به گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل از خبرآنلاین، امروزه سیستم‏های حمل‏ ونقل هوشمند یا ITS در دنیا بیش از هر زمان دیگری مورد استقبال و استفاده دست ‏اندرکاران و ذینفعان حوزه‏ های مختلف حمل‏ ونقل و ترافیک و مدیریت شهری قرار گرفته و نمونه‏ های متعددی از تجربیات بکارگیری موفق این قبیل سیستم‏ ها در جای جای دنیا به چشم می‏خورد. خوشبختانه کشور ما نیز با این موج همراه شده و طی چند سال اخیر، نمونه‏ های متعدد و موفقی از کاربرد این سیستم‏ ها در ایران به چشم می‏خورد که البته هنوز تا رسیدن به شرایط ایده ‏آل فاصله ‏هایی نیز وجود دارد.

دامنه بکارگیری فناوری در سطح دنیا روز به روز در حال افزایش و گسترش است و هر روز خبرهای جدیدی از بکارگیری ابزارها و تجهیزات مبتنی بر رایانه و فناوری اطلاعات منتشر می‏ شود. این نوع نگاه در حوزه حمل‏ ونقل در قالب راه‏ حل‏ها و تجهیزات حمل و نقل هوشمند تبلور یافته و به نحو اثربخشی، امکان مدیریت حمل و نقل، ترافیک و مسائل مرتبط با حوزه مدیریت شهری را برای متولیان این حوزه فراهم می‏آورد.

خوشبختانه ظرف چند سال اخیر، کشور ما نیز با موج بکارگیری سیستم‏های حمل‏ ونقل هوشمند در تصمیم‏ گیری، تصمیم ‏سازی، تسهیل و نظارت بر مسائل حوزه‏ حمل و نقل و مدیریت شهری همراه شده و پروژه‏ های موفقی را تجربه کرده است.

این اتفاق چندی است به حوزه حمل ونقل مبتنی بر تاکسی نیز تسری یافته و بسیاری از سازمان های تاکسیرانی را به تکاپوی تصمیم گیری و اقدام در این حوزه واداشته و حتی نمونه های قابل قبولی از بکارگیری سامانه های هوشمند تاکسی نیز در شهر اصفهان و جزیره کیش به اجرا درآمده است.

در این میان، نقش شرکت های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، به عنوان مجری و تسهیل کننده پروژه های مدیریت شهری، بیش از پیش اهمیت می یابد. با این همه، قناعت به همین سطح از هوشمندسازی ناوگان تاکسی کافی نبوده و به تلاش‏های بیشتر و حمایت‏های بهتری برای به اجرا درآوردن پروژه‏هایی از این دست نیاز خواهد بود.

درباره هوشمندسازی ناوگان حمل و نقل و بخصوص تاکسیرانی کشور با حسام مقصودلو مدیرعامل شرکت توسعه فناوری های هوشمند اتیک پارس گفتگو کردیم که در ادامه می خوانید:

استفاده از فناوری ITS در چه حوزه هایی کاربردی است؟

طبق آخرین طبقه بندی صورت گرفته، ITS را در هشت حوزه از جمله نظارت تصویری، برنامه ریزی مدیریت ناوگان، مکانی یابی، سیستم های ترددشمار، سیستم های برنامه ریزی سفر و سیستم های برنامه ریزی مسیر می توان دسته بندی کرد که هر یک با کمک گرفتن از فناوری، بار بزرگی را از دوش ذی نفعان این حوزه برمی دارند.

در سراسر دنیا و از جمله در کشور ما نیز مجموعه‏ هایی از قبیل شهرداری، معاونت حمل و نقل ترافیک، پلیس راهور، ناوگان اتوبوسرانی، ناوگان تاکسیرانی، مجموعه پیک بادپای شهری و بسیاری از شرکت های خصوصی و نیمه خصوصی ترابری، ترافیکی و لجستیکی، رانندگان و در نگاهی کلی تمامی مردم در زمره ذی‏نفعان سیستم‏ های حمل و نقل هوشمند قرار دارند.

