مردی برای تمام فصول

به گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» ، اگر بخواهیم فهرستی  20 یا حتی 15 نفرِ از برترین طراحان خودرو در تمام دوران تهیه کنیم، بدون تردید یان کالوم با طرح‌های موفق و دستاوردهای ارزشمندش جایی در این فهرست خواهد داشت. او به‌راستی یکی از مفاخر دنیای طراحی و از مردان بزرگ تاریخ صنعت خودرو بریتانیا است بنابراین عجیب نیست اگر خبر خداحافظی وی با جگوار توجه رسانه‌های خودرویی زیادی را به خود جلب کند. حالا همه به آینده طراحی محصولات جگوار بدون کالوم و مأموریت دشوار و مسئولیت بسیار سنگینی که بر دوش جانشین وی یعنی جولیان تامسون قرار دارد، می‌اندیشند. تامسون پیش‌ازاین مدیر بخش طراحی خلاقانه جگوار بوده و از سال 2000 به تیم طراحی این خودروساز انگلیسی پیوسته است و درست مثل یان کالوم فعالیت حرفه‌ای خود را از فورد آغاز کرده است و همچنین حضور در لوتوس به‌عنوان سرطراح و ریاست بخش طراحی خارجی در مرکز طراحی کانسپت گروه فولکس‌واگن در بارسلونا را در کارنامه دارد.

جایزه خودروی سال اروپا در دستان هنرمند یک اسطوره؛ جگوار I-PACE، یکی از مهم‌ترین، بهترین و استراتژیک ترین محصولاتی که در زمان ریاست کالوم در بخش طراحی جگوار توسعه‌یافته، در رقابتی فوق‌العاده تنگاتنگ و نفس‌گیر با آلپین A110 و درحالی‌که امتیاز دو خودرو پیشتاز برای اولین بار در تاریخ این رقابت‌ها برابر شده بود و تنها به دلیل تعداد آرای اول بیشتر(18 در مقابل 16) موفق به کسب این جایزه مهم و ارزشمند می‌شود تا اولین پیروزی جگوار در تاریخ 55 ساله رقابت گزینش خودروی سال اروپا رقم بخورد. I-PACE همچنین دومین خودرو تمام الکتریکی است که موفق به کسب این جایزه می‌شود. این کراس اوور خوش استیل تمام الکتریکی از بدو عرضه با تحسین‌های فراوان و نقدهای بسیار مثبتی از سوی کارشناسان و متخصصان روبرو شد و جوایز متعددی ازجمله جایزه خودروی سال جهان، جایزه خودروی سبز سال جهان و جایزه طراحی سال خودروی جهان را برای سازنده‌اش به ارمغان آورد. یان کالوم از همان ابتدا نقش محوری و بسیار پررنگی در مجاب کردن مدیران رده‌بالای JLR برای سرمایه‌گذاری روی این پروژه و عرضه I-PACE تمام الکتریکی داشت و خود او همواره از I-PACE به‌عنوان یکی از مهم‌ترین خودروهای تاریخ جگوار یاد می‌کند. تفکرات و اصرار کالوم برای عرضه چنین محصولی، نه‌تنها نشان از آینده‌نگری و بینش صحیح وی دارد، بلکه سبب شده تا جگوار در اقدامی بسیار به‌موقع و ستودنی، زودتر از رقبای مدعی و نامدار آلمانی، رقیبی شایسته و قابل‌احترام را به میدان رقابت با تسلا بفرستد و در بین رقبایش در ردیف پیشتازان پیوستن به “انقلاب الکتریکی” قرار بگیرد.
کانسپت جگوار C-X75 از طرفی یکی از درخشان‌ترین آثار کارنامه کاری یان کالوم و از طرفی دیگر بزرگ‌ترین حسرت او در دوران حضورش در جگوار به شمار می‌رود. جگوار ابتدا برنامه داشت تا این خودرو استثنایی را در تیراژی بسیار محدود و با قوای فنی پلاگین هایبرید روانه بازار کند اما بار مالی سنگین این پروژه و بحران‌های مالی و اقتصادی در سطح جهانی منجر به لغو کامل پروژه ساخت و عرضه این سوپر کار شد. C-X75 در بیست و چهارمین فیلم از مجموعه فیلم‌های جیمزباند یعنی Spectre نیز حضور یافته است.

