به گزارش پایگاه خبری «عصر خودرو» به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، صرفه جویی در مصرف انرژی به منظور کاهش هزینه‌های مرتبط با تولید انرژی، همواره یکی از مهمترین چالش‌های پیش روی تمامی دولت‌ها در جهان بوده است. به همین منظور، یکی از راهکار‌های مهمی که برخی کشور‌ها انجام داده اند، تلاش برای گازسوز یا دوگانه سوز کردن خودروهاست؛ زیرا این خودروها، از سوخت‌های ارزان تری نسبت به بنزین استفاده می‌کنند.

گاز طبیعی فشرده یا (CNG (Compressed natural gas سوختی است که عمدتا به عنوان جایگزین برای بنزین و گازوئیل در خودرو­های پایه گاز سوز به عنوان سوخت اصلی و در خودرو­های دوگانه سوز پایه بنزینی به عنوان سوخت جایگزین مورد استفاده قرار می­‌گیرد.

مسئله مهمی که در ارتباط با این دسته از خودروها، هرازگاهی ذهن رانندگان را به خود مشغول می‌کند، شنیدن خبر انفجار آن‌ها در حین سوختگیری یا در مواقع دیگر است. به گفته مسئولان مرتبط، دلیل اغلب این انفجارها، دستکاری کردن یا غیر استاندارد بودن مخازن گاز خودرو‌ها بوده است. در این خبر، به بررسی دلایل رخ دادن این حوادث و راه‌های مقابله با آن‌ها پرداخته ایم.

چرا کپسول‌ها منفجر می‌شوند؟
در آتش سوزی‌های ناشی از کپسول‌های گاز، پس از گذشت مدتی، کپسول‌ها شروع به انفجار می‌کنند. کپسول‌های پرشده از انواع گاز‌ها از جمله CNG مورد استفاده در خودروها، از گاز فشرده شده پر شده اند؛ یعنی، درون آن‌ها مولکول‌های گاز به حالت فشرده در آمده، اما تمایل دارند که دوباره به صورت گاز در تغییر حالت دهند. در نتیجه، فشار بسیار زیادی به دیواره داخلی کپسول وارد می‌شود، اما چون جنس کپسول‌ها به گونه‌ای است که در برابر فشار زیاد مقاوم هستند، در هوای معمولی منفجر نمی‌شوند.

اگر به این سیلندر‌ها حرارت زیاد و غیر معمول وارد شود، با افزایش فشار گاز به بدنه کپسول، انفجار رخ می‌دهد. به طور کلی، اگر شیر کپسول سیلندر بسته باشد و در معرض حرارت قرار بگیرد، انفجار رخ می‌دهد. همچنین اگر سیلندر سر کپسول معیوب باشد و شعله آتش به درون کپسول کشیده شود، کپسول منفجر می‌شود.

در چنین مواقعی،  استفاده از تجهیزات ایمنی می‌تواند آسیب‌های احتمالی را کاهش دهد؛ زیرا، اگر کپسول دچار آتش سوزی شود و نتوان آن را در اسرع وقت خاموش کرد، با سوختن و خروج گاز کپسول، به علت کاهش فشار درون کپسول، آتش به درون آن کشیده شده و مابقی گاز درون کپسول به یکباره می‌سوزد که این سوختن، سبب انفجار کپسول خواهد شد.

با توجه داشت که انفجار کپسول‌ها به دلیل بدنه مقاومی که دارند، به سادگی رخ نمی‌دهد، اما برخی عوامل سبب اُفت کیفیت کپسول‌های گاز و در نهایت انفجار آن‌ها می‌شود. به طور مثال، دوگانه سوز کردن خودرو‌ها در مراکز غیرمجاز می‌تواند یکی از این عوامل باشد. متاسفانه بسیاری از افراد با کمترین آگاهی و تخصص در این حوزه و تنها برای نفع شخصی، به این کار دست می‌زنند.

همچنین گاهی دیده می‌شود که در بخشی از نقاط مخزن خودرو، برشکاری انجام و دوباره جوشکاری شده که این کار، یکپارچگی مخزن را به خطر می‌اندازد و احتمال انفجار آن را بالا می‌برد. نگهداری مواد اسیدی مانند ترشیجات یا برخی مواد شوینده در کنار مخزن نیز سبب خوردگی دیواره آن و بالا رفتن خطر می‌شود.

