عصر خودرو- «حسن احمدی» کارشناس محیط زیست، خروج صنایع آلاینده از شهرها، ارتقای کیفیت سوخت خودروها به استاندارد جهانی و توسعه حمل و نقل عمومی را به منظور کاهش آلودگی هوا مهم و ضروری دانست و عنوان کرد: برای مهار آلودگی هوای کلانشهرها مشارکتی همگانی نیاز است تا بتوان به ریشه کنی و کنترل آن پرداخت و با برنامه ریزی و راهکارهای بلند مدت این وضعیت را بهبود بخشید.
به گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل از ایرنا ، پیشرفت تکنولوژی و شکل گیری فناوری های نوین زندگی بشر را با تحول های اساسی روبرو ساخت و این امر سبب شکل گیری تغییرهای اقلیمی و تهدید محیط زیست شده است که آلودگی آب و هوا یکی از پیامدهای آن به شمار می رود. بسیاری از کشورهای صنعتی در سده پیش با درک ضررهای غیرقابل جبران آلودگی هوا و تخریب محیط زیست با انجام دادن پژوهش ها و برنامه ریزی های مختلف درصدد کنترل این معضل بر آمدند تا اینگونه به راه حلی برای برون رفت از این مهم دست یابند اما بیشتر کشورهای در حال توسعه اهمیت این موضوع را درک نکردند و اینگونه آلودگی هوا در برخی نقاط زمین به شرایط نامطلوبی رسید.
ایران نیز در کنار دیگر کشورها برای مبارزه با این پدیده انسانی به ارایه برنامه ریزی ها و راه حل های گوناگونی اقدام کرده است زیرا همگان بر تاثیر زیان بار بودن آلاینده های هوا و ضرورت کاستن از آن پی برده اند. تهران و بسیاری از شهرهای بزرگ صنعتی سالیان متمادی است که با این معضل درگیر هستند و این مشکل با شروع فصل پاییز و زمستان بیش از پیش احساس می شود و سلامت شهروندان را با خطرهای جدی روبرو می سازد. موضوعی که بخشی از آن به وارونگی هوا در فصل سرما و بخشی دیگر به عوامل انسانی باز می گردد که آگاهانه و ناآگاهانه به وخیم تر شدن اوضاع دامن می زنند.
اهمیت این مهم سبب شد تا 29 دی از طرف ستاد اجرایی کاهش آلودگی هوا در 1374خورشیدی روز ملی هوای پاک نامگذاری شود که هدف از آن ایجاد حساسیت در میان قشرهای گوناگون جامعه، افزایش مشارکت های مردمی و ایجاد هماهنگی میان دستگاه های مختلف به منظور مقابله با آلودگی هوا محسوب می شود و شعار این روز عنوان «باهم به سوی هوای پاک» تعیین شده است اما باید دانست در سال جاری در شرایطی به استقبال روز ملی هوای پاک می رویم که ساکنان پایتخت در طول امسال روزهای ناسالم بسیاری را سپری کرده اند. با این وجود امید است تا با اجرای تمهیدات لازم در این زمینه شاهد روزهایی با هوای پاک باشیم.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت فرارسیدن روز ملی هوای پاک با «حسن احمدی» استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، عضو پیوسته فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران(گروه کشاورزی و منابع طبیعی)، کارشناس محیط زیست و نماینده قاره آسیا و ایران در کمیته علم و تکنولوژی بیابان زدایی سازمان ملل متحد(UNCCD) به گفت وگو پرداخت.
- متن گفت وگوی ایرنا را در ادامه می خوانیم:
** عوامل گسترش آلاینده های مضر
حسن احمدی حجم بالای جمعیت و تردد انبوه مردم در کلانشهرها را مهم ترین عامل ایجاد و گسترش آلاینده های مضر دانست و بیان داشت: در پایتخت به دلیل موقعیت جغرافیایی موجود و ایجاد پدیده وارونگی، هوای گرم و آلوده به درستی تهویه نمی شود. با توجه به اینکه 85 درصد کل آلودگی هوای تهران مربوط به خودرو و موتور سیکلت ها است، ارایه راهکاری اساسی در زمینه سوخت منابع متحرک ضروری به نظر می رسد. بنابراین باید خودروهای پاک جایگزین خودروهای با آلایندگی بالا شوند و سوخت یورو 5 و 6 در جایگاه های سوخت عرضه شود با این وجود هنوز در بسیاری از شهرهای کشور بنزین یورو 4 نیز وجود ندارد.
