به گزارش پایگاه خبری «عصر خودرو»، اگر نگاهی به آمار تولید خودروهای تجاری در بخش کشنده و کامیون در سال پیش بیندازیم، خواهیم دید که بازار با دو دیدگاه کلی روبرو است. عده‌ای یک خودرو با امکانات بیشتر را ترجیح می‌دهند اما خریداران زیادی نیز، به سمت خودروهای ارزان و با قیمت معقول رفته‌اند که نگهداری راحت‌تری دارد.

فوتون H4
فوتون یکی از خوش فروش‌ترین کشنده‌های بازار کشورمان است. این خودرو در زمانی معرفی شد که ایرانخودرودیزل، کشنده‌های دنیز و هوو A7 را نیز در سبد محصولاتش داشت اما فوتون به خاطر طراحی بهتری که از روی محصولات مرسدس بنز کپی شده بود، به همراه یک سری امکانات فنی و رفاهی قابل قبول و از همه مهم‌تر، خدمات دهی خوب و قطعات یدکی فراوان، به یکی از محصولات موفق بازار تبدیل شد. در این میان، قیمت این کشنده نیز رقابتی بوده و همین عوامل سبب شده است تا از این خودرو در سال پیش، بیش از 4200 دستگاه تولید شود. وضعیت بازار دست دوم این کشنده نیز خوب است.

دیما HT490
دیما هم ظاهر زیبایی دارد و هم طراحی داخلی آن از بسیاری از رقبا سرتر است. ضمن اینکه با پیشرانه 490 اسبی و گیربکس اتوماتیک و امکانات رفاهی و ایمنی خوب، توانسته حتی با قیمتی که از رقبا بالاتر است، فروش خوبی داشته باشد. این کشنده نیز در سال پیش به تولید بیش از 1563 دستگاه رسیده است که ناشن دهنده تمایل خریداران به این کامیون است. در وضعیت کارکرده و دست دوم نیز، دیما طرفداران زیادی دارد.

دافران H7
این کشنده با طراحی داخل و خارجی قابل قبولی که دارد و امکانات رفاهی و ایمنی مناسب، یکی از خوش‌فروش‌های بازار است. پیشرانه 480 اسبی با گیربکس اتوماتیک، باعث شده است تا تولید آن در سال پیش کمی از 1500 دستگاه کمتر باشد که در این وضعیت بازار، رقم بسیار خوبی است. دافران H7 از نظر قیمتی در میانه‌های جدول قرار دارد.

امپاور 500
فوتون H5 در کشورمان هم توسط بهمن دیزل عرضه می‌شود و هم ایرانخودرودیزل که البته از عجایب صنعت خودروسازی کشورمان است. امپاور 500 بهمن که در ابتدای معرفی، عکس‌های تبلیغاتی آن با نمایی شبیه به DAF XF نسل قبل به نمایش در آمده بود، با پیشرانه 500 اسب بخاری و گیربکس خودکار، یکی از تولیدات آینده‌دار بازار بوده که در سال پیش نیز، تولید بالای هزار دستگاه را تجربه کرده است. می‌توان گفت، گروه بهمن که تجربه فروش بسیار خوب فاو J6 را نیز دارد، می‌تواند فوتون H5 یا همان امپاور 500 را نیز به یکی از پر فروش‌ها تبدیل کند.

دایون 430
دایون هم یکی از کشنده‌های با تیراژ تولید بالای هزار دستگاه در سال گذشته بوده که می‌توان گفت، مهم‌ترین عامل موفقیت آن در شرایط فعلی، قیمت رقابتی این کشنده است. پیشرانه 430 اسب بخاری که در ابتدا با گیربکس دستی همراه بود و در مدل نیوفیس آن با گیربکس اتوماتیک نیز عرضه می‌شود به همراه اتاقی که از نسل دوم ولوو FM گرفته است، با قیمتی مناسب که در رده ارزان‌ترین کشنده‌های چینی جای می‌گیرد، توانسته انتخاب افرادی باشد که خواهان یک کشنده صفر کیلومتر ارزان قیمت هستند.

پیلسان
کشنده‌های پیلسان که از ساخته‌های گروه پیلسان هستند، با دو قوای فنی 440 اسب بخاری با گیربکس دستی و 480 اسبی با گیربکس اتوماتیک عرضه می‌شوند. این کشنده که از بدنه محصولات MAN استفاده می‌کند، در سال گذشته بالای هزار دستگاه تولید شده و با توجه به آمار تولید آن، می‌توان گفت در لیست خوش فروش‌ها قرار دارد.