علاوه بر این، غیر استاندارد بودن مخزن یا کپسول گاز، عدم مراجعه منظم به مراکز معاینه فنی خودرو‌های گازسوز و دوگانه سوز یا استفاده از مخازن پوسیده به دلیل نداشتن هزینه تعویض آن از سوی راننده، از جمله دلایل دیگر وقوع حوادث برای این خودروهاست.

بهترین روش اطفاء حریق کپسول
بهترین راه برای اطفاء حریق کپسول، روش سرد و قطع کردن یعنی قطع جریان گاز است. به نحوی که می‌توان شیر گاز را به وسیله پارچه‌ای خیس که به دور دست بسته شده، بست. با ریختن آب روی کپسول نیز، عملیات سرد کردن صورت می‌گیرد که در نهایت منجر به جلوگیری از انفجار می‌شود.

راهکارهای پیشگیری از وقوع انفجار سیلندر گاز خودرو
نکته مهم در پیشگیری از وقوع این حوادث، این است که خودرو‌های پایه‌گازسوز که در شرکت سازنده بر اساس استاندارد‌ها به‌ سیستم سوخت‌ رسانی گاز تجهیز می‌شوند، ایمنی بسیار بالاتری نسبت به‌ خودروهایی که به‌ روش کارگاهی گازسوز شده اند دارند؛ زیرا، مخزن گاز و سیستم‌های مکانیکی و الکتریکی در خودرو، براساس استاندارد‌ها تعبیه شده و پیشرانه نیز بر همین اساس تجهیز می‌شود. بنابراین، خودروسازها باید تولید خودروهای پایه گازسوز را در دستور کار خود قرار دهند.

در عین حال، احتمال انفجار مخزن گاز در تمام خودرو‌های گازسوز وجود دارد؛ زیرا، بروز نشتی و آسیب دیدگی این مخازن همواره ممکن است رخ دهد که به همین دلیل، باید به صورت مداوم سلامت آن‌ها مورد بررسی قرار گیرد. شرکت‌های سازنده این قبیل خودرو‌ها نیز همواره سفارش می‌کنند که رانندگان، پس از هر چند هزار کیلومتر پیمایش، باید یک بار برای تست‌های نشتی، تغییر شکل، ساییدگی و استحکام مخزن، به مراکز معاینه فنی یا نمایندگی مربوط به خودرو مراجعه کنند.

در مورد خودرو‌های باری که دو مخزن، یکی در عقب و دیگری در جلوی آن‌ها تعبیه شده، مخزن جلو با توجه به اینکه در معرض آب و آفتاب قرار دارد، بیشتر پوسیده می‌شود و باید بیشتر به آن توجه کرد.

زمان معاینه فنی خودرو گازسوز یا دوگانه سوز کِی فرا می‌رسد؟
بر اساس استاندارد‌های ملی، خودرو‌های گاز سوز باید هر 12 ماه و سیستم ذخیره سازی آن‌ها هر 36 ماه بازرسی چشمی شده و مخازن ذخیره سازی نیز باید هر 72 ماه، مورد تست هیدرواستاتیک قرار گیرند.

در برخی شرایط ضروری است که خودرو در بازه‌های زمانی کمتر از آنچه ذکر شد، مورد بازرسی و آزمون قرار گیرد. این شرایط عبارتند از:

استفاده بیش از حد از مخزن (سوختگیری بیش از 400 مورد در سال)
استفاده خودرو در نواحی غیر جاده‌ای
در مورد خودرو‌های گاز سوزی که تمام یا بخشی از سامانه ذخیره سوخت آن‌ها در معرض عواملی مانند شرایط نامساعد جوی، نور آفتاب، حمل بار و ... بوده و نیز دارای محافظ طراحی شده برای این سامانه نیستند
خودروی گاز سوز، در شرایط نامساعد (خیلی گرم، سرد یا شرجی) یا در شرایط جوی دارای مواد شیمیایی غیر عادی مورد استفاده قرار گرفته باشد
چند نکته مهم برای رعایت در حین سوختگیری
به منظور حفظ ایمنی رانندگان، سرنشینان و سایر افراد، باید به رعایت چند نکته در حین سوختگیری خودرو توجه ویژه داشت:

