عیب یابی خودرو به زبان ساده؛‌ عیب‌یابی سیستم الکترونیک برف‌پاک‌کن

به گزارش پایگاه خبری «عصرخودرو»، فارغ از خرابی‌های بخش‌های ظاهری برف‌پاک‌کن نظیر خرابی تیغه‌ها، فنرها و چشمی‌های شیشه‌شور که پیش از این به آنها پرداخته‌ایم، ممکن است بخش‌های الکتریکی و الکترونیکی سیستم برف‌پاک‌کن دچار مشکل شود که در ادامه به بررسی این مدل از مشکلات می‌پردازیم.

آشنایی با ساختار و نحوه عملکرد
به صورت کلی ساختار الکتریکی سیستم برف‌پاک‌کن هر خودرو شامل دسته برف‌پاک‌کن، مدار کنترلی، موتور برف‌پاک‌کن و مجموعه پمپ و منبع شیشه‌شور است و در برخی از خودروها شاهد سنسور باران نیز هستیم.
بسته به تکنولوژی به کار رفته در خودرو، مدار کنترل سیستم برف‌پاک‌کن می‌تواند شامل چند رله کنترلی در کنار هم باشد یا در قالب یک مدار تایمر درون دسته برف‌پاک‌کن یا خود موتور برف‌پاک‌کن جاسازی شده باشد. در خودروهای امروزی، مدار کنترلی به صورت یک قطعه خارجی وجود نداشته و به صورت یک نرم‌افزار درون یونیت سنسور باران و یا واحد کنترل مرکزی خودرو (BCM) ذخیره شده است.
دسته برف‌پاک‌کن، حکم فرمانده سیستم را دارد و همانطور که ذکر شد می‌تواند خود شامل مدار تایمر باشد یا تنها یک مجموعه کلید ساده باشد که به صورت برق و بدنه و یا به صورت مالتی پلکس دستورات خود را صادر کند. به صورت کلی، مدار کنترل با توجه به وضعیت دسته برف‌پاک‌کن جریان برق را به پایه‌های مختلف موتور برف‌پاک‌کن ارسال می‌کند. موتور برف‌پاک‌کن در عموم خودروها 4 پایه اصلی دارد که شامل اتصال بدنه، فرمان دور کند، فرمان دور تند و سیگنال موقعیت صفر (بخواب تیغه) است.
مدار کنترل می‌تواند 4 حالت اصلی تک‌ضرب، اتوماتیک، دور کند و دور تند را اجرا کند که حالت‌های تک‌ضرب و اتوماتیک در واقع همان دور کند هستند اما به صورت غیر پیوسته. مدار تایمر در هر حالتی سیگنال موقعیت صفر را از موتور برف‌پاک‌کن دریافت می‌کند تا بدین ترتیب در مواقعی که قرار است برف‌پاک‌کن ساکن شود، در وسط شیشه ساکن نشده و به صورت کامل بخوابد و سپس ساکن شود. برخی از خودروها الگوریتمی دارند که طبق آن اگر پس از مدت زمان مشخصی از فعال‌شدن برف‌پاک‌کن سیگنال موقعیت صفر دریافت نشود، برق موتور قطع شود تا بدین ترتیب در صورت گیر مکانیکی بر اثر یخ‌زدگی یا هرگونه عامل خارجی دیگر، موتور برف‌پاک‌کن نسوزد.
حالت اتوماتیک، حالت تایمر است که برف‌پاک‌کن در دور کند با فواصل زمانی معینی عمل می‌کند. در برخی از خودروها می‌توان به کمک یک پتانسیومتر یا کلید چرخشی ‌روی دسته برف‌پاک‌کن فاصله زمانی حالت اتوماتیک را تنظیم کرد و در برخی از خودروها فاصله زمانی بر اساس سرعت خودرو تنظیم می‌شود. در خودروهای واجد سنسور باران، حالت اتوماتیک می‌تواند شامل دور کند و تند در هر مدل فاصله زمانی باشد که میزان آن بر اساس شدت بارش و سرعت خودرو تعیین می‌شود.

مشکلات سیستم برف پاک‌کن
برف‌پاک‌کن کلا کار نمی‌کند
قبل از هرگونه بررسی ابتدا به سراغ فیوزهای تغذیه سیستم بروید. در برخی خودروها، فیوز سیستم دسته برف‌پاک‌کن را تغذیه کرده و در برخی دیگر از خودروها ممکن است فیوز تغذیه‌کننده سنسور باران باشد. برخی ‌خودروها ممکن است چند فیوز مستقل برای دسته برف‌پاک‌کن و موتور و مدار تایمر داشته باشند. در هر صورت سوختن هر کدام از این فیوزها موجب کار نکردن کلی سیستم است. در صورت سلامت فیوزها اگر همچنان برف‌پاک‌کن کار نمی‌کند، باید اطمینان حاصل کرد که موتور برف‌پاک‌کن و تیغه‌ها دچار گیر مکانیکی نشده باشند که به دلیل عدم دریافت سیگنال صفر، سیستم برق آنها را قطع کرده باشد. وجود مشکل نرم‌افزاری در واحد کنترل، خرابی دسته برف‌پاک‌کن، تمام‌شدن زغال موتور، شل‌شدن اتصال بدنه و خرابی سنسور باران از دلایل بعدی است.