بنز واگن هود
بنزهای دماغدار که به نام واگن هود و در دو مدل سه محور 2624 و دو محور 1924 ساخته می‌شوند، بیش از نیم قرن است که در کشورمان حضور دارند و از ابتدای معرفی تا امروز، در بالای لیست انتخاب خریداران هستند. این کامیون نه امکانات رفاهی دارد و نه ایمنی و حتی توان پیشرانه نیز با توجه به استاندارهای امروزی، اندک است. اما به لطف فراوانی قطعات و تعمیرات آسان و حتی نبود امکانات که باعث سادگی آن شده است، طرفداران خاص خود را دارد. در سال گذشته، ایرانخودرودیزل، این کامیون را با موتور 300 اسبی به نام 1930 و 2630 و همچنین به صورت کشنده نیز عرضه کرد که فعلا آمار تولید بسیار ناچیزی دارند.

داف XF
سری محصولات داف در قبل از انقلاب و همچنین در دهه هفتاد شمسی وارد کشورمان شد اما در سال 1395 و با آغاز واردات خودروهای سنگین، تعداد اندکی از سری XF105 و در دو مدل اتاق نرمال و سقف بلند به کشورمان راه پیدا کردند که این حضور، خیلی کوتاه بود. اما بعد از واردات خودروهای تجاری کارکرده، تعداد زیادی از کشنده‌های XF معروف به یورو6 به ایران راه یافته‌اند که به همین علت، آنها را در لیست خوش فروش‌های بازار قرار می‌دهد. داف‌های XF وارداتی با دو پیشرانه 480 و 530 اسبی هستند و از نظر امکانات رفاهی و ایمنی، در سطح بالایی قرار دارند.

بررسی محصولات محبوب بازار  کشنده های ایران
خوش فروش‌های بازار سنگین وزن ها

تعداد و تنوع کشنده‌های چینی و کارکرده‌های اروپایی و وارداتی‌ها، هر روز بیشتر می‌شود و به نوعی، دست خریداران برای انتخاب یک خودرو، مطابق آنچه که به آن نیاز دارند، بازتر خواهد شد. البته که قیمت محصولات تجاری نیز به گونه‌ای نیست که مثل اوایل دهه هشتاد، هرکس به راحتی آنچه را که می‌خواهد به صورت اقساطی خریدارای کند. ضمن اینکه مشکلاتی مثل کمبود حجم بار و همچنین عدم اسقاط کامیون‌های فرسوده نیز، وجود دارد.  فاکتورها و عوامل زیادی در انتخاب یک خودرو تجاری دخالت دارند. از آنجا که خودروهای تجاری به عنوان وسیله‌ای برای کسب درآمد است و اغلب اوقات در مسیرهایی دور از شهرها و مراکز خدماتی تردد دارد، باید از جهاتی مثل ایمنی و امکانات رفاهی، قابل اعتماد بودن، خدمات و قطعات، پشتیبانی فنی و... در وضعیت خوبی قرار داشته باشند تا به انتخاب اول خریداران تبدیل شوند. ضمن اینکه فاکتورهایی مثل قدرت و کشش موتور، گیربکس خودرو، طراحی داخلی و خارجی، بازار دست دوم و... نیز این وسط تاثیرگذار است. در بین انواع خودروهای تجاری موجود در بازار کشورمان، برخی از آن ها از موفقیت بیشتری برخوردار شده‌اند که نگاهی به آنها خواهیم داشت.

عوامل موثر در فروش
از جمله مهم‌ترین و موثرترین فاکتورها در انتخاب یک خودرو تجاری، قیمت آن در مقایسه با رقبایش است. یک خودرو تجاری باید با در نظر گرفتن قدرت پیشرانه و مصرف سوخت، وضعیت گیربکس، توان حمل بار، وضعیت خدمات و قطعات یدکی آن و مقایسه قیمت این خودرو در برابر رقبا، انتخاب معقولی به نظر آید. می‌توان گفت عامل قیمت در تمام دنیا و در انواع خودروها اثر بسیار بالایی دارد. امروزه با ورود خودروهای تجاری و سنگین با گیربکس‌های اتوماتیک و پیشرانه‌های پرقدرت و سستم تعلیق پنوماتیک، این عوامل نیز به یکی از موارد موثر در انتخاب خریداران تبدیل شده است. خریداران به سمت گیربکس‌های اتوماتیک تمایل پیدا کرده‌اند تا راحتی بیشتری در جاده‌ها داشته باشند. ضمن اینکه گیربکس‌های اتوماتیک به خاطر دقت بالاتر در تعویض دنده‌ها، در کاهش استهلاک موتور نیز تاثیر دارند که با توجه به هزینه‌های سنگین تعمیرات، می‌تواند یک برگ برنده باشد. وزن ناخالص مجاز یک خودرو تجاری و سنگین نیز، از دیگر موارد موثر در انتخاب آنهاست. خودروهای تجاری با تناژی که دارند نیز دسته بندی می‌شوند که نشان دهنده اهمیت این قضیه است. حتی در موارد دست دوم، با کاهش ظرفیت کارت آنها از قیمت این کشنده‌ها نیز کاسته می‌شود. چرا که داشتن ظرفیت بالاتر به معنی حمل بار بیشتر و در نتیجه کرایه بالاتر است.

