به گزارش پایگاه خبری «عصر خودرو» به نقل از همشهری، حالا تدوین دستورالعمل تعیین قیمت مصوب جدید خودروهای داخلی پس از کشمکش بسیار بار دیگر به شورای رقابت واگذار شده است. با رضا شیوا، رئیس شورای رقابت علل تغییر مرجع سیاستگذاری و دایره شمول قیمت‌گذاری خودروهای انحصاری پس از توقف واردات و تولید خودروهای مونتاژ داخل و حدود نرخ مصوب شورا برای این خودروها را مطرح کردیم که می‌خوانید.

چه عواملی موجب خروج شورای رقابت از فرایند قیمت‌گذاری خودرو شد؟

آخرین قیمتی که شورای رقابت برای خودروهای پرتقاضای مشمول قیمت‌گذاری ارائه داده بود به خرداد‌ماه سال‌97مربوط می‌شد. این قیمت‌ها بر اساس دستورالعمل شورا تعیین شده بود. بعد از آن با بازگشت تحریم‌ها و تنگناهای ارزی ایجاد شده ناشی از آن، در اواخر آبان و ابتدای آذر‌ماه، اقتصاد تحت فشار قرار گرفت و از واردات خودرو جلوگیری شد. در این شرایط شورا اقتصادی سران سه‌قوه برای هماهنگی سیاستگذاری‌های اقتصادی تشکیل شد. با تشکیل این ستاد به‌دلیل شرایط ویژه کشور، ابلاغیه‌ای صادر شد که بر مبنای آن برای امور تجاری مانند ممنوعیت واردات خودرو محدودیت‌های تازه‌ای ایجاد شد. ماده 3 این ابلاغیه در مورد قیمت‌گذاری‌ها بود که بر مبنای آن اعلام شده بود نهادها و شوراهایی که تا آن زمان به قیمت‌گذاری کالاها و خدمات اقدام می‌کردند باید این قیمت‌ها را برای تأیید نهایی و ابلاغ به ستاد تنظیم بازار ارسال کنند. تا قبل از مصوبه مذکور، شورای رقابت در قیمت‌گذاری کالاها و خدمات انحصاری راسا عمل می‌کرد اما با این مصوبه اعلام قیمت نهایی خودرو به تصمیم ستاد تنظیم بازار موکول شد.

علت بازگشت شورای رقابت به قیمت‌گذاری خودرو چیست؟

در آن زمان محمد شریعتمداری، وزیر وقت صنعت با برداشت اشتباه از ماده 3مصوبه شورای سران اقتصادی قوا، در نامه‌ای به شورای رقابت اعلام کرد از آن پس شورا نمی‌تواند برای قیمت‌گذاری خودرو دستورالعمل صادرکند درحالی‌که هرچه مصوبه شورای سران اقتصادی سه قوه را مطالعه کردیم چنین برداشتی از این مصوبه نمی‌شد. در نهایت شورای رقابت در اعتراض به این برداشت اشتباه به شورای اقتصادی سران سه قوه، دیوان عدالت اداری، بازرسی کل کشور و معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری شکایت کرد. در نهایت با گذشت یک‌سال و چند‌ماه معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری نظر خود مبنی بر مستثنی بودن شورای رقابت از این مصوبه را صادر و اعلام کرد شورای رقابت باید همچنان برای بازار کالاها و خدمات انحصاری دستورالعمل تدوین قیمت ارائه کند. با این روند از دو،سه هفته پیش از شورای رقابت خواستند تا دستورالعمل قیمت‌گذاری خودرو را ارائه کند که با تدوین و ارسال این دستورالعمل توسط شورا و بحث و بررسی آن در کارگروه‌های مختلف، چهارشنبه هفته گذشته در جلسه‌ای با حضور وزیر سابق صنعت، مقرر شد تا دستورالعمل قیمت‌گذاری این شورا مبنای تعیین قیمت خودرو باشد.

