عیب‌یابی خودرو به زبان ساده؛ نگاهی به عیوب متداول سیستم شیشه بالابر برقی (بخش اول)

به گزارش پایگاه خبری «عصر خودرو»، در این قسمت و قسمت بعدی عیب‌یابی خودرو به زبان ساده، به بررسی نحوه عملکرد شیشه بالابر برقی و مشکلات احتمالی آن می‌پردازیم.

سیستم شیشه بالابر چگونه کار می‌کند؟
شیشه بالابرهای برقی به صورت کلی مکانیسم ساده‌ای دارند اما طبیعتا شامل ریزه‌کاری‌های فراوانی در ساختار خود هستند. هر مجموعه شیشه بالابر شامل یک مجموعه ریل و موتور الکتریکی است که شیشه جانبی ‌روی آن سوار شده و حرکت می‌کند. بسته به نوع طراحی خودرو، موتور شیشه بالابر می‌تواند از نوع ثابت و یا متحرک باشد. در مدل موتور ثابت، موتور شیشه بالابر در یک قسمت از سازه ریل محکم شده و به وسیله یک مجموعه گیربکس، کابل فولادی و قرقره شیشه را حرکت می‌دهد. در مدل موتور متحرک، موتور به شیشه متصل بوده و همراه آن حرکت می‌کند و شیشه را در راستای کابل و ریل بالا و پایین می‌کشد.
در برخی ‌خودروهای قدیمی‌تر، سیستم شیشه بالابر برقی ساختاری مشابه شیشه بالابر دستی دارد (مجموعه بازو و دنده خروسی) و موتور الکتریکی با چرخ دنده خود بازوهای ریل را حرکت می‌دهد.
از نظر مداری، هر موتور شیشه بالابر از کلید خود فرمان گرفته و یا به صورت تبدیل از دو کلید فرمان می‌گیرد. هر کلید شیشه بالابر قادر است جای برق و بدنه پایه‌های موتور شیشه بالابر متصل به خود را عوض کرده و جهت چرخش آن را تغییر دهد. با توجه به جریان بالایی که موتورهای شیشه بالابر مصرف می‌کنند، عموما برای تغذیه شیشه بالابرها رله تعبیه می‌شود که برای بالابرهای جلو و عقب این رله‌ها مجزا هستند.
برخی خودروها، یونیت شیشه بالابر دارند که حالت اتوماتیک شیشه بالابر را راه‌اندازی می‌کند. در این مدل شیشه بالابر، از یک مدار کنترل شدت جریان استفاده می‌شود که بدین ترتیب بتوان بر اساس جریانی که موتور شیشه بالابر می‌کشد، کورس حرکتی ریل را تشخیص داد.
یونیت شیشه بالابر همچنین بسته به مدل خودرو ممکن است حالت تشخیص مانع و بستن شیشه‌ها پس از ترک خودرو را اجرا کند. در خودروهایی که سیستم برق مالتی پلکس دارند، برای هر در یک یونیت شیشه بالابر مجزا تعبیه می‌شود که عمل کد کردن اطلاعات کلیدها و موقعیت شیشه‌ها را انجام می‌دهد.

مشکلات سیستم شیشه بالابر برقی
شیشه بالابر برقی به صورت کلی می‌تواند دارای 2 گروه مشکل شود؛ مشکلات ناشی از خرابی اجزای ریل و موتور و مشکلات ناشی از مدار الکتریکی.

هیچ کدام از شیشه بالابرها کار نمی‌کند
طبیعتا سوختن یا گیرکردن همزمان هر 4 موتور و ریل غیرممکن است. اگر در حالت سوئیچ باز هیچ شیشه‌ای حرکت نمی‌کند، باید به سراغ بخش‌های تغذیه رفت. در عموم خودروها تغذیه مدارهای جلو و عقب مجزاست و طبیعتا امکان خرابی و سوختن همزمان رله‌ها و فیوزهای جلو و عقب احتمال کمی دارد. این ایراد را می‌توان به حساب مغزی سوئیچ گذاشت. اگر خودرو تنها یک رله برای تمامی شیشه بالابرها داشته باشد، طبیعتا ایراد از همان تک رله است اما اگر کلا خودرو فاقد رله شیشه بالابر باشد و یا رله‌های جلو و عقب مجزا باشند، این ایراد به احتمال زیاد از مغزی سوئیچ یا پنل کلیدهای راننده است. در خودروهای مالتی پلکس، این ایراد نرم‌افزاری بوده و به احتمال زیاد ناشی از بروز مشکل در عملکرد واحد کنترل مرکزی (BCM) است.

