افسار پیشرانه

به گزارش پایگاه خبری «عصر خودرو»، مجموعه دریچه گاز را می‌توان مهم‌ترین قطعه کنترلی خودرو دانست که بروز هرگونه مشکلی در عملکرد آن می‌تواند امکان یک رانندگی مطمئن را سلب کند.
از نظر ساختاری، دریچه گاز یک مجموعه است که در محل اتصال لوله ورودی هوا به منیفولد هوا نصب می‌شود. دارای یک دریچه داخلی بوده که حول محور افقی خود می‌چرخد و کورس دوران آن حداکثر 90 درجه است.

دو مدل کلی دریچه گاز وجود دارد؛ دریچه گاز مکانیکی و دریچه گاز برقی
دریچه گازهای مکانیکی در انواع خودروهای کاربراتوری و انژکتوری مشاهده می‌شوند و توسط اتصالات مکانیکی کنترل می‌شوند. متداول‌ترین روش استفاده از سیم گاز است. عموما در خودروهای انژکتوری سیم گاز به صورت مستقیم از انتهای پدال گاز به محور دریچه گاز متصل شده و آن را حرکت می‌دهد اما در خودروهای کاربراتوری عموما سیم گاز به یک مجموعه میله و اهرم‌بندی برای کنترل دریچه گاز متصل می‌شود تا سایر عناصر مکانیکی کاربراتور نظیر سوزن ژیگلورها بتوانند توسط دریچه گاز کنترل شوند. در خودروهای کاربراتوری عموما دریچه گاز ‌روی دهانه ونتوری (ونچوری) سوار شده و در پشت آن دریچه ساسات و ژیگلورها قرار دارند و در عمل مجموعه دریچه گاز به‌جز محور و دریچه، شامل عضو دیگری نیست. اما در خودروهای انژکتوری عموما روی خود غلاف دریچه گاز یا هوزینگ آن چند قطعه جانبی دیگر به چشم می‌خورند از جمله موتور پله‌ای (استپر موتور) و سنسورهای موقعیت دریچه گاز، فشار و دمای هوا و گرمکن دریچه (در برخی خودروها) که درباره آنها نیز صحبت خواهیم کرد.
سیستم دریچه گاز برقی را تنها در خودروهای انژکتوری می‌توان یافت و هدف استفاده از این سیستم امکان دخالت دادن هوش خود سیستم در کنترل زاویه دریچه گاز و راه‌اندازی تجهیزات جانبی نظیر کروز کنترل و محدودکننده سرعت است. ضمن آنکه به دلیل نبود ارتباط مکانیکی، می‌توان دریچه گاز را در هر مکانی داخل محفظه پیشرانه با توجه به طراحی مجموعه نصب کرد. در این مدل دریچه گاز، دیگر خبری از موتور استپر نبوده و خود محور دریچه گاز توسط یک موتور پله‌ای دقیق کنترل می‌شود.

بررسی مشکلات
نکته‌ای که باید در خصوص عیب‌یابی دریچه گاز همواره ‌مد نظر داشت، این است که از تمیز‌بودن این قطعه همواره اطمینان حاصل کرده و سپس به بررسی عیوب احتمالی بپردازید؛ چرا‌که کثیفی این قطعه و عناصر وابسته آن می‌تواند موجب بروز مشکلاتی نظیر کارکرد با لرزش پیشرانه خصوصا هنگام سرد‌بودن، تمایل به کپ‌کردن و مصرف بالا و حتی خاموش‌شدن شود. بنابراین با مشاهده هر یک از این علائم پیش از آنکه به خرابی هر یک از عناصر این قطعه تردید کنید، یک‌بار آن‌را تمیز کنید تا مشخص شود که علت بروز مشکل از خرابی قطعات بوده یا کثیفی آنها.

