ستاره‌های ناجی

به گزارش پایگاه خبری «عصر خودرو»، حتما برای شما نیز بسیار رخ داده که شاهد مباحث فراوانی در فضای مجازی پیرامون سطح ایمنی خودروها باشید. صحبت‌هایی که عمده آنها صرفا بر اساس عکس‌های منتشر شده از تصادف یک خودرو صورت گرفته و درباره سطح ایمنی آن اتومبیل قضاوت می‌شود بدون آنکه عملا آگاهی خاصی پیرامون مباحث طراحی سازه، مکانیک ضربه، سرعت و زاویه برخورد، اختلاف وزنی خودرو با مانع و یا خودرو دیگر و ... وجود داشته باشد. حتی این بحث‌ها زیر عکس‌های منتشر شده از تست‌های تصادف نیز صورت گرفته و رنگ و بوی تعصب بر برند خودرویی مورد علاقه به خود می‌گیرند. متاسفانه حتی گاها شاهد هستیم سایت‌های خودرویی ایرانی نیز این مقایسه‌ها را بر اساس فاکتورهای عجیبی نظیر چروک خوردن سقف و پرت شدن عقب خودرو انجام می‌دهند!

چرا مقایسه ایمنی خودروها ساده نیست؟
تصادف خودرو یک پدیده مکانیکی بسیار پیچیده است که در کسری از ثانیه رخ داده و آثار قابل توجهی را به جا می‌گذارد. پیچیدگی تصادف گذشته از دشوار بودن آنالیز مکانیک ضربه و رفتار مواد و سازه‌های گوناگون در بخش‌های مختلف خودرو و بدن انسان، مشکل بزرگ دیگری نیز دارد و آن شبیه نبودن تصادفات با یکدیگر است. در حقیقت هیچ تصادفی مشابه تصادف دیگر نیست و زوایای برخورد و سرعت و شتاب حرکت در فضای سه بعدی، نوع خودروهای درگیر حادثه و نقاط ضعف و قوت سازه آن‌ها می‌تواند نتایج گوناگونی را رقم بزند. به عنوان مثال در یک مدل حادثه خودرویی ایمن و مستحکم کاملا متلاشی شود و در مقابل خودرویی نسبتا ضعیف دوام بیاورد و یا برعکس. این گستردگی انواع تصادفات کارشناسان را وادار می‌کند تا با دسته‌بندی عمومی سوانح جاده‌ای، تعدادی تست برخورد محدود برای سنجش سطح ایمنی فعال و غیر فعال خودروها وضع کنند.
شاید بد نباشد بدانید که علی رغم محدود بودن شرایط یک تست تصادف در مقایسه با تصادفات واقعی، باز هم در هر نوبت تست تصادف، حجم اطلاعات ثبت شده و جمع آوری شده توسط سنسورهای تعبیه شده در نقاط مختلف خودرو و آدمک‌ها گاها به ده‌ها و حتی صدها گیگابایت می‌رسد که تحلیل این حجم از اطلاعات ثبت شده در حین وقوع برخورد توسط ابرکامپیوترها و کارشناسان، ماه‌ها زمان می‌برد. مسلما نمی‌توان با مشاهده صرفا تعدادی عکس تصادف و مقایسه مقدار جمع شدن اتاق و چروک شدن ورق سقف و گلگیر، سطح ایمنی خودروها را با یکدیگر مقایسه کرد و به همین علت هم هست که موسسات بررسی سطح ایمنی خودروها وارد گود می‌شوند تا با شبیه سازی تصادفات متداول و آنالیزهای پیچیده، معیارهایی ساده و قابل درک برای عامه مردم جهت مقایسه سطح ایمنی خودروهای موجود در بازار ارایه دهند. همانطور که در قسمت پیشین گفتیم، ایمنی یک مفهوم کیفی و مقایسه‌ای است و عملا برای سطح ایمنی فعال و غیر فعال یک خودرو، نمی‌توان واحدی قابل درک و جامع تعریف کرد. اینجاست که ستاره‌های ایمنی مفهوم می‌یابند و فاکتورها و مفاهیم پیچیده و غیر قابل درک برای عموم مردم نظیر مباحث سازه‌ای، تحلیل‌های اجزا محدود و بیومکانیکی و ده‌ها مسائل مکانیکی و دینامیکی دیگر را ساده سازی می‌کنند تا به این ترتیب مردم عادی قادر به مقایسه سطح ایمنی خودروهای هم کلاس و هم دوره باشند.

چه کسانی ستاره‌های ایمنی را به ما ارائه می‌دهند؟
شاید یکی از شناخته‌شده‌ترین موسسات فعال در این زمینه، موسسه NCAP یا New Car Assessment Program (موسسه برنامه ارزیابی خودروهای جدید) باشد که یک سازمان بین المللی و در واقع کنسرسیومی متشکل از دولت‌ها و خودروسازان تحت نظارت یک نهاد بالادستی به نام FIA بوده و شامل چندین شعبه فعال در اروپا، چین، کره، آمریکای جنوبی و ... است که با توجه به استانداردهای منطقه‌ای به خودروهای موجود در بازار امتیاز دهی می‌کنند. سیستم امتیازدهی انکاپ، یک سیستم قیاسی پنج درجه ای است که هر درجه آن یک ستاره بوده و بر اساس مجموع امتیازات اصلی و تکمیلی یک خودرو در انواع تست‌های تصادف، تست‌های پایداری و البته تجهیزات ایمنی فعال و غیر فعال موجود در آن خودرو اعطا می‌شود. طبق این سیستم امتیازدهی، بر اساس استانداردهای ایمنی تعریف شده توسط نهادهای دولتی و البته کارشناسان، برای هر قسمت از آزمایش نمراتی تعریف می‌شود که این نمرات معیاری مقایسه‌ای برای تحلیل‌های مکانیکی و بیومکانیکی صورت گرفته بر اساس اطلاعات ثبت شده و استانداردهای موجود است. در پایان تست، مجموع این امتیازات با توجه به سطح تجهیزات ایمنی، بر اساس ستاره‌های ایمنی اعلام می‌شود. در نظر داشته باشید که سیستم قیاس ستاره‌های ایمنی صرفا برای خودروهای دارای رنج وزنی نزدیک و البته سال ساخت مشابه قابل تعمیم و مقایسه است و به عنوان مثال نمی‌توان ایمنی یک SUV را با یک سدان کامپکت بر اساس ستاره‌های ایمنی مقایسه کرد. این مسئله در خصوص استانداردهای منطقه‌ای نیز صدق می‌کند. به عنوان مثال نمی‌توان امتیازهای انکپ چین یا هند را به انکپ اروپا تعمیم داد چرا که استانداردهای جاده‌ای کشورهایی نظیر چین و هند در سطحی پایین‌تر از اتحادیه اروپا قرار داشته و طبیعتا در اروپا خودروهای مشابه یا امتیازی کمتر دریافت می‌کنند و یا برای دریافت امتیاز بالاتر باید به امکانات ایمنی بیشتر و سازه اتاق پیشرفته‌تر مجهز شوند و عموما خودروسازان نیز سطح کیفی و ایمنی متفاوتی برای بازارهای مختلف ارایه می‌دهند.
سیستم امتیاز دهی گروه انکپ و تست‌های گوناگون آن مبحثی بسیار گسترده بوده و نیازمند نوشتارهای جداگانه‌ای است که در قسمت‌های آتی ایمنی به زبان ساده ارایه خواهد شد.

*عارف منظری