دستورالعمل تعیین قیمت خودرو در شورای رقابت نسبت به قبل چه تغییری کرده است؟

شورای رقابت بر اساس فرمولی که از قبل تدوین کرده بود دستورالعمل قیمت خودرو را با در نظر گرفتن سه متغیر، نرخ تورم‌بخشی که بانک مرکزی اعلام می‌کند، نرخ بهره‌وری خودرو‌سازان و وضع کیفی خودروهای مشمول قیمت‌گذاری تعیین می‌کند. در زمینه نرخ تورم بخشی، بانک مرکزی نرخ تورم سالانه(6ماهه یا سه ماهه) هر خودرو را به‌طور جداگانه به شورای رقابت ارائه می‌کند. خودروسازان اعلام کرده‌اند سبد تورم اجزای خودرو به‌روز نشده و وزیر سابق صنعت نیز اعلام کرد باید زودتر اقدام و این سبد را به روز می‌کردند و حالا به‌دنبال آن هستند تا هر چه زودتر سبد تورم اجزای محصولات خود را از طریق بانک مرکزی به روز کنند.

روند تدوین دستورالعمل جدید قیمت‌گذاری خودروهای پرتیراژ چگونه بوده است؟

شورای رقابت، دستورالعمل قیمت‌گذاری خودروهای مشمول بازار انحصاری را در نشست روز شنبه هفته جاری خود تدوین و نهایی کرده و این دستورالعمل به همراه برخی شروط تازه در سمت عرضه و تقاضا برای بهبود نحوه ثبت‌نام و فروش خودرو و همچنین تشدید کنترل بازار برای رسیدن خودرو به‌دست مصرف‌کنندگان نهایی را روز یکشنبه جاری به ستاد تنظیم بازار ارائه کرد. این فرمول قیمت‌گذاری در نشست روز دوشنبه هفته جاری ستاد تنظیم‌ بازار پذیرفته شد. بر مبنای آن قیمت محصولات ایران خودرو 10درصد و نرخ محصولات سایپا حداکثر 23درصد افزایش خواهد یافت.

در این دستورالعمل نرخ خودروهای مشمول قیمت‌گذاری چگونه مشخص شده است؟

وقتی که شورای رقابت دستورالعمل تدوین قیمت خودرو را ارائه می‌کند با قرار دادن متغیرهای سه‌گانه در این دستورالعمل، قیمت هر خودرو مشخص می‌شود. با این روند در واقع قیمت همه خودروهای مشمول قیمت‌گذاری در شورای رقابت نهایی و به ستاد تنظیم بازار ارائه شد. چرا که بر اساس ماده سه ابلاغیه شورای اقتصادی سران سه قوه، باید ستاد تنظیم بازار با بررسی این دستورالعمل، نرخ‌های جدید خودرو را نهایی و ابلاغ کند.

علت تفاوت دیدگاه سازمان حمایت و شورای رقابت در مورد نحوه قیمت‌گذاری خودرو چیست؟

در جلسه 2هفته قبل، شورای رقابت، سازمان حمایت و کمیته خودرو طرح خود را برای قیمت‌گذاری خودروهای داخلی ارائه کردند و در نهایت رضا رحمانی، وزیر وقت صنعت طرح شورای رقابت را برای قیمت‌گذاری خودرو تأیید کرد. با وجود این بر اساس مصوبه شورای هماهنگی اقتصادی سران سه قوه، باید ستاد تنظیم  بازار نرخ خودروهای مشمول قیمت‌گذاری را بررسی می‌کرد.

آیا ستاد تنظیم بازار حق داشت در مصوبه شورای رقابت تغییری ایجاد کند؟

قانونگذار، شورای رقابت را متولی تعیین قیمت خودرو و سایر کالاها و خدمات انحصاری می‌داند، در نتیجه بر اساس قانون نمی‌توان به این موضوع ایرادی گرفت مگر اینکه به فرمول شورای رقابت برای تعیین قیمت خودرو ایرادی داشته باشند و در صورتی که شورا متقاعد شود، این ایراد را بر طرف می‌کند. اما در صورتی که طرح دیگری برای قیمت‌گذاری ارائه شود دیگر مربوط به وظایف قانونی و حیطه اختیارات شورای رقابت نیست.

