به گزارش پایگاه خبری «عصر خودرو» به نقل از دنیای اقتصاد، بنابر پیش‌بینی‌های صورت گرفته، شرکت سایپا در سال‌جاری باید 25 هزار دستگاه از محصولات خود را صادر کند که این موضوع به معنی رشد بیش از 257 درصدی صادرات نسبت به سال 95 است؛ ایران‌خودرو نیز پیش‌بینی صدور 10 هزار دستگاه از محصولات این شرکت را در سال‌جاری دارد که این پیش‌بینی نیز بیش از 233 درصدی رشد را نسبت به سال 95 نشان می‌دهد. حال در شرایطی وزارت صنعت و معدن و تجارت دولت یازدهم برنامه صادراتی خودروسازان را در همان اوایل سال‌جاری ارائه کرد که ایران‌خودرو در 6 ماهه اول سال‌جاری 994 دستگاه و سایپا یک هزار و 585 دستگاه خودرو به مقاصد صادراتی ارسال کرده‌اند.به این ترتیب روند نزولی صادرات خودرو اگر چه حکایت از ناتوانی تولید‌کنندگان در صدور محصولاتشان به بازار‌های خارجی دارد، اما ادامه این روند می‌تواند منجر به بروز چالش‌هایی در پیشروترین صنعت کشور شود.

اما وزارت صنعت و معدن و تجارت طبق روالی سالانه، برنامه‌ای مبنی‌بر میزان تولید و صادرات خودرو به تولید‌کنندگان دیکته می‌کند این در شرایطی است که طبق آمارهای ارائه شده از سوی خودروسازان، هر چند برنامه‌های تولیدی هماهنگ با برنامه ریزی وزارت صنعت پیش می‌رود، اما صادرات در جهت معکوسی در حال حرکت است که این موضوع به گفته برخی کارشناسان می‌تواند بحران تقاضا در بازار داخل را شکل دهد. بحرانی که دیروز در همایش روز ملی صادرات محمد شریعتمداری وزیر صنعت و معدن و تجارت نیز به آن پرداخت. در این بین هر چند وزیر صنعت بر ارائه مشوق‌های صادراتی و واقعی‌سازی نرخ ارز برای رشد محصولات قابل‌صدور به دیگر کشورها تاکید کرد اما این پرسش مطرح می‌شود که اگر تمام شرایط مطلوب برای صادرات کالا از ایران فراهم شود آیا محصولاتی که صنعت خودروی کشورمان به تولید می‌رساند، امکان صدور به کشورهای دیگر را دارند؟ سوال دیگر اینکه برخی خودروهای تولیدی ایران که هم‌اکنون با قیمت بالا و کیفیت نامناسب به بازار داخل عرضه می‌شود قابلیت صدور به کشورهای همجوار را دارد؟

پاسخ کارشناسان به پرسش‌های مطرح شده منفی است؛ به عقیده آنها، برخی تولیدات کنونی صنعت خودرو کشورمان نه‌تنها از معیارهای مشتری‌پسند در بازارهای اطراف محروم هستند، بلکه به‌دلیل رقابت‌پذیری محصولات داخلی امکان صدور نیز ندارند. بنابراین در صورتی که دولت مشوق‌های صادراتی را برقرار و شرایط جذابی نیز برای صادرات به بازارهای هدف در نظر بگیرد، باز هم به‌دلیل خاصیت محصولات تولیدی، خودروسازان نمی‌توانند اهداف صادراتی را محقق کنند. این کارشناسان همچنین تاکید دارند که در صادرات خودرو شاخص‌های مشخصی چون کیفیت بالا و قیمت مناسب مبتنی بر نیاز مشتری در نظر گرفته می‌شود؛ بنابراین اگر قرار است دولت از صادرات خودرو حمایت کند بهتر است که تولید‌کنندگان را در جهت ارتقای کیفی محصولات کمک کند تا صادرات نیز قوت بگیرد.