نیاز به استفاده از ITS در حوزه‏ حمل‏ ونقل عمومی از چه زمانی احساس شد و با چه پروژه هایی توانستیم از این فناوری استفاده کنیم؟

تقریبا از زمان عملیاتی شدن پروژه مترو در تهران، به مرور نیاز به استفاده از سیستم های هوشمند در ناوگان حمل و نقل عمومی و نیمه عمومی کشور احساس شد و نیاز به برخورداری و بهره ‏مندی از سیستم‏های حمل‏ ونقل هوشمند قوت گرفت.

چند سال بعد، با توسعه خطوط BRT در پایتخت، عملاً بهبود مدیریت ناوگان حمل و نقل و مانیتورینگ به یک ضرورت بدل شد، تا جایی که این ضرورت در سطح کلان دولتی نیز احساس شد و اقدامات گسترده ‏ای در جهت بهره ‏گیری از این ابزارها صورت گرفت و هم ‏اکنون بالغ بر 70 درصد ناوگان اتوبوسرانی شهرهای کوچک، متوسط و بزرگ کشور به سیستم های هوشمند مدیریت ناوگان و مدیریت جمع آوری الکترونیکی کرایه تجهیز شده اند.

تجربه موفق سیستم‏ های حمل و نقل هوشمند در ناوگان اتوبوسرانی، احساس نیاز به ابزارهایی مشابه در حوزه مدیریت ناوگان تاکسیرانی را پررنگ تر از قبل کرد و مسئولان این حوزه را نیز به چاره اندیشی در این زمینه واداشت. به گونه‏ ای که در حال حاضر موجی از درخواست راه ‏اندازی سامانه ‏های هوشمند تاکسی در کشور به راه افتاده و از بین متولیان امر، کمتر کسی است که نام سامانه هوشمند تاکسی را نشنیده یا از قابلیت‏ها و ویژگی های آن نامطلع باشد.

در حوزه حمل و نقل عمومی تاکسیرانی نقش مهمی را دارد. به عنوان بخش اصلی ناوگان حمل و نقل عمومی که در سطح شهر در تردد است چه برنامه ای را توسط ITS میتوان اجرا کرد؟

سامانه هوشمند تاکسی، سامانه ای است که امکان مدیریت ناوگان تاکسی را فراهم می کند؛ چرخه ای که از پرداخت الکترونیکی کرایه تا مکان یابی، موقعیت یابی تاکسی، مسیریابی سفر و حتی اعمال محدودیت های ترافیکی، در نظر گرفتن سرعت مجاز، محدوده تردد در ساعات مختلف شبانه روز، اعمال تعرفه مناسب خط و کنترل نرخ روز کرایه مصوب شورای شهر را شامل می شود.

اخیرا نیز تخصیص سهمیه سوخت بر اساس پیمایش در ناوگان حمل و نقل عمومی به عنوان یکی از طرح های کلان ساماندهی مصرف سوخت در دست پیگیری است و سامانه های حمل و نقل هوشمند در این زمینه کمک شایانی محسوب می شوند.

اما سامانه های هوشمند تاکسی تنها به این قابلیت‏ها محدود نبوده و متناسب با شرایط و زیرساخت‏های کشور، امکان غنابخشیدن به این قابلیت‏ها نظیر پخش تبلیغات هوشمند، مکان محور، ارائه امکان دسترسی به اینترنت در داخل تاکسی برای مسافران نیز وجود خواهد داشت. اگرچه نمی توان فاصله موجود میان توان فنی و تکنولوژیکی شرکت های مختلف فعال در این حوزه را نادیده گرفت.

در کشور ما چه ظرفیت هایی برای هوشمند سازی وجود دارد؟

با اجرای پروژه ‏های هوشمندسازی ناوگان حمل و نقل عمومی و فرهنگ‏ سازی استفاده از کارت‏های هوشمند برای پرداخت الکترونیکی کرایه، تقاضا و ظرفیت قابل توجهی برای پیاده سازی این سیستم در ایران شکل گرفته است. در همین راستا، بسیاری از سازمان های تاکسیرانی در حال حاضر به اجرای مطالعات اولیه و کارشناسی مشغول بوده و برخی از سازمان های تاکسیرانی نیز مراحل ارزیابی و انتخاب شرکت های فعال در این حوزه را دنبال می کنند.