این کارشناس محیط زیست با اشاره به میزان آلایندگی موتور سیکلت ها و کارخانه ها تصریح کرد: انتشار مونوکسید کربن بیشتر موتورسیکلت ها؛ خارج از محدوده استاندارد یورو 2 و یورو 3 است، به گونه ای که میزان انتشار کلی مونوکسید کربن این وسیله 15 گرم در هر کیلومتر پیمایش محسوب می شود و به عبارتی، یک موتورسیکلت با 100 کیلومتر پیمایش در روز، 1.5(یک و نیم) کیلوگرم مونوکسیدکربن تولید می کند و روزانه هزار و 500 گرم از این آلاینده سمی وارد ریه مردم تهران می شود. افزون بر آن، در کل کشور یک هزار و 700 کوره آجر پزی فعالیت دارند و قدمت این واحدها به بیش از 30 سال می رسد. زمانی که استقرار نخستین کوره ها به دلیل وجود منابع در ایران صورت گرفت، آلایندگی خاصی وجود نداشت اما به مرور تعداد و ظرفیت واحدها افزایش یافت و به عامل بزرگی در بروز بحران آلودگی شهری تبدیل شد. کوره‌های آجرپزی، گچ، آهک، شن و ماسه از جمله منابع مهم آلودگی هوای شهرها به شمار می‌روند که با تخریب بافت خاک، استفاده از سوخت مازوت(نفت کوره) و تکنولوژی نامناسب، هوای شهر ها را آلوده می‌سازند، بنابراین ساماندهی این واحدها امری ضروری به نظر می رسد و تغییر سوخت این کوره‌ها از مازوت به گاز طبیعی می‌تواند 6.8 درصد آلودگی هوا را کاهش دهد.
** ایران دارنده رتبه 33 در زمینه آلودگی هوا در جهان
نماینده قاره آسیا و ایران در کمیته علم و تکنولوژی بیابان زدایی سازمان ملل متحد با همسنجی میزان آلودگی هوای ایران نسبت به دیگر کشورها یاد آور شد: بر پایه گزارش سازمان جهانی بهداشت(WHO) در 2016 میلادی، 40 کشور در فهرست آلوده ترین کشورها قرار گرفته اند اما به دلیل اینکه این کشورها با اختلافی یک درصدی کنار هم چیده شده اند، نمی توان آلوده ترین را از میان آنها انتخاب کرد، کشورهای آسیایی و آفریقایی نیز در این رتبه‌بندی تنها یک واحد با یکدیگر اختلاف دارند. با توجه به آخرین رده‌بندی آلودگی هوا، ایران در رده 33 قرار گرفته است و نسبت به 32 کشور آسیایی و آفریقایی دیگر کیفیت هوای بهتری دارد. اگر چه در ظاهر کشورمان از نظر ذرات معلق کوچک‌تر از 2.5 میکرون از رتبه قابل قبول تری نسبت به کشورهای دیگر این فهرست بهره می برد اما باید به این نکته توجه داشت، میزان توسعه‌یافتگی و پیشرفت صنعت در این 40 کشور با یکدیگر متفاوت است. به‌عنوان نمونه آلوده‌ترین کشورهای این رده‌بندی در منطقه های بیابانی قرار گرفته‌اند و به عارضه طبیعی گرد و غبار دچار هستند.
** راهکارهای کشورهای دیگر برای مبارزه با آلودگی
وی در ادامه افزود: دولتمردان چین از ابتدای 2006 میلادی با هدف کاهش آلودگی هوا در «پکن» پایتخت این کشور، تصمیم گرفتند، 13 هزار تاکسی فرسوده را از رده خارج و به جای آنها خودروهایی برابر با استاندارد «یورو4» وارد سیستم تاکسیرانی کنند. پیرو این عملکرد 2 هزار اتوبوس نیز از چرخه حمل و نقل عمومی خارج شدند. در نیمه نخست 2006 میلادی انتشار دی اکسید کربن در پکن 4.2 درصد نسبت به دوره مشابه در 2005 رشد داشت. این استانداردهای جدید توانستند 30 درصد از مواد آلاینده ناشی از وسایل نقلیه موتوری را کاهش دهند.