دور پیشرانه نوسان می‌کند
نوسان دور پیشرانه 3 علت کلی دارد؛ علت اول، خرابی واشر منیفولد هوا یا خرابی اورینگ دریچه گاز است. طبیعتا خرابی واشر یا اورینگ موجب نشتی و مکش هوای اضافه از محل درز ایجاد شده می‌شود که نتیجه آن نوسان دور خصوصا‌ هنگام سرد‌بودن پیشرانه است. برای تشخیص این موضوع کافی است سراغ پیشرانه رفته و به صورت دستی گاز دهید یا از کسی بخواهید که از داخل گاز بدهد. شنیده‌شدن صدای سوت مانند مکش از محدوده دریچه گاز یا منیفولد هوا ‌هنگام گاز دادن نشانه وجود نشتی است. برای تشخیص دقیق‌تر حتی می‌توان محل واشر و اورینگ را خیس کرد.
علت دوم بروز نوسان در صورت سلامت اورینگ‌ها، بروز مشکل در عملکرد استپر یا کثیفی آن در مدل‌های دریچه مکانیکی است. برای ریست‌کردن استپر بسته به مدل خودرو روش‌های متعددی وجود دارد که در صورت عدم رفع مشکل پس از ریست‌کردن باید به سلامت استپر شک کرد.
آخرین علت احتمالی نوسان دور که چندان به دریچه گاز مربوط نیست، خرابی سنسور دور‌شمار، کثیفی یا به‌هم‌خوردن فاصله هوایی آن با فلایویل است که ممکن است موجب گیجی و نوسان دور و خاموشی پیشرانه به هنگام رها کردن گاز شود.

دور پیشرانه بالا می‌رود
بالا رفتن دور پیشرانه بعد از استارت در هوای بسیار سرد امری طبیعی در خودروهای انژکتوری بوده و در واقع همان عملیات ساسات پیشرانه است که به صورت خودکار توسط ECU انجام می‌شود. اما تداوم این موضوع در طول رانندگی و گاز هرز‌خوردن هنگام توقف و گرفتن کلاچ حکایت از بروز مشکل دارد. این معضل که بیشتر در دریچه گازهای مکانیکی بروز می‌کند، معمولا ناشی از خرابی موتور استپر است. وظیفه استپر، باز‌کردن مجرای اضافی هوا‌ هنگام بسته‌شدن دریچه گاز جهت تنظیم دور آرام است. طبیعتا اگر درست کار نکند، شاهد به هم خوردن دور آرام و افزایش بی‌رویه دور یا برعکس کپ‌کردن خواهیم بود. خشک‌شدن محور استپر و اورینگ‌های آن موجب بروز این مشکل می‌شود که معمولا بهتر است با چند قطره روغن چرخ خیاطی، محور استپر را پس از شست‌وشو با اسپری، چرب کرد. کیفیت پایین استپر و مشکل نرم‌افزاری ECU از جمله دلایل بعدی این ایراد هستند.

‌هنگام گاز‌دادن، پیشرانه دود می‌کند
اگر پتانسیومتر دریچه گاز خراب باشد و ولتاژ نامربوط و خارج از تلورانس ارسال کند،‌ هنگام فشردن پدال گاز ECU سعی می‌کند که موقعیت دریچه گاز را از طریق سنسور فشار هوا (Map) و تغییرات فشار هوای منیفولد حدس بزند؛ چرا‌که نهایتا ECU می‌خواهد با توجه به اطلاعات سنسورهای دریچه گاز و دما و فشار هوا، حجم هوای ورودی به پیشرانه را محاسبه کند. تخمین‌های ECU ‌هنگام از دست دادن اطلاعات دریچه گاز نهایتا موجب روشن‌ماندن پیشرانه و تغییر دور می‌شود اما به دلیل نبود اطلاعات دقیق موقعیت دریچه گاز، نهایتا ECU قادر نیست نسبت پاشش درستی را نیز با توجه به بار اعمالی و حجم هوا محاسبه کند و به ناچار اطلاعات سنسور اکسیژن را هم نادیده می‌گیرد. حاصل تمام این وقایع دود کردن خودرو ‌هنگام گاز دادن خواهد بود. ضمن آنکه عموما خرابی پتانسیومتر با حس پله‌ای گاز خوردن پیشرانه همراه است.

پیشرانه کپ می‌کند
مقصود از کپ‌کردن، افت دور پیشرانه ‌هنگام فشردن پدال گاز است. در بسیاری از موارد علت اصلی کپ و مکث پیشرانه ناشی از عملکرد نادرست سنسور اکسیژن و نادرست‌شدن تحلیل‌های ECU ‌هنگام تغییر زاویه دریچه گاز برای محاسبه نسبت هوا و سوخت است. اما دلایل دیگری هم در کپ‌کردن پیشرانه موثرند نظیر کثیفی مجموعه دریچه گاز و استپر و سنسورها، خرابی و نیم‌سوز بودن کویل، عملکرد نادرست دریچه گاز برقی و یا برنامه غلط آن در ECU و غیره.