یکی از حالت‌های برف‌پاک‌کن کار نمی‌کند
اگر فقط دور تند یا کند داشته باشیم، ممکن است جعبه مقاومت کنترل دور موتور خراب باشد. در نظر داشته باشید که اگر مقاومت دور کند یا رله دور کند سوخته باشد، در آن صورت حالت تک‌ضرب و اتوماتیک نیز کار نمی‌کند و تنها دور تند داریم. اما اگر دور کند کار کرده و حالت اتوماتیک یا تک ضرب فعال نشود، دیگر مشکل از جعبه مقاومت یا رله نیست و احتمالا خود دسته برف‌پاک‌کن یا مدار کنترل ایراد دارد.

با خاموش‌کردن برف‌پاک‌کن، تیغه‌ها در همان موقعیتی که بودند، متوقف می‌شوند
این مشکل دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد. همانطور که در ابتدا گفتیم، با هر نوبت تحریک موتور (در هر دوری) سیستم منتظر سیگنال موقعیت صفر مانده و پس از دریافت آن به کار ادامه داده و یا موتور را ساکن می‌کند. این ویژگی باعث می‌شود که هیچگاه تیغه‌ها در وسط شیشه متوقف نشوند. اگر سیگنال موقعیت صفر به درستی دریافت نشود یا خود مدار کنترل مشکل داشته باشد، در حالت تک‌ضرب با رها‌کردن دسته، بلافاصله تیغه‌ها متوقف شده و حالت اتوماتیک نیز قادر به کار نیست.
عدم دریافت سیگنال صفر دلایل مختلفی دارد. شل‌بودن اتصال بدنه‌ها یا ضعف باتری این معضل را می‌تواند ایجاد کند. گاهی ایراد از گیربکس داخلی موتور برف‌پاک‌کن است که تیغه موقعیت صفر آن کثیف شده یا از جای خود خارج شده است. این ایراد نرم‌افزاری نیز می‌تواند باشد و در خودروهای مالتی‌پلکس به دلیل اغتشاش در شبکه (نصب غیر‌اصولی تجهیزات افترمارکت نظیر دزدگیر) روی می‌دهد.
یک نکته را به خاطر داشته باشید که در برخی ‌خودروها، متوقف‌شدن برف‌پاک‌کن در میانه شیشه یا عمودی ایستادن آن بعد از باز کردن سوئیچ بدون اینکه دستوری صادر شده باشد، یک هشدار بوده که سیستم آن‌را در شرایطی چون ضعف باتری یا وجود مشکلات نرم‌افزاری اجرا می‌کند؛ ویژگی‌ای که در خودروهایی چون پژو 206 و زانتیا قابل مشاهده است. همچنین در این تیپ خودروها که دسترسی به تیغه‌ها در حالت خواب برف‌پاک‌کن مشکل است، در هنگام بسته بودن سوئیچ با یک نوبت تحریک تک‌ضرب، برف‌پاک‌کن‌ها عمودی می‌شوند تا بتوان تیغه‌ها را تعویض کرد و این ویژگی یک ایراد محسوب نمی‌شود.

با فعال‌کردن شیشه‌شور، برف‌پاک‌کن به کار نمی‌افتد
این ایراد یا از خود دسته برف‌پاک‌کن است که کنتاکت آن کثیف یا معیوب بوده و دستور را به صورت همزمان ارسال نمی‌کند یا مشکل از مدار کنترل است که فرمان را اجرا نمی‌کند. در خودروهایی که برف‌پاک‌کن عقب نیز دارند، اگر کنتاکت دسته برف‌پاک‌کن معیوب باشد، ممکن است هنگام فعال‌کردن شیشه‌شور عقب، موتور شیشه‌شور نتواند تغییر جهت دهد و کلا مایع در ردیف عقب دریافت نشده و یا از چشمی‌های جلو دریافت شود.

سنسور باران کار نمی‌کند
در خودروهایی که مدار کنترل مستقل از سنسور باران دارند، از کار افتادن سنسور باران باعث از کار افتادن بقیه حالات برف‌پاک‌کن نشده و سیستم بقیه حالات شامل دور کند و تند و تک‌ضرب را اجرا می‌کند. اما در خودروهایی که فرمانده سیستم خود یونیت سنسور باران است، از کار افتادن سنسور باران موجب کار نکردن کلی برف پاک‌کن می‌شود. گاهی ممکن است سنسور باران سالم باشد و تمامی دستورات را اجرا کند و تنها حالت اتوماتیک را اجرا نکرده و در هنگام بارش باران برف‌پاک‌کن را فعال نکند. این ایراد ناشی از کثیفی چشمی‌های سنسور باران یا خرابی سیلیکون‌های تماس‌دهنده سنسور با شیشه است که موجب نفوذ حباب هوا و تشخیص غلط سیستم می‌شود. در شرایط آب و هوایی سرد و بارش برف با توجه به خطر یخ‌زدگی، اگر گرمکن داخلی سنسور باران درست عمل نکند، کارکرد آن دچار مشکل شده و برف‌پاک‌کن‌ها کار نخواهند کرد.

متوقف شدن تیغه در میانه راه یا عمودی شدن آن در برخی خودروها حالت هشداری دارد

در خودروهای قدیمی عموما مدار کنترل با دسته برف پاک‌کن ادغام شده است (نظیر پراید)

اجزای یک موتور برف‌پاک‌کن دو‌سرعته شامل آرمیچر، گیربکس، جعبه مقاومت و تیغه سیگنال صفر

در برخی خودروها خرابی یونیت سنسور باران باعث کار نکردن برف پاک‌کن می‌شود

هنگام عیب‌یابی، اولین قدم بررسی فیوزها و رله‌هاست

نویسنده: عارف منظری