بیراه نیست اگر جگوار F-TYPE را یکی از زیباترین خودروهای معرفی‌شده در دهه دوم قرن بیست و یکم خطاب کنیم؛ خودروی کوپه‌ای که از سال 2013 میلادی به بازارهای جهانی عرضه شد و به‌نوعی جانشین و میراث دار معنوی مدل کلاسیک و افسانه‌ای جگوار E-TYPE به شمار می‌رود. خودرو شخصی خود یان کالوم نیز یک دستگاه F-TYPE کانورتبیل آبی‌رنگ است.
یان کالوم در کنار برادر کوچک‌ترش مورای کالوم، رئیس بخش طراحی فورد

هنگامی‌که استون مارتین DB7 در اتوشو ژنو 1993 رونمایی شد، با استایل خیره‌کننده‌اش توجهات بسیاری را به خود جلب کرد و تحسین بسیاری از بازدیدکنندگان را برانگیخت. نمونه‌های اولیه این خودرو در ابتدا توسط یان کالوم برای جگوار طراحی‌شده بود اما نهایتاً به دلایلی جگوار از پذیرش و توسعه این طرح منصرف شد. این طرح اولیه با اعمال تغییراتی به خودرویی با برند استون مارتین تبدیل شد که از پلتفرم و برخی اجزای فنی ساخته‌های جگوار ازجمله XJS بهره می‌برد (جگوار و استون در آن زمان هر دو زیرمجموعه فورد بودند). DB7 حدود ده سال روی خط تولید استون مارتین قرار داشت و درنهایت با فروشی بیش از 7000 دستگاه، در سال 2004 جایش را به DB9 داد که آن‌هم توسط کالوم طراحی‌شده بود. البته در بسیاری از منابع از هنریک فیسکر به‌عنوان طراح DB9 نام‌برده شده اما کالوم در مصاحبه با نشریه Car & Driver گفته که بدون ذره‌ای شک و تردید طراحی DB9 را خودش بر عهده داشته است. کالوم طراحی استون مارتین ونکوییش را نیز در کارنامه دارد( که این‌یکی بین تمامی خودروهایی که طراحی کرده هنوز هم جزو طرح‌های محبوب در نزد شخص خودش قرار دارد) تا تعدادی از مهم‌ترین ساخته‌های دیگر خودروساز انگلیسی نیز با قلم جادویی و ذهن خلاق او جان گرفته باشند. ذکر این نکته خالی از لطف نیست که کالوم با طراحی DB9 برای یک دهه خط مش طراحی و حجم پردازی ساخته‌های استون مارتین را تعیین کرد.
همواره در بین آثار نامدارترین و بهترین طراحان خودرو هم بعضاً طرح‌های منفور، انتقاد برانگیز، جنجالی و پرحاشیه به چشم می‌خورند اما پیدا کردن خودرویی که طراحی ضعیف، دور از انتظار و بحث‌برانگیزی داشته باشد و لکه ننگی برای طراح و سازنده‌اش محسوب شود در کارنامه کاری یان کالوم کار چندان آسانی نیست؛ حتی اگر بخواهید با سختگیری هرچه‌تمام‌تر ذره‌بین به دست بگیرید یا عینک بدبینی به چشمتان بزنید! و این خود اثبات‌کننده بزرگی و جایگاه دست‌نیافتنی او در دنیای طراحی است.

فورد اسکورت RS کازورث که به بال عقب بزرگ و هواکش‌های بیضی‌شکل روی کاپوتش معروف است، پروژه‌ای بود که کالوم در آن با پیتر هوربری، سرطراح فعلی جیلی و سابق ولوو همکاری داشت. نسخه‌های مسابقه‌ای این خودرو بین سال‌های 1993 تا 1998 در گروه A رالی جهانی به رقابت می‌پرداختند. هوربری و کالوم در طراحی نسل اول ولوو C70 نیز با یکدیگر همکاری داشتند.

