت در بازار کامیونت می‌توان انتظار داشت در سال بعد روند حرکتی ایران‌خودرو دیزل بهبود پیدا کند. در این بخش از بازار، بازهم شاهد حضور سروش دیزل مبنا هستیم؛ شرکتی که با تولید 875 دستگاه کامیونت هیوندای، هرچند در رتبه چهارم ایستاده است اما به‌تنهایی توانسته در بازاری که بزرگانش کاهش تولید را شاهد بوده‌اند، یک‌تنه روند حرکتی تولید را مثبت کند و با روند فعلی احتمالا در سال آینده بیشتر از این شرکت خواهیم شنید.