آیا دستورالعمل شورای رقابت با پیشنهاد سازمان حمایت متفاوت بود؟

واضح است که دستورالعمل شورای رقابت برای قیمت‌گذاری خودرو با آنچه سازمان حمایت پیشنهاد کرد، تفاوت‌های اساسی داشت؛ زیرا پیشنهاد سازمان حمایت تعیین قیمت خودرو بر مبنای هزینه تمام‌شده خودرو بود اما دستورالعمل شورای رقابت بر اساس نرخ پایه تورم، میزان تورم‌بخشی صنعت خودرو، بهره‌وری و کیفیت تولید خودروهای انحصاری ارائه شد.

ریشه مخالفت شما با پیشنهاد سازمان حمایت چه بود؟

مولفه هزینه تمام‌شده تولید خودرو زمانی می‌تواند ملاک قیمت‌گذاری قرار گیرد که هزینه‌ها کاملا شفاف باشد و سرمایه‌گذاری‌ها مربوط به بخش تولید خودرو باشد، نه اینکه خودروسازان در بخش‌های دیگری سرمایه‌گذاری و هزینه کنند و محل جبران آن قیمت خودرو باشد. به همین دلیل استخراج هزینه تمام‌شده واقعی تولید خودرو با توجه به آنکه خودروسازان شرکت‌های وابسته، اقماری و زیان‌ده زیادی را اداره می‌کنند، بسیار پیچیده است.

ولی به‌نظر می‌رسد طرح اولیه شورای رقابت برای قیمت‌گذاری خودرو هم تا حدودی اصلاح شده است؟

بله طرح شورای رقابت برای تعیین قیمت خودرو نیز اصلاح و به‌روزرسانی شد. مثل همین نکته که خودروسازان اعلام کردند اجزای سبد تورم بخشی مثلا خودروی پراید نسبت به گذشته تغییراتی داشته و بر این مبنا درخواست محاسبه نرخ جدید تورم بخشی خودروها را به بانک مرکزی ارائه کردند اما شورای رقابت بر مبنای سبد هزینه قبلی که بانک مرکزی ارائه کرده بود دستورالعمل تعیین قیمت خودرو و نرخ‌های جدید را آماده و به ستاد تنظیم بازار ارائه کرد و بر مبنای آن نرخ جدید خودروهای مشمول قیمت‌گذاری، مصوب و ابلاغ شد.

تا پیش از این شورای رقابت حیطه اختیارات خود را در بازار خودرو به‌خودروهای انحصاری رده قیمتی کمتر از 40میلیون تومان محدود کرده بود. آیا حالا با توجه افزایش قیمت خودرو و حذف خودروهای رقیب مونتاژی از بازار محصولات ارزان‌قیمت و متوسط، دایره شمول خودروهای مشمول قیمت‌گذاری شورا هم تغییر می‌کند؟

این نکته مهمی است و از 2هفته پیش که دوباره اعلام شد شورای رقابت باید دستورالعمل تعیین قیمت بدهد، در دستور کار شورا قرار گرفته است.

توجیه شما برای اتخاذ چنین تصمیمی چه بود؟

برخی خودروهای تولید و مونتاژ داخل که قبلا در بازار رقیب قیمتی داشته و از شمول قیمت‌گذاری شورا معاف شده بود اکنون چنین رقیبی ندارند؛ پس این خودروها هم در حیطه دستورالعمل تعیین قیمت شورای رقابت قرار‌می‌گیرند. بر این اساس شورای رقابت با ارسال نامه‌ای به تمام خودرو سازان از آنها خواسته تا ضمن اعلام فهرست محصولاتشان، برای هر یک از این خودروها در بازار، یک یا چند رقیب در همان رده قیمتی معرفی و به شورای رقابت اعلام کنند.