یان کالوم در سال 1954 در دامفرایس اسکاتلند به دنیا آمد. او از سنین پایین به طراحی اشیا علاقه‌ای وافر نشان می‌داد و سعی می‌کرد وسایل مختلف اطراف خانه‌شان را کپی کند. طبق گفته‌های خودش، نقطه آغاز تصمیم او برای گام گذاشتن در وادی طراحی خودرو، زمانی بود که یک دستگاه پورشه 356 را دید. بااین‌حال اکثر معلم‌های مدرسه خیلی روی خوشی به این علاقه وی نشان نمی‌دادند. دوران مدرسه به پایان می‌رسد و کالوم پس از دوره‌ای ناموفق در کورس طراحی خودرو پلی‌تکنیک لنچستر، به اسکاتلند و کالج هنر آبردین برمی‌گردد و سپس برای مدت 3 سال در گلاسکو مشغول به تحصیل در رشته طراحی صنعتی می‌شود. سپس کالوم بورسیه‌ای را از سوی فورد برای تحصیل در رویال کالج لندن دریافت می‌کند اما در پذیرش آن به شک و تردید میافتد چراکه قلب او با دیگر خودروساز بزرگ آمریکا یعنی جنرال موتورز است. به سبب ارتباطات پدرش، این شانس را پیدا می‌کند که با طراح افسانه‌ای GM یعنی وین چری گفت‌وگویی داشته باشد. وین چری آثار کالوم را می‌پسندد و مایل است که او تحصیلاتش را در آرت سنتر کالیفرنیا ادامه دهد اما کالوم نهایتاً  در دقیقه 90، پیشنهاد فورد را قبول می‌کند و پیش از آغاز فعالیت در فورد(در اواخر دهه 70 میلادی) به قول خودش" دو سال رویایی"را در رویال کالج تجربه می‌کند.
کالوم اولین و دومین چیزی را که برای فورد طراحی کرده خیلی خوب به خاطر می‌آورد: آینه‌های جانبی برای فورد ترانزیت! او حدود 12 سال در استودیو طراحی فورد به فعالیت می‌پردازد که حاصل آن خودروهایی همچون فورد RS200، فورد Ghia Via کانسپت و فورد اسکورت RS کازورث است.  سپس در اوایل دهه 90 میلادی به‌عنوان طراح ارشد به TWR Design (مخفف  Tom Walkinshaw Racing) نقل‌مکان می‌کند و در آنجا برای چند کمپانی ازجمله فورد، ولوو، استون مارتین و نیسان مدل‌هایی نظیر فورد پوما، ولوو C70، استون مارتین DB7 و نیسان R390 GT1 Le Mans را طراحی می‌کند.

aghaye Asadi, [24.08.19 14:38]
پس از فوت ناگهانی جفری لاوسون سرطراح سابق جگوار در سال 1999، (و طبق درخواستی که جی مایز رئیس فورد پیش از درگذشت لاوسون از کالوم برای بازگشت به فورد این بار در جایگاه و سمتی تازه و مقامی بالاتر داشت) ریاست و سرپرستی بخش طراحی جگوار به یان کالوم می‌رسد. برای بازه زمانی نسبتاً کوتاهی کالوم به‌طور هم‌زمان سمت سرطراح را در هر دو برند جگوار و استون مارتین بر عهده می‌گیرد (چراکه هر دو خودروساز در آن زمان زیرمجموعه گروه فورد به شمار می‌آمدند البته در حال حاضر جگوار زیرمجموعه گروه تاتا است). اولریش بز(رئیس استون مارتین) حس می‌کرد که کالوم وقت، توجه و تمرکز بیشتری را به کار برای جگوار اختصاص می‌دهد بنابراین از کالوم می‌خواهد تا یکی از این دو کمپانی را برای ادامه فعالیت برگزیند و قطعاً این جگوار است که انتخاب اوست. کالوم در جگوار هدفی والا و رسالتی بزرگ را پیش روی خود می‌بیند، گذر سبک و سیاق طراحی ساخته‌های جگوار از سنت به مدرنیته بطوریکه خدشه‌ای به اصالت، شکوه و اعتبار این خودروساز انگلیسی وارد نشود و خروجی نهایی کار تیم طراحی در میدان رقابت با رقبای سرسخت( خصوصاً آلمانی‌ها) حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشد. اولین مدل جگوار که به‌طور کامل تحت تأثیر تفکرات کالوم شکل می‌گیرد، نسل دوم XK کوپه (با کد X150) است که در میانه‌های دهه قبل معرفی می‌شود( البته دراین‌بین نباید مدل مفهومی تأثیرگذاری همچون جگوار RD6 کانسپت که در سال 2003 معرفی شد را نادیده گرفت). مدتی بعد، از سدان لوکس XF رونمایی می‌شود که برخی عناصر ظاهری آن در کلیات و جزییات ازجمله جلوپنجره، یادآور مدل‌های کلاسیک جگوار در دهه 60 و 70 میلادی نظیر سری‌های مختلف XJ نسل اول است. XF در برنامه راهبردی کالوم برای دگرگونی چهره ساخته‌های جگوار نقشی محوری دارد و آغازگر موج تحولات تازه‌ای خواهد بود که در ادامه به طراحی و عرضه مدل‌هایی همچون سدان فول سایز لوکس XJ نسل X351(که به‌طور تمام و کمال نشانگر ورود جگوار به عصری جدید است)، کوپه F-TYPE، F-PACE(اولین شاسی‌بلند تاریخ جگوار)، کراس اوور E-PACE و کراس اوورI-PACE (اولین خودرو تمام الکتریکی تاریخ کمپانی) ختم می‌شود که همگی از پویایی و گیرایی خاصی در استایل ظاهری برخوردارند و ازآنجاکه در حجم پردازی آن‌ها از پیچیدگی زیاد و خطوط و فرم‌های اغراق‌آمیز اکیداً صرف‌نظر و پرهیز شده است، از آن دسته طرح‌هایی هستند که گذر زمان تازگی، ابهت و جذابیتشان را چندان تحت تأثیر قرار نداده و کمتر رنگ و بوی کهنگی به خود می‌گیرند. اگر می‌خواهید به ارزش کار کالوم و تیم تحت هدایتش پی ببرید، کافی است نگاهی به نظرات و انتقادات کارشناسان و مشتریان در مورد طراحی ساخته‌های جگوار و سایر رقبایش در بیست سال اخیر بی اندازید؛ از مرسدس-بنز و ب ام و گرفته تا آئودی، لکسس و ... همگی در برخی مقاطع زمانی یا با انتقاداتی شدید و جزئی یا کلی مواجه شده‌اند یا اینکه نتوانستد آن‌طور که بایدوشاید کارشناسان را به وجد بیاورند اما اکثر قریب به‌اتفاق ساخته‌های جگوار و خصوصاً آفریده‌های یان کالوم، در این مدت ازلحاظ طراحی و استایل ظاهری چیزی جز تعریف و تمجید نشنیده‌اند.
تصمیم برای خداحافظی
آنچه کالوم درباره جدایی‌اش از جگوار می‌گوید