از دیگر موارد موثر در انتخاب یک خودرو سنگین تجاری، امکانات رفاهی و ایمنی آن است که البته می‌توان گفت این امکانات در خودروهای چینی به یک سطح مشترک رسیده و در کارکرده‌های وارداتی نیز تا حدود زیادی، به همین شکل است. اگر از موارد خاصی مثل سیستم خودران یا دوربین آینه‌های جانبی و.... فاکتور بگیریم، امکانات رفاهی و ایمنی اکثر خودروهای تجاری روز بازار در یک سطح هستند. نام و برند سازنده نیز از مهم‌ترین موارد انتخاب یک خودرو تجاری است و به همین خاطر، حتی شرکت‌های بزرگ خودروسازی نیز سعی می‌کنند تا در معرفی خود و محصولاتشان، از همکاری با دیگر شرکت‌های بزرگ، به عنوان یک برگ برنده استفاده کنند. در تمام نقاط دنیا و با نگاه به شرکت‌های بزرگ حمل و نقل، می‌توان دید که برند و وفادار ماندن به یک محصول تا چه حد اثرگذار خواهد بود. چرا که در پشت هر نام و نشانی، مجموعه‌ای از وضعیت فنی، کیفی، ایمنی و رفاهی، خدمات و قطعات و.... نهفته است. از دیگر موارد بسیار موثر در فروش یک خودرو تجاری، بحث خدمات و قطعات یدکی آن است. خودروهای تجاری به عنوان وسیله کسب درآمد هستند و از این رو، مالک و راننده از خوابیدن و توقف آن در پارکینگ، متضرر خواهند شد. ضمن اینکه هزینه‌های تعمیرات و نگهداری نیز اهمیت زیادی دارند. از این رو در کشور ما و بسیاری از کشورهای دیگر دنیا، چگونگی خدمات دهی به خودروهای تجاری، اهمیت زیادی در موفقیت آنها دارد. برای مثال، یکی از مهم ترین عوامل فروش بسیار زیاد محصولات فرایت لاینر در آمریکای شمالی در مقایسه با برندهای مشهوری مثل ولوو، ماک، کنوورث، پتربیلت و...، گستردگی بسیار زیاد مراکز خدماتی و تعمیراتی آن است. همچنین خودرویی که فروش خوبی در نمونه‌های صفر کیلومتر دارد، معمولا طرفداران و بازار خوبی نیز در وضعیت کارکرده خواهد داشت که در نتیجه، خریداران را به سمت خود خواهد کشید. طراحی داخلی و خارجی نیز یکی دیگر از موارد موثر در انتخاب یک خودرو است که البته می‌توان گفت در بازار خودروهای تجاری کشورمان، اثر چندان زیادی به اندازه دیگر موارد گفته شده ندارد.

رنو سری T
رنو سری T قرار بود تا توسط نماینده رنو در کشورمان یعنی آریادیزل مونتاژ شود که مشکلات تحریم، اجازه نداد. اما با واردات کشنده‌های کارکرده در سالهای اخیر، یکی از پرتیراژ ترین کشنده‌های وارداتی، رنو سری T است که معمولا با موتور 480 اسبی وارد کشور شده و تعدادی نیز موتور 520 اسب بخاری دارند. رنو سری T از نظر بسیاری از کارشناسان، خوش قیمت‌ترین وارداتی این روزهاست که بهره‌مندی از تکنولوژی ولوو در ساخت آن، یک برگ برنده برایش محسوب می‌شود.

