دوچرخه سواری به مثابه یک تشخص اجتماعی

به گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل از ایرنا ، شهر فردا نوشت: تدبیر دوچرخه بجای ماشین در کشورهای صنعتی، دامنـه ای از سـلامتی و مزایـای زیـست محیطـی و اجتمـاعی را در بـر مـیگیـرد و در طول دو دهة گذشته، استفاده از دوچرخه به طور معنـی داری در چنـد کـشور اروپایی نظیر دانمارک، آلمان، سوئد و هلند افزایش یافته است.

چین با جمعیتی بالغ بر یک میلیارد و 342 میلیون و 700 هزار نفر دارای 500 میلیون دوچرخه سوار است و بررسی ها حاکی است در شهر شانگ های 60% دوچرخه سواران از دوچرخه به عنوان یک وسیله نقلیه برای رفت  و آمد  به محل کار خود استفاده می کنند.

بلژیک همچنین با جمعیتی بیش از 10 میلیون و 27 هزار نفر 5 میلیون و200 هزار دوچرخه در خود جا داده است که نسبت 48 درصدی نشان می دهد، در بلژیک 8% رفت و آمد ها با دوچرخه صورت می گیرد.

میانگین مسافت طی شده در طول روز برای هر فرد حدود 0/9 کیلومتر است. یک بلژیکی اصیل به طور حتم یک دوچرخه گران قیمت و با کیفیت بالای ترمز و تایر های مناسب در خانه دارد و حتما با پوشیدن یک کلاه ایمنی و جلیقه زرد رنگ برای قابل رویت بودن برای اتومبیل ها دوچرخه سواری می کند.

در آلمان سهم متوسط دوچرخه برای سفرهای شهری،  از سالهای 1995 به بعد از 5 درصد به 12 درصد رسیده است. امروزه، سهم دوچرخـه از سـفرهای محلـی در هلند 30 درصد، دانمارک 20 درصد، آلمان 12 درصد و سوئد 10  درصـد اسـت. در ایـن شـهرها افراد نه از روی ناچاری، بلکه به انتخاب خویش، این وسیلة نقلیه سـالم، مفیـد و باصـرفه را در سـفرهای کوتـاه و حتـی متوسط جایگزین خودرو و دیگر وسایل نقلیه کرده اند.

دوچرخه برای اولین بار قبل از جنگ جهانی دوم، به عنوان وسیله ای تفریحی و گران قیمت به ایـران آورده شـد. امـا به تدریج جدای از وسیلة تفریح، به عنوان وسیلة کار نیز عمومیت یافت. بعد از پایان جنگ جهانی و به علت کـاهش قیمـت دوچرخه، واردات آن افزایش یافت و به عنوان یک وسیله نقلیه اهمیت زیادی پیدا کـرد، بـه طـوری کـه در شـهری ماننـد اصفهان، برای عبور و مرور دوچرخه خطوط ویژه ای احداث شد.

با رشد سریع استفاده از وسایل نقلیه موتوری و ا ختصاص سطح معابر به تردد آنها، به تدریج دوچرخه در بسیاری از شهرها اهمیت خود را به عنوان وسیله نقلیه، از دسـت داد و فقـط دوچرخه و نقش آن در حمل ونقل پایدار شهری در حد بسیار ضعیفی باقی ماند.

با وجود این، هم اکنون در شهرهایی مانند اصفهان، کاشان و یزد هنوز از دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه استفاده می شود. در شهرهایی از قبیل بناب و میاندوآب نیز دوچرخه سواران سـهم عمـدهای در ترافیک شهری دارند و حتی دارای مسیرهای ویژة دوچرخه اند. در شهر اصفهان 29 درصد کل سـفرهای روزانـه بـا دوچرخه انجام می شود.

دوچرخه، ماشین ساده ای است که تقریبا  هر فردی میتواند سازوکار، طرزکار و سوار شدن آن را به راحتـی فـرا گیـرد. ارزان بودن نسبی آن سبب میشود که غالب افـراد جامعـه بتواننـد آن را تهیـه کننـد . دوچرخـه از نظـر مـصرف انـرژی باصرفه ترین وسیله نقلیه است، و انرژی ای که انسان برای راندن آن طـی مـسافت ی تقریبـا ً معـادل 400 کیلـومتر صـرف می کند، فقط برابر با انرژی یک لیتر بنزین است و انرژی لازم برای ساخت یکصـد دوچرخـه بـا انرژی تولید یک خودرو برابر است.

از سوی دیگر، برای پیمودن مسافتهای کوتاه در شهرها (تا 6 کیلومتر) غالبا  سـرعت متوسط دوچرخه از متوسط سرعت دیگر وسایل نقلیه بیشتر است و از نظر اشغال فـضای شـهر نیـز دوچرخه نسبت به سایر وسایل نقلیه فضای کمی اشغال می کند.

در فضایی که برای توقـف یـک خـودرو در نظـر گرفتـه میشود، می توان نزدیک به 15 دوچرخه را به راحتی جا داد. نکته مهمی که در مورد دوچرخه باید اضافه کرد این است که تراکم و توقف های اجباری برای دوچرخه، در مقایـسه با دیگر وسایل نقلیه کمتر اتفاق میافتد.

به علاوه، این وسیله آسانتر و سریعتر در دسـترس اسـت، بـه طـوری کـه بـرای دسترسی به آن لزومی به پیمودن مسافتی از منزل به محل توقف آن یا از محل توقف به محل کار و برعکس وجود ندارد. مهمتر از همه اینکه کارشناسان و متخصصان سلامتی، از دوچرخه سواری به سبب مزیتهای قلبی و عروقی که برای انسان به وجود میآورد، دفاع می کنند .