"من دوران کاری خارق‌العاده‌ای را در جگوار داشتم. یکی از درخشان‌ترین کارهایم خلق XF بود چراکه این مدل نشانگر آغاز دوران تازه‌ای در جگوار برای گذر از سنت‌ها و رسیدن به یک طراحی و استایل  امروزی بود و نقطه تحول پراهمیتی در تاریخ جگوار به شمار می‌آمد. طراحی F-TYPE برای من درست مثل رویایی بود که به حقیقت پیوست و I-PACE فرصتی بود برای آفرینش چیزی بسیار نوآورانه که قضاوت و درک موجود از جگوار را به چالش می‌کشد و موفقیت آن گواه اوج شکوه و کمال جگوار است.
من این نقش را بر عهده گرفتم  تا طراحی جگوار را به جایگاهی برگردانم که لیاقتش را دارد، جایگاهی  که باید در آن قرار داشته باشد، کاری که بیست سال زمان برد اما من باور دارم به آن اهدافی که در نظر داشتم، دست‌یافته‌ام. با توجه به سطحی که محصولاتمان در آن قرار دارند و توانایی که در اعضای تیم طراحی وجود دارد، چه ازنظر شخصی و چه ازنظر حرفه‌ای، احساس کردم که حالا زمان مناسبی برای ترک این موقعیت و جستجو برای پروژه‌ها و تجربه‌های جدید است. طراحی خودروهای جگوار رویای دیرینه‌ای تمام عمر من بود و بسیار خوشنودم که به‌عنوان مشاور هنوز هم درگیر امور جگوار هستم. من  حدود 18 سال همکاری نزدیکی با جولیان تامسون ( سرطراح جدید جگوار) داشته‌ام، او طراح بسیار بااستعدادی است و قطعاً بهترین گزینه برای هدایت طراحی ساخته‌های جگوار به سرفصل بعدی آن خواهد بود"
یان کالوم بعد از دوران جگوار

بازنشستگی یان کالوم از کار در جگوار، به معنای پایان کار وی در دنیای دیزاین نیست چراکه او از آن دسته افرادی نیست که به دنبال دوران بازنشستگی بی‌دردسر و سراسر راحتی و تفریح هستند؛ او هنوز هم باعلاقه‌ای وصف‌ناپذیر و انگیزه‌ای بالا به دنبال چالش‌های جدید است و همیشه در رویای این بوده که روزی برای خودش کار کند. این طراح 65 ساله به‌تازگی اقدام به تأسیس کمپانی خودش بانام CALLUM  کرده است که در آن با همراهی برخی از همکاران و یاران سابقش در جگوار-لندروور، در عرصه طراحی و مهندسی محصولات خاص و تولید محدود فعالیت خواهد کرد. البته دامنه فعالیت آن تنها محدود به خودرو نخواهد بود بلکه شامل محصولاتی نظیر ساعت‌ها و سایر اشیای لوکس نیز می‌شود.گفته‌شده که اولین پروژه‌ این کمپانی تازه تأسیس در سپتامبر امسال رونمایی خواهد شد.

نویسنده: علی کریمی