ولوو FH
بدن تردید محبوب‌ترین کشنده کشورمان خصوصا با کمرنگ شدن حضور محصولات مرسدس بنز، کشنده ولوو FH است که در سال‌های اخیر و با واردات خودروهای تجاری کارکرده، به تعداد بسیار زیادی به کشورمان وارد شده است. به جز تعداد اندکی از FHهای وارداتی که از نسخه های 460 و 540 اسبی هستند، بقیه چه در اتاق قدیم و چه در مدل نیوفیس این خودرو با موتور 500 اسب بخاری یورو6 عرضه شده‌اند که مشکلات خدمات و قطعات و تعمیرات آنها را بسیار کمتر خواهد کرد. ولوو FH با وجود قیمت بالاتر نسبت به دیگر وارداتی‌ها، اما به خاطر قابلیت اعتماد بسیار بالا و کیفیت ساختش، یکی از محبوب‌ترین و خودروهای تجاری کشور است که بازار بسیار خوبی نیز دارد.

ناوگان تجاری فرسوده و مشکلات آن
با مشکلاتی که در اجرای برجام از سال 1396 رخ داد، بسیاری از تجاری‌سازان حاضر در کشورمان از این صحنه خداحافظی کرده و یا فعالیت خود را به حالت تعلیق درآوردند. این وضعیت باعث بروز مشکلات زیادی شد که در بعضی زمینه‌ها مثل تولید اتوبوس‌های بین شهری، وضعیت وخیم‌تر بود. مشکلات به وجود آمده باعث افزایش نرخ ارز به صورت هر روزه تا امروز شده است که همین قضیه، باعث شد تا خودرو نسبت به قبل، خیلی بیشتر حالت یک کالای سرمایه‌ای را پیدا کند و در نتیجه، قیمت آن هر روز افزایش یابد. بالا رفتن قیمت خودروهای تجاری، بسیاری از آنها را به خودروهای فرسوده گران قیمت تبدیل کرده است که نوسازی این ناوگان را با چالش‌های بزرگی روبرو می‌کند. یکی از بزرگترین این چالش ها، چگونگی نوسازی ناوگان فرسوده با وجود خودروهای فرسوده‌ای است که قیمت اعلامی دولت برای اسقاط آنها، با قیمت بازاری این خودروها هیچ همخوانی ندارد. اما می‌توان از بزرگترین موانع در راه نوسازی ناوگان حمل و نقل باری، به مواردی اشاره کرد. 

قیمت کامیون فرسوده
همان طور که گفته شد، قیمت خودروهای فرسوده یکی از بزرگترین موانع در راه خروج آنها از چرخه حمل و نقل است. قیمت کامیون‌های با سن بالا که سالها از اسقاط آنها گذشته است، حداقل از چند صد میلیون تومان در رده کشنده و کامیون شروع می‌شود و حتی به حوالی دو میلیارد تومان نیز می‌رسد. همین قضیه باعث شده است تا هم دولت نتواند این خودروها را از مالکین آنها خریداری کند و هم برای مالکین، صرفه اقتصادی به منظور اسقاط آنها وجود نداشته باشد. قیمت خودروهای فرسوده، با بالارفتن قیمت ارز و گران شدن خودروهای وارداتی و صفر کیلومتر، افزایش پیدا کرده است و این قضیه حتی باعث شده است تا برخی از فرسوده‌هایی که سال‌ها در گوشه گاراژها و تعمیرگاه‌ها، پارک شده بودند حالا با تعمیر شدن به چرخه حمل و نقل وارد شوند که خود معظل دیگری به نام افزایش خودرو و کاهش حجم بار را به دنبال دارد. ضمن اینکه خودروهای فرسوده این چنینی، مشکلات زیادی برای مالکین، راننده و همچنین دیگر خودروها به علت ایمنی پایین آنها ایجاد خواهد کرد.

کمک های دولتی
یکی از مهم‌ترین عوامل در تسریع خروج خودروهای فرسوده، کمک‌های دولتی است. خروج خودروهای فرسوده از چندین جهت می‌تواند به دولت کمک کند. مصرف سوخت این خودروها بالاست و دولت باید هر ساله مقدار زیادی برای یارانه سوخت این خودروها هزینه کند که در صورت خروج خودروهای فرسوده، این پول در طول چندین سال به دولت بر می‌گردد. فرسوده بودن این خودروها باعث کاهش ضریب اطمینان سیستم‌های آن مثل ترمزها شده و مشکلاتی مثل آلاینده‌ها را در پی دارد که به مرور برای دولت، هزینه زیادی خواهد داشت. همچنین دولت می‌تواند با دادن وام‌های کم بهره، رانندگان را به اسقاط خودروهای خود تشویق کند.