نخستین عامل آلودگی شدید شهری گازهایی هستند که از اگزوز وسایل حمل و نقل عمومی خارج می شوند. بنابراین راهکارهایی که دیگر کشورها برای مقابله با این پدیده دنیای مدرن و ماشینی به کار برده اند، می تواند به عنوان تجربه ای که پیش از این آزموده شده، در رفع آلودگی هوا موثر باشد و تنفس بی دغدغه را برای ساکنان کلانشهرها فراهم آورد. از طرفی، کارشناسان و مجمع های زیست محیطی در عرصه های جهانی به این نتیجه رسیده اند که در پیش گرفتن راه های موثر حمایت از محیط زیست و منابع طبیعی امری اجتناب ناپذیر و حیاتی است. آنان رمز و کلید اصلی موفقیت در تثبیت اقلیم زمین را کاهش مصرف سوخت های فسیلی می دانند.
** کاهش آلودگی در کلانشهرهای ایران و اقدام های مربوطه
این استاد دانشگاه با اشاره به فعالیت های انجام شده برای کاهش آلودگی هوا به ضرورت انجام فعالیت هایی با کارایی بالاتر تاکید کرد و اظهار داشت: تعطیلی مدرسه ها، کارخانه ها، برقراری طرح های زوج و فرد و فراهم کردن وسایل حمل و نقل عمومی تنها راهکار مقابله با آلودگی هوا در ایران است اما وسایل حمل و نقل عمومی با توجه به جمعیت بالا و کمبود این وسایل، نقش کمرنگی در کاهش آلودگی هوا ایفا می کنند. بهبود این وضعیت به برنامه ریزی و راهکارهای بلند مدت نیاز دارد زیرا راهکارهای کنونی به صورت مقطعی و موقت موثر هستند و نباید به امید وزیدن باد و بارش باران این معضل را به حال خود رها کرد.
این فعال محیط زیست برای کنترل و ریشه کنی آلودگی هوای تهران، وجود اراده ملی در سطح مقام های کشور به ویژه مسوولان مربوطه را امری ضروری دانست و بیان کرد: آنان باید با پرداختن به تنها راه حل خروج از بحران آلودگی هوای پایتخت هر چه سریع تر طرح تفصیلی شهر تهران را اصلاح و تبدیل ساختمان‌های کم واحد به ساختمان‌های بلند و پر واحد را ممنوع کنند و به جمع آوری منابع متحرک شامل خودروها و موتورسیکلت های آلوده کننده که منشا 80 در صد از آلودگی هوا هستند، بپردازند. پیرو این اقدام ها می‌توان خطوط مترو را افزایش داد و با هواپیماهای کوچک بر فراز آسمان شهر تردد کرد. حتی می‌توان با فرهنگ سازی و استفاده صحیح از خودروهای شخصی استفاده از آنها را محدود ساخت و فرهنگ تردد با دوچرخه را گسترش داد.
وی در ادامه افزود: خارج کردن صنایع آلاینده از محدوده شهری، از رده خارج کردن خودروهای قدیمی و فرسوده با حفظ حقوق صاحبان آنها می تواند در ایجاد هوای پاک کمک کند. همچنین استفاده از انرژی های تجدیدپذیر که اکنون در منطقه های گوناگون دنیا از آنها استفاده می شود و از جمله آنها می توان به انرژی خورشید، باد، انرژی گرمایی اقیانوس ها، انرژی امواج آب، انرژی جذر و مد اقیانوس ها، بیوگاز (سوخت حاصل از تجزیه میکروبی ماده آلی در غیاب اکسیژن) اشاره کرد که در تحقق این امر بی تاثیر نیست.
** تاثیر آلودگی هوا بر روی سلامت شهروندان
وی آلودگی هوا را در تشدید کاهش تحمل و افزایش خشونت شهروندان موثر دانست و توضیح داد: در فصل تابستان و زمستان گازهایی که از اگزوز خودروها انتشار می یابند(منوکسید کربن، دی اکسید نیتروژن، سرب، بنزن، ذرات گرد و غباری که از خودروها روی آسفالت را می پوشانند) همراه با آلاینده هایی که از رسوب های بخش صنعتی تولید می شوند به شدت سلامت عمومی را به خطر می اندازند. کودکان، سالمندان، بیماران قلبی، بیماران تنفسی و زنان باردار بیش از دیگران در برابر آسیب قرار دارند، بنابراین در روزهایی که سطح مواد آلاینده جوی از استاندارد بالاتر می رود، باید از تردد در مرکزهای شهری خودداری کنند. در زمان آلودگی هوا، افراد زودرنج تر، پرخاشگر، عصبانی و کم تحمل می شوند و خیلی زودتر به استرس ها، واکنش و حساسیت نشان می دهند.