دوچرخه سواری بخشی از کل سامانة حمل ونقل شهری است و مانند پیاده روی، سالم و متناسـب بـا محـیط زیست است. افزایش موقعیتهایی برای دوچرخه سواری ایمن، میتواند بهترین دستاورد در برنامه ریزی شـهری و محلـی باشد. پرداختن به دوچرخه و دوچرخه سواری در حمل ونقل شهری، اصولا ً جزئـی از تفکـری کلـی به شمار میرود، که هدف منطبق ساختن شهر را با معیارهای انسانی فراموش شده دنبال می کند، تا بـا آرام سـازی فـضای انسانها و به کمک آرام ساختن تردد و شیوههای حمل ونقل، آنها را از التهاب و اضطراب ناشی از توسعة بی رویه شـهرها برهاند.

عوامل فرهنگی از عوامل مهم و تأثیرگذار در استفاده از دوچرخه به شمار میآیند. جـواب ایـن پرسـش کـه: «آیـا استفاده از دوچرخه به عنوان رفتاری معمولی و پذیرفته شده در جامعة شهری مورد توجه قـرار مـی گیـرد یـا نـه؟» میتواند بیانگر نگرش جامعه به استفاده از دوچرخه به عنوان وسیلة نقلیة شهری باشـد.

مطالعـهای کـه در کـشور هلند صورت گرفته است نشان میدهد که دانش آمـوزان بـومی هلنـد 3 برابـر بیـشتر از دانش آموزان مهاجر از دوچرخه استفاده میکنند، چراکه دوچرخه سواری در کشور هلند بسیار معمول است و بیشتر از 80 درصد خانوارها دستکم یک دوچرخه در منزل دارند؛ درحالیکه شـاید بـرای مهـاجران زمـانبـر باشـد تـا خودشان را با فرهنگ هلند ـ که در آن دوچرخه به جزئی از زندگی خانوارها تبدیل شـده اسـت ـ تطبیـق دهنـد.

مسطح بودن یا نبودن مسیرهای رفت و برگشت، تأثیر زیادی بر اشتیاق مردم برای دوچرخه سواری خواهد داشت. با توجه به اینکه حرکت دوچرخه وابستگی کاملی به انرژی و قدرت فیزیکی دوچرخه سوار دارد، در مناطق با شیب زیاد، راندن دوچرخه به انرژی و تلاش بیشتری نیاز دارد . در مواقعی که استفاده از دوچرخه به قصد رفتن به محل کار باشد، مسیرهای ناهموار و شیبدار مانع اصلی برای استفاده از دوچرخه به شمار میآید.

این در حالی است کـه افرادی که از دوچرخه به قصد تفریح یا ورزش استفاده می کنند، ممکن است حتی مناطق کوهستانی را به مناطق هموار ترجیح بدهند. به طور کلی، معمولا ً در شهرهای هموار، زمینة بیشتری برای گسترش دوچرخه سواری وجـود دارد. نمونة عینی این مدعا در کشورمان، گسترش دوچرخه سواری در شهرهای کویری و همواری مانند اصـفهان، یزد و کاشان است.

یافتن بهترین مکان برای استقرار انواع کاربری زمین در شبکه های شهری، از عواملی است که به کـاهش طـول سفرها و درنتیجه استفاده از وسایل نقلیة غیرموتوری از قبیل دوچرخه و پیاده روی کمک زیادی میکنـد. بـورن و نیومن ادعا میکنند که شهر متراکم فرصتهای بیشتری را برای پیـاده روی و دوچرخـه سـواری فـراهم مـیآورد

افزون بر اینها به دو عامل بسیار مهم دیگر نیز باید اشـاره کـرد : وجـود امنیـت بـرای دوچرخـه سـواران، و وجـود زیرساختهای دوچرخه سواری.

دوچرخه سواری از شیوههای پرخطر حمل ونقل به شمار میآیـد. احتمال تصادف و مرگ، مانعی اساسی برای دوچرخه سواری قلمداد میشود. کـاهش دادن سـرعت وسـایل نقلیـه شخصی، بیشترین خدمت را به ایمنی دوچرخه سوار خواهـد کـرد.

بـه عبـارت دیگـر، در کلیـة خیابـان هـایی کـه دوچرخه سوار هست، سرعت 30 کیلومتردرساعت باید در نظر گرفته شود و این برای هر منطقه ای از شهر و برای هر خیابانی معتبر است. بهبود زیرساختهای دوچرخه سواری در شکل مـسیرهای ویـژة دوچرخه و مسیرهای خطکشی ـ که درجه بالایی از جدایی از ترافیک موتوری را نشان میدهـد ـ بـرای افـزایش دوچرخه سواری میان گروههای مختلـف جمعیتـی اهمیـت زیـادی دارد. تدارک امکانـات دوچرخه سواری در خیابان اصلی، اغلب راهبردی مهم برای تقویت ایمنی دوچرخه و مسافرت با دوچرخـه قلمـداد میشود و در این بین، تسهیلات مربوط به تعیین مسیرهای ویژة دوچرخـه از مهمتـرین راهبردهاسـت

در مورد دوچرخه و نقش آن در حمل ونقل شهری در شهرهای کشورمان، متأسـفانه تـاکنون مطالعـة منـسجمی صـورت نگرفته است. تنها گفته میشود که استفاده از دوچرخه در بعضی از شهرهای کشورمان، بهویـژه شـهرهای کـویری نظیـر اصفهان، یزد و کاشان و برخی شهرهای دیگر مانند میاندوآب، رواج بیشتری دارد . اما در مورد اینکه چـه عـواملی در ایـن شهرها در استفاده از دوچرخه مؤثر بودهاند و یا اینکه با چه هدفی از دوچرخه استفاده می شود و یا میزان استفاده از آن تـا چه حدی است، اطلاعات دقیقی در دست نیست.