پس از دریافت این فهرست‌ها چه اقدامی انجام خواهید داد؟

در این صورت مرحله دوم قیمت‌گذاری خودروهای داخلی در شورای رقابت آغاز می‌شود؛ یعنی درصورتی که شورا تشخیص دهد خودروهایی هستند که تاکنون در شمول دستورالعمل قیمت‌گذاری خودرو قرار نداشته‌اند اما حالا در بازار بی‌رقیب مانده‌اند و بازار آنها انحصاری است بر آنها مقررات قیمت‌گذاری را اعمال خواهد کرد.

پس به این ترتیب همه خودروها مشمول قاعده قیمت‌گذاری خواهند شد؟

بله با توجه به اینکه فعلا رقیب مونتاژی یا وارداتی برای خودروهای داخلی وجود ندارد، می‌توان گفت در مرحله بعدی همه خودروهای تولید و مونتاژ داخل مشمول ضوابط قیمت‌گذاری این شورا می‌شوند.

افزایش 10تا 23درصدی نرخ مصوب خودرو در شورای رقابت تا چه حد با قیمت‌های مدنظر ستاد تنظیم بازار همخوانی دارد؟

تجربه سال‌های گذشته قیمت‌گذاری خودرو در این شورا با توجه به فرمول قیمت‌گذاری و درنظر گرفتن عوامل سه‌گانه دخیل در تعیین نرخ خودروهای انحصاری نشان می‌دهد میزان افزایش رسمی نرخ مصوب خودروهای انحصاری هیچ‌گاه از 15تا 25درصد فراتر نرفته است. اخیرا نیز شورای رقابت بر مبنای نرخ پایه تورم سال گذشته، تورم بخشی، بهره‌وری و کیفیت حداکثر افزایش قیمت برای محصولات ایران خودرو را 10و برای محصولات سایپا 23درصد مصوب کرد.

علت تفاوت میزان افزایش قیمت محصولات ایران‌خودرو و سایپا چیست؟

چون بخشی از افزایش قیمت مصوب محصولات ایران‌خودرو در قیمت‌گذاری قبلی شورای رقابت لحاظ شده بود.

انتظارتان از نتایج این قیمت‌گذاری چیست؟

آنچه مسلم است ابلاغ و اجرای نرخ‌های مصوب شورای رقابت می‌تواند نرخ حاشیه بازار کنونی خودروهای داخلی را به میزان 30و حتی 40درصد کاهش دهد.

فکر می‌کنید قیمت‌گذاری همه خودروهای تولید و مونتاژ داخل در شورای رقابت به ساماندهی بازار و افزایش رقابت در بازار خودرو منجر می‌شود؟

در علم اقتصاد هر گاه بخواهند بنگاه اقتصادی تولیدی یا خدماتی رشد و توسعه یافته و به خلاقیت و نوآوری برسد، باید رقیبی برای اینگونه بنگاه‌ها وجود داشته باشد. در واقع رقابت، بهترین ابزار رشد و توسعه اقتصادی بنگاه‌هاست اما اکنون با توجه به اینکه از یک سو سیستم به هیچ عنوان موافق واردات خودرو نیست پس باید ایجاد رقابت در بازار خودرو با واردات خودروهای خارجی را کنار بگذاریم. با این شرایط اینکه چگونه یک انحصارگر، می‌تواند از منافع خود صرف‌نظر و رشد و توسعه پیدا کند و به کیفیت محصولات و خدمات خود بیندیشد، نکته بسیار جالبی است. برای رفع این مشکل باید ما شروطی را برای بنگاه‌های انحصارگر تعیین کنیم که ضمن رشد و توسعه، کیفیت محصولات و بهره‌وری را با صرف‌نظر از منافع آنی خود بالا ببرند اما انجام چنین کاری به سادگی امکانپذیر نیست. اگر محصولات ایران‌خودرو و سایپا رقیب وارداتی در بازار داشتند خودروسازان نیز می‌دانستند اگر از نظر قیمت و کیفیت قادر به رقابت با خودروهای وارداتی نباشند، بازار خود را از دست می‌دهند ولی حالا که چنین رقیبی برای آنها در بازار خودرو وجود ندارد، باید شروطی برای این شرکت‌های خودرو‌سازی‌ گذاشته شود تا این شرکت‌ها بتوانند از نظر تکنولوژی و کیفیت محصولات رشد و ارتقا پیدا کنند که این کاری سخت اما شدنی است.