بر اساس ماده 83 فصل 4 آیین نامه ایمنی در جایگاه‌های عرضه سوخت، هنگام مراجعه به جایگاه سوخت سی ان جی، باید پیش از سوختگیری، تمامی سرنشینان را از خودرو پیاده و به محل‌های تعیین شده در نقاط ایمن جایگاه هدایت کرد.
سپس باید خودرو را خاموش کرده و ترمز دستی خودرو محکم کشیده شده باشد و در صورت دنده اتوماتیک بودن خودرو، دنده آن در وضعیت park قرار داشته باشد.
درِ صندوق عقب خودرو یا محل استقرار سیلندر، باید به نحوی باز شود که اپراتور جایگاه سوخت بتواند سیلندر خودرو را پیش از آغاز سوختگیری، به صورت ظاهری بازدید کند.
اپراتور‌های آموزش دیده باید مسئول سوختگیری و نصب و جدا کردن نازل سوختگیری به خودرو باشند، بنابراین، به هیچ وجه عملیات سوختگیری نباید به تنهایی انجام شود. همچنین باید به تصاویر، تابلوها و نکات ایمنی که در محوطه جایگاه نصب شده توجه کرد. از جمله این که سیگار کشیدن و استفاده از تلفن همراه در جایگاه گاز اکیدا ممنوع است.
خودرو‌های دوگانه سوز مطابق دستورالعمل آیین‌نامه اجرایی نحوه انجام معاینه و صدور برگ معاینه فنی خودرو، باید به صورت سالیانه بازدید شده و سیلندر خودرو نیز توسط مراکز مجاز، آزمون شود. جهت انجام امور مربوط به سیستم گازسوز خودرو، باید حتما به مراکز مجاز مراجعه کرد؛ زیرا، داشتن برچسب معتبر سوختگیری برای استفاده از گاز طبیعی در جایگاه‌ها الزامی است.
همچنین باید توجه داشت که هرگونه برشکاری، جوشکاری یا تعمیر مخزن، بلافاصله در اولین سوختگیری باعث انفجار مخزن خواهد شد!

ال پی جی خطرناک تر است یا سی ان جی؟
مصرف گاز مایع یا LPG در ایران، همواره با مناقشاتی همراه بوده است. به دلیل صرفه اقتصادی نسبت به بنزین، مردم آن را در خودرو‌ها استفاده می‌کنند که این مسئله، باعث کمبود گاز مایع در روستا‌ها شده است و به همین دلیل، مسئولان بسیاری بیان کرده اند که LPG، یک سوخت بسیار خطرناک، غیرایمن و با آلایندگی زیاد زیست محیطی است.

این در حالی است که برخی از کارشناسان عقیده دارند، ادعای مسئولان صحت ندارد و دلیل آن‌ها نیز، این است که امروزه در بسیاری از کشور‌های پیشرفته دنیا از جمله ترکیه، کره جنوبی، روسیه، ایتالیا، لهستان، انگلیس و آمریکا از این سوخت به عنوان سوخت خودرو به جای بنزین و  گازوئیل استفاده می‌شود که به آن اتوگاز نیز می‌گویند.

این کارشناسان همواره اعلام کرده اند که دلیل انفجار خودرو‌های استفاده کننده از LPG این است که تاکنون استفاده از این سوخت در خودرو‌ها به رسمیت شناخته نشده و مراکز مجازی برای دوگانه سوز کردن خودرو‌ها با آن جود ندارد. یعنی اگر استاندارد‌های مربوط به مخزن و سوختگیری آن برای LPG نیز مانند CNG رعایت شود، خطر انفجار خودرو‌های استفاده کننده از آن، کاهش می‌یابد.

گفتنی است؛ تنوع بخشی به سبد سوخت کشور می‌تواند به مسئله ناکافی بودن ظرفیت پالایشی تولید بنزین کمک کند. این تنوع بخشی و بهره‌گیری از  گاز مایع برای خودرو‌ها در قانون بودجه امسال  به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است، اما باید توجه شود که استفاده از CNG و LPG به عنوان سوخت جایگزین بنزین و گازوئیل، باید حتما تحت رعایت استاندارد‌های ایمنی انجام شود تا شاهد وقوع حوادث و انفجار‌های دلخراش برای خودرو‌های استفاده کننده از آن‌ها به ویژه در جایگاه‌های سوخت نباشیم.