شیشه‌های ردیف عقب حرکت نمی‌کنند
اگر فیوز و رله بالابرهای عقب سالم باشد، ایراد از کلید قفل‌کن ردیف عقب است که یا گیر کرده یا کنتاکت داخلی آن خراب شده است. برای تست سلامت رله می‌توان کلید قفل‌کن را خارج کرده و پایه‌های ورودی و خروجی سوکت آن را با یک تکه سیم به هم متصل کرد، در این حالت صدای تیک‌تیک رله باید شنیده شود و چراغ‌  کلیدهای ردیف عقب روشن شود در غیر این صورت رله معیوب است.

یکی از شیشه‌ها حرکت نمی‌کند
از آنجایی که تغذیه بالابرها به صورت جفتی انجام می‌شود، این ایراد ناشی از موتور و یا کلید همان سمت است. اگر کلید خراب باشد، با کشیدن سوکت آن و قرار دادن کلیدی دیگر، شیشه باید حرکت کند در غیر این صورت مجموعه موتور و ریل معیوب است که باید به بررسی دقیق آن پرداخت.

حالت اتوماتیک شیشه عمل نمی‌کند
اگر به‌تازگی سر باتری خودرو باز شده باشد، یونیت شیشه بالابر نیاز به تجدید حافظه خواهد داشت که روش آن در دفترچه راهنمای خودرو به صورت مفصل توضیح داده شده است.
اگر کلا حالت اتوماتیک و تشخیص مانع کار نمی‌کند، ایراد از یونیت شیشه بالابر است اما اگر تنها حالت اتوماتیک کار نمی‌کند، ممکن است ایراد از خود کلید شیشه بالابر باشد که کنتاکت دوم آن برای صدور فرمان حالت اتوماتیک عمل نمی‌کند. گاهی ممکن است کابل ریل شیشه بالابر در جای خود شل شده باشد و باعث شود که شیشه با رسیدن به انتهای کورس حرکت خود، جای لقی داشته باشد که در این حالت تشخیص انتهای کورس برای یونیت شیشه بالابر دشوار خواهد شد و ممکن است جریان‌دهی برای یک لحظه به صورت اضافه به موتور ادامه داشته باشد که در بلند‌مدت یا منجر به خرابی موتور شده یا کابل را پاره می‌کند.

شیشه بالابر به کندی حرکت می‌کند
کند‌بودن یک شیشه دو دلیل اصلی دارد؛ یا مجموعه گیربکس ریل، پولی‌ها و نوارهای نگهدارنده شیشه خیلی خشک هستند یا مشکل تغذیه‌ای وجود دارد. در صورت خشکی سیستم، مجموعه ریل باید باز شده و سرویس شود یا از ضعیف‌شدن و داغ‌کردن موتور جلوگیری شود. ضعف تغذیه می‌تواند به خاطر ضعف اتصال بدنه‌ها باشد. در خودروهایی که فاقد رله شیشه بالابر هستند، این ایراد بیشتر قابل مشاهده است (نظیر خانواده پراید) که می‌توان با اضافه‌کردن رله تغذیه تا حد زیادی شرایط آن را بهبود داد.

در برخی خودروها تغذیه تمام بالابرها از یونیت بالابر راننده عبور کرده و در صورت معیوب شدن هیچ شیشه‌ای حرکت نخواهد کرد

مجموعه بالابر شامل موتور، گیربکس، ریل‌ها، کابل و قرقره‌هاست

کثیفی و خشک بودن چرخ دنده موتور موجب کندی در حرکت شیشه است

برخی خودروهای قدیمی مکانیسم شیشه بالابر برقی با ساختار مشابه بالابر دستی (اهرم و دنده تاج خروسی) دارند

گاهی کار نکردن هیچ کدام از بالابرها ناشی از معیوب بودن مغزی سوئیچ است

نویسنده: عارف منظری