** نقش مردم در کاهش آلودگی هوا
احمدی با اشاره به نقش مهم و کلیدی مردم در کاهش آلودگی هوا اظهار کرد: این امر را باید در میزان مشارکت و مسوولیت پذیری قشرهای مختلف مردم جست وجو کرد. بنابراین شایسته است با سرلوحه قرار دادن اصل 50 قانون اساسی که حفاظت از محیط زیست را وظیفه همگانی قلمداد می کند، نسبت به ایفای نقش خود در این باره، حساسیت ویژه ای داشته باشیم. باید توجه داشت یک فرد می تواند نقش منفی و مثبت در آلودگی هوا داشته باشد؛ به عنوان مثال خودروهای تک سرنشین به روند افزایش آلودگی هوا دامن می زنند اما افرادی که از وسایل نقلیه عمومی استفاده می کنند در مسیر کاهش این معضل گام بر می دارند. غفلت از نقش مشارکت مردمی در حل بحران آلودگی هوا و نبود عرصه‌ای برای نقش آفرینی و مشارکت‌های مردمی خلاء چشمگیری ایجاد می کند.
** تاثیر رسانه ها در کاهش آلایندگی هوا
این استاد دانشگاه در این باره بیان داشت: اهمیت روز افزون موضوع استفاده از منابع تجدید پذیر و روند رو به افزایش آلاینده های زیست محیطی، مسوولان امر را بر آن داشت تا به بسیج افکار عمومی و قشرهای مختلف جامعه نسبت به داشتن هوای پاک بپردازند زیرا راهکار اصلی کاهش آلودگی هوا، مشارکت مردمی و همکاری میان نهادهای مختلف دولتی و غیر دولتی محسوب می شود و سهم رسانه ها در این امر بسیار زیاد است. استفاده از رسانه ها، انجام دادن فعالیت سازمان یافته برای آموزش، افزایش دانش درباره تهدیدهای منابع آلوده کننده هوا و ایجاد آگاهی از اجرای قانون های مبارزه با این معضل، موضوعی پر اهمیت به شمار می رود. در این راستا، رسانه ها یکی از نخستین ابزارها برای برقراری تغییر هستند. از طرفی باید به کودکان آموزش داد که استفاده از وسایل نقلیه همگانی، دوچرخه و پیاده روی یکی از راه های مناسب برای برخورداری از هوای پاک است.
** فعالیت های موثر در فرهنگ سازی و افزایش مشارکت همگانی در کاهش آلودگی هوا
عضو پیوسته فرهنگستان علوم در پایان با تاکید بر ضرورت فرهنگ سازی عمومی در این زمینه گفت: بیشترین سرمایه‌گذاری باید برای ارتقای فرهنگ کشور صورت گیرد و انتظار می رود آموزش و پرورش درس هایی را به موضوع آلودگی هوا و مسایل زیست‌محیطی اختصاص دهد. امید است تا با فرهنگ‌سازی و همکاری تمامی ارگان‌ها بتوان کشوری با هوای پاک، عاری از آلودگی و با شاخص های بالای سطح زندگی داشت.
گاهی افراد ناگزیر به استفاده از خودروی شخصی هستند اما تردد غیر ضروری در سطح شهرهای بزرگ در صورتی که زیرساخت حمل ونقل عمومی فراهم باشد، تنها با حس راحت طلبی و خودخواهی قابل توجیه است. بنابراین اگر قرار باشد مشکل ناشی از آلودگی های تحمیلی حذف شود باید وسایل حمل و نقل عمومی توسعه یابند و زیرساخت استفاده از آن فراهم شود. به عنوان نمونه میزان پوشش این وسایل در سطح شهر بایستی به گونه ای باشد که دسترسی آسان و رفاه شهروندان را فراهم آورد. برای دستیابی به این مهم، نخست باید آسیب های موجود شناسایی و سپس با استفاده از روش های مختلف، فرهنگ استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی نهادینه شود.