امکان سنجی صادرات خودرو
صادرات خودرو از سال 93 تاکنون روند کاهشی داشته است، به عبارت دیگر دو خودروساز بزرگ کشور از سال 93 تاکنون نتوانستند برنامه صدور محصولات خود به بازارهای صادراتی را محقق کنند. در حالی تولیدات خودروسازان در بازارهای منطقه‌ای از رونق افتاده است که وزیر صنعت، معدن و تجارت روز گذشته در مراسم روز ملی صادرات انتقادات جدی نسبت به آمار ضعیف صادرات کالاها در کشور مطرح کرد. در حالی وزیر صنعت بر موضوعات متعددی همچون ارائه مشوق صادراتی، واقعی شدن نرخ ارز به منظور توسعه صادرات سخن گفت که طی سال‌های گذشته بسیاری از کارشناسان نیز بر این موارد به منظور رونق صادرات کالاها از جمله خودرو تاکید داشته‌اند. در این شرایط اما یکی از پرسش‌های مهم در صنعت خودرو آن است که اگر دولت شرایط را برای خودروسازان مهیا کند آیا تولیدات کنونی می‌‌توانند در بازارهای هدف نظر مشتریان خارجی را جلب کند؟

کارشناسان معتقدند که صادرات خودرو علاوه‌بر تامین منابع ارزی خودروسازان، باعث ارتقا محصولات آنها نیز می‌شود. چراکه این ارتقا تلاشی از سوی خودروسازان برای حضور در بازارهای جهانی است که البته با تولید محصولاتی متنوع و کیفی، مشتریان داخلی نیز از نتیجه آن بی‌بهره نخواهند ماند. با وجود این کارشناسان تاکید دارند، خودروسازان با محصولات کنونی‌شان نمی‌توانند نظر مشتریان خودرو را در بازارهای هدف جلب کنند؛ چراکه خودروهای کنونی فاقد کیفیت و قیمت رقابتی است. به اعتقاد آنها تحقق صادرات تولیدکنندگان خودرو به بازارهای هدفشان نیازمند ایجاد شرایط مطلوب در تولیداتشان است که این موضوع نیز نیازمند شناخت از بازارهای هدف و نیازهای مشتریان در شبکه جهانی فروش خودرو است.  به این ترتیب به نظر می‌رسد که نبود کیفیت و تکنولوژی در محصولات تولیدی خودروسازان و همچنین قیمت بالا طی این سال‌ها از جمله عوامل اصلی اثرگذار بر صادرات خودرو بوده است؛ موضوعی که در سال‌جاری همچنان گریبان صادرات خودروهای سواری را گرفته است و موجب شده که خروج از شرایط تحریم نیز نتواند کمک جدی در این زمینه کند. اما همان‌طور که مشخص است مدل‌های تاریخ گذشته خودروهای ایرانی را می‌توان مشکل عمده صادرات خودرو خواند. با این حساب هرچند سیاست‌گذار صنعتی یکی از رویکردهای مهم صنعت خودرو را صادرات در نظر گرفته، اما خودروسازان با توجه به انحصار شکل گرفته در بازار خودرو و همچنین عدم‌رقابت‌پذیری محصولات تولیدی نتوانستند زمینه صدور خودرو به بازارهای هدف را هموار کنند. به اعتقاد کارشناسان در صورتی که تغییراتی اساسی در مدل خودروها و تنوع آنها صورت نگیرد قطعا خودروسازان نمی‌توانند حتی بازارهای فعلی را نگه دارند.در این مورد حسن کریمی سنجری، کارشناس صنعت خودرو با بیان اینکه محصولات کنونی خودروسازان امکان صادرات به بازارهای هدف را ندارند، می‌گوید: صادرات خودرو از سه مولفه کیفیت، قیمت رقابتی و وضعیت سیاسی کشورها در جهان اثر می‌گیرد.