مقصد نهایی خودرو وارداتی
از اهداف واردات کامیون‌های فرسوده، رسیدن آنها به دست مالکین خودروهای فرسوده و اسقاط این خودروها بود. در حالی که با افزایش قیمت خودروهای فرسوده و عدم توازن بین رقم اعلامی دولت و بازار، وارد کنندگان کامیون‎های کارکرده به جای خرید حواله‌های اسقاط خودرو، مبلغ آن را به دولت پرداخت می کنند که عملا، واردات خودروهای تجاری دست دوم، وسیله ای برای افزایش درآمد دولت و دلالان شد. ضمن اینکه چگونگی واردات این خودروها، دست رانندگان واقعی که سال‌هاست در این صنعت مشغولند را از این خودروها کوتاه کرد و این در حالی بود که قبل از واردات، تمام این موارد از سوی کارشناسان صنعت حمل و نقل مطرح شده بود.

وضعیت کرایه ها
در حال حاضر خودروهای صفر کیلومتر داخلی در حدود 4 تا بالای 5 میلیارد تومان قیمت دارند و برای وارداتی‌ها، از حوالی هفت میلیارد شروع شده و به بالا ادامه پیدا می‌کند. این در حالی است که قیمت قطعات و هزینه‌های تعمیر و نگهداری نیز به همین روال افزایش پیدا کرده است و باعث شده تا هزینه‌های جاری و نگهداری خودروهای تجاری، سنگین شود. ضمن اینکه کرایه برای یک خودرو فرسوده و یک خودرو نو، فرقی ندارد و همین باعث می‌شود تا بسیاری تمایلی به داشتن یک خودرو گران قیمت و رفتن زیر بار هزینه‌های آن را نداشته باشند. کرایه‌ها در تاریخ مشخص و با نرخی معین اعلام می‌شود و این در حالی است که تورم موجود، هزینه‌ها را هر روزه افزایش می دهد. در نتیجه حتی اگر مالکین قصد تعویض خودرو فرسوده خود را با نمونه‌های کم کارکرد و نو داشته باشند، بازهم امکان آن از نظر مالی هر روز کم رنگ‌تر می‌شود.

قیمت قطعات و تعمیرات
از نظر برخی از رانندگان، خرید خودرو کارکرده اروپایی یا صفر داخلی، در شرایط فعلی به صرفه نیست و قیمت تعمیرات، قطعات و خصوصا لوازم بدنه آنها بالاست. این در حالی است که برخی نیز نظری مخالف این قضیه داشته و می‌گویند که خرید خودرو صفر و یا کارکرده اروپایی به صرفه بوده و حتی از نظر درآمدی نیز بسیار بهتر خواهد بود. باید گفت که نظر هر دو طرف کاملا درست است چرا که در صورت بروز تصادف و یا خرابی یک خودرو خارجی و یا صفر چینی، هزینه‌های زیادی به همراه خواهد داشت. اما از طرفی، درآمد و رفاه و ایمنی بیشتر با یک خودرو صفر کیلومتر یا اروپایی نیز وجود دارد که سختی‌های این کار کاهش می‌دهد. اما نکته اساسی در فاکتورهایی مثل قیمت یک خودرو نو یا کارکرده اروپایی، نرخ کرایه‌ها در مقایسه با هزینه‌های جاری، شرایط سخت خریداری خودرو به صورت قسطی و... است که نشان می‌دهد بسیاری از رانندگان به سمت اسقاط خودرو فرسوده خود بروند یا نه.

کلام آخر
یکی از رایج‌ترین راه‌ها برای افزایش قدرت خرید مردم و افزایش فروش خودروسازان، استفاده از لیزینگ به معنی واقعی آن است. لیزینگ در کشورمان یعنی فروش به صورت اقساطی با بهره‌های سنگین و قیمتی بسیار بالاتر از فروش نقدی که عملا عده اندکی به سمت این روش خرید تمایل پیدا می‌کنند. اما از طرفی چون سودهای بانکی بالاست و همچنین به خاطر وجود تورم شدید و کاهش ارزش پول، برای بسیاری از خودروسازان نیز صرفه اقتصادی ندارد تا محصول خود را به صورت چند ساله بفروشند. ضمن اینکه در حال حاضر، تقاضا بیشتر از عرضه است که خود باعث بازار سیاه شده و شرکت‌های خودروسازی دلیلی بر فروش اقساطی نمی‌بینند. در اینجاست که نقش دولت به عنوان یک عامل مهم پررنگ می‌شود تا با دادن وام‌های کم بهره و طولانی مدت، خروج خودروهای فرسوده را جدی‌تر دنبال کند.

نوشته: مهندس علیرضا داوودی