پیش از این ستاد تنظیم بازار نرخ‌هایی را برای خودروهای داخلی بدون توجه به فاکتورهای شورای رقابت تعیین کرده بود که ملاک فروش محصولات خودروسازان بود و یکی از عوامل تشدید تنش قیمتی در بازار قلمداد می‌شد. شورای رقابت در قیمت‌گذاری جدید تا چه حد به مبنای قیمت‌گذاری قبلی ستاد تنظیم بازار توجه کرده است؟

ملاک فعلی شورای رقابت برای تعیین قیمت خودروهای انحصاری فرمول قیمت‌گذاری مصوب و قیمت پایه تعیین شده این خودروها از فروردین تا خرداد و آذر تا اسفند‌ماه سال 98بوده است. شورای رقابت در تعیین قیمت خودرو به نرخ‌های مصوب سازمان حمایت یا ستاد تنظیم بازار کاری نداشته بلکه نرخ این خودروها را بر مبنای تورم پایه قبلی و درنظر گرفتن نرخ سالانه تورم بخشی دریافتی از بانک مرکزی، نرخ بهره‌وری و کیفیت محاسبه و اعلام می‌کند؛ به‌طور مثال بر مبنای نرخی که این شورا قبلا برای خودروهای انحصاری از فروردین تا آذر‌ماه 98تعیین کرده به‌ترتیب مبنای قیمت پایه برای تعیین دستورالعمل قیمت‌گذاری این خودروها در مراحل بعدی بوده است. شورای رقابت در سال 90تا 91تصمیم گرفت تا روش دیگری به جز هزینه تمام‌شده تولید را مبنای محاسبه نرخ خودروهای انحصاری قرار دهد و بر این مبنا اکنون در تعیین دستورالعمل و نرخ مصوب خودروهای انحصاری، نرخ پایه و تورم بخشی صنعت خودرو نیز مورد‌توجه قرار‌می‌گیرد تا مشخص شود که هر کدام از اجزای خودرو چقدر در قیمت تمام‌شده آن دخیل بوده است.

یعنی مبنای محاسبه نرخ خودروهای داخلی، قیمت تمام‌شده خودرو در سال گذشته است؟

همیشه مبنای پایه محاسبه نرخ خودرو قیمت تمام‌شده واقعی خودرو و تورم پایه یک سال یا 6‌ماه گذشته است که نرخ تورم بخشی و سایر فاکتورهای قیمت‌گذاری نیز به آن افزوده می‌شود اما امسال تغییری در این مبنا صورت گرفته است. یکی از ایرادهایی که خودروسازان به قیمت مصوب خودرو می‌گرفتند آن بود که با توجه به سرعت افزایش نرخ تورم، محاسبه قیمت خودرو بر مبنای تورم پایه یک سال قبل به زیان آنها تمام می‌شود. برای رفع این مشکل شورای رقابت موافقت کرد هرگاه خودروسازان موافق بودند نرخ تورم بخشی بر مبنای تورم سه‌ماهه بانک مرکزی محاسبه شود و حتی این موضوع را در دستورالعمل جدید قیمت‌گذاری خودرو مصوب و اعلام کرده‌ایم. در کنار آن شورای رقابت محدودیت‌های ثبت‌نام و عرضه خودرو را افزایش داده است. فعلا امکان تعیین قیمت خودرو بر اساس سبد قدیم هزینه تمام‌شده تولید و فرمول شورای رقابت وجود دارد و تا سه‌ماه دیگر اگر تغییری در سبد هزینه‌های تولید خودرو ایجاد شود، خودروسازان می‌توانند درخواست لحاظ آن را در قیمت مصوب خودرو ارائه کنند.