وی با اشاره به اینکه یکی از موضوعات مهم در صادرات محصولات به بازارهای هدف دارا بودن مزیت رقابتی است می‌گوید: خودروسازی که قصد دارد محصولات خود را صادر کند باید بتواند با قیمت و کیفیت محصولات روز جهان رقابت کند که متاسفانه تولیدات خودرویی کشور ما قابلیت رقابت ندارد. وی در ادامه تاکید می‌کند که برخی خودروهای ایرانی نه‌تنها تاریخ مصرف گذشته هستند؛ بلکه به‌دلیل نبود بهره‌وری لازم قیمت تمام شده بالا و کیفیت نامطلوبی دارند، که مسلما چنین خودروهایی مزیت رقابتی لازم را برای صادرات ندارند.وی با بیان اینکه قیمت تمام شده در صنعت خودرو ایران بالا است، می‌گوید: شاخص‌های زیادی در بحث قیمت اثرگذار است، اما نبود بهره‌وری در این زمینه مهم‌تر از باقی شاخص‌ها است. حسن کریمی سنجری با بیان اینکه کیفیت محصولات به لحاظ استانداردی باید به‌گونه‌ای باشد که بتواند استانداردهای کیفی مقصد صادرات را پاس کند، می‌گوید: بخشی از کیفیت به سرمایه‌گذاری روی اتوماسیون ساخت و تکنولوژی بازمی‌گردد که قطعا این موضوع با افزایش سرمایه‌گذاری حل خواهد شد.

تولید در کلاس جهانی
در شرایطی که مهم‌ترین عوامل در عدم‌مقبولیت خودروهای تولیدی دو خودروساز بزرگ کشور قدیمی بودن محصولات، نبود کیفیت و قیمت بالا است خودروسازان جهانی توجه جدی به این سه مقوله داشته‌اند؛ چراکه صادرات خودرو در میان خودروسازان بزرگ دنیا بسیار حائز اهمیت است؛ برهمین اساس آنها در رقابتی بزرگ برای به دست آوردن بازارهایی جدید و همچنین حفظ بازارهایی که در آن حضور دارند، هر سال محصولاتی جدید را طراحی، تولید و روانه بازارها می‌کنند تا پاسخگوی مشتریان با هر تنوع و سلیقه‌ای باشند. توجه به نیاز مشتریان بازارهای هدف آنچنان برای خودروسازان حائز اهمیت است که توجه جدی به بازارسنجی بازارهای هدف دارند. موضوعی که خودروسازان ایرانی توجه چندانی به آن نداشته‌اند. حال آنکه دو خودروساز در صدور محصولات خود باید ضمن بازار سنجی و امکان‌سنجی نسبت به تولید و صادرات محصولات خود اقدام کنند.

در این مورد، سعید مدنی مدیرعامل پیشین گروه صنعتی سایپا  با بیان اینکه خودروسازان داخلی با تولیدات کنونی نمی‌توانند برنامه درازمدتی برای صادرات خودرو داشته باشد، می‌گوید: خودروسازی ایران تا زمانی که نتواند محصولات خود را در معرض انتخاب سلیقه مشتریان جهانی قرار دهد امکان توسعه ندارد. وی با بیان اینکه این صنعت زمانی می‌تواند در تجارت جهانی خودرو سهیم باشد که در زنجیره ارزش خودروسازان صاحب برند دنیا قرار گیرد، تاکید کرد: خودروسازان باید تولید یک خودرو در کلاس جهانی را تمرین کنند و بر این اساس توان تولیدی خود را افزایش دهند.

مدنی معتقد است: خودروساز برای اینکه در زنجیره ارزش این شرکت‌های بزرگ قرار گیرد باید راه و رسم این تجارت را بلد باشد؛ ورود به زنجیره جهانی خودرو نیازمند تولید در مقیاس جهانی است که خودروسازان ما باید به آن دست پیدا کنند.  وی با بیان اینکه صادرات محصولات یکی از مهم‌ترین عوامل توسعه یافتگی صنعت خودرو در جهان به حساب می‌آید، می‌گوید: از دیگر زیرساخت‌های لازم برای توسعه صادرات ورود هرچه سریع‌تر و جهشی به موج چهارم انقلاب صنعتی است؛ چراکه بدون ورود به این موج و توسعه سریع اتوماسیون جدید، با چالش‌های قیمت تمام شده،‌ مصرف انرژی و معضلات محیط زیستی برخورد خواهیم کرد که ما را از صحنه اقتصاد جهانی خارج خواهد کرد.وی تاکید کرد: علاوه‌بر خودروسازان که باید محصولاتی با کیفیت مناسب ارائه کنند، سیاست‌گذار صنعتی نیز بایدرویکرد صادرات محور را در برنامه خودروسازان بگنجاند تا آنها مجبور به تغییر در شرایط کنونی شوند.