متولی اصلی اجرای این طرح کیست؟

اگر منظور از سامانه هوشمندسازی تاکسی، صرفا اشاره به بعد مدیریت ناوگان حمل و نقل باشد، سازمان های تاکسیرانی به عنوان متولی اصلی اجرای این قبیل طرح ها محسوب می شوند و به فراخور گستردگی اجرا و پیچیدگی های جانبی، سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری هم در مقام مشاور و ناظر، همراهی شان می کند.

علاوه بر آن، نهاد دیگری تحت عنوان اتحادیه تاکسیرانی های شهری نیز که ذیل دفتر حمل و نقل وزارت کشور مشغول فعالیت است، دستی بر این کارزار خواهد داشت. اما به محض اینکه پایمان را قدری از حیطه مدیریت صرف ناوگان آن سوتر بگذاریم، شعاع دایره متولیان طرح بسیار بزرگ تر خواهد شد، به عنوان مثال در حوزه تبلیغات روی بدنه تاکسی، دیگر صرفا سازمان تاکسیرانی تصمیم گیرنده نیست و پلیس راهنمایی و رانندگی، سازمان زیباسازی شهرداری، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و حتی شرکت های ارائه دهنده تبلیغات، هر یک به فراخور ماهیت شان، حرفی برای گفتن خواهند داشت.

نظارت بر اجرای این پروژه ها توسط کدام نهاد انجام خواهد شد؟

در حوزه پرداخت به عنوان یکی از اصلی ترین اجزای سامانه های هوشمند تاکسی، بازیگری جدی به نام بانک مرکزی وارد می شود. بانک مرکزی به عنوان نهاد سیاستگذار پولی و مالی کشور، تمامی پرداخت های نقدی و الکترونیکی را رصد می کند و طبیعتا زمانی که پای پرداخت الکترونیکی وسط می آید، التزام به اجرای استانداردهای بانکی حول موضوع امنیت کارت های پرداخت و مدل گردش مالی بسیار پررنگ خواهد شد.

بنابراین با جدی‏ تر شدن موضوع پرداخت خرد الکترونیکی در سطح کشور، نقش و حضور بانک مرکزی در این حوزه به مراتب اهمیت بیشتری یافته و از همین رو، در مدتی کوتاه شهرداری‏ها، سازمان‏های اتوبوسرانی و تاکسیرانی تنها به سرویس‏ گیرندگان موضوع پرداخت الکترونیکی در حوزه حمل ‏ونقل عمومی تبدیل خواهند شد و مالکیت شبکه کارت و پرداخت الکترونیکی در حوزه حمل ‏ونقل عمومی و در سطحی کلان‏تر، شبکه ‏های مختلف پذیرندگی در اصناف مختلف به بانک ها واگذار خواهد شد.

چالش‏ها و موانع سر راه اجرای هوشمند سازی ناوگان حمل و نقل چیست؟

پیاده سازی طرح هوشمندسازی تاکسی در ایران با موانع و چالش های  بسیاری همراه است. تامین مالی این طرح، شاید یکی از بدیهی ترین و در عین حال مهمترین آنها است.

با توجه به تنوع قابلیت‏های مورد انتظار از این سامانه که طبیعتا بخشی از تحقق آنها منوط و وابسته به سخت‏ افزارهای مورد نیاز و بخش دیگری به طراحی و توسعه نرم ‏افزارهای مناسب برای راه ‏اندازی این قبیل سامانه ‏هاست، اجرای این طرح‏ ها نیازمند تامین منابع مالی نسبتاً قابل توجهی است.

هرچند در میان ‏مدت منافع ناشی از اجرای این پروژه‏ ها منجر به صرفه‏ جویی ‏های هزینه‏ ای و درآمدزایی نسبتاً قابل قبولی برای ذی‏نفعان خواهد شد. این در حالی است که تصمیمات مدیریتی نابجا نیز در مقاطع زمانی مختلف، باعث شده که بعضی از رانندگان تاکسی برای دفعات پیاپی اقدام به خرید دستگاه تاکسی‏متر کنند و بهره کاربردی لازم را نیز از آن نبرند.

وجود مسافربرهای شخصی و عدم نظارت بر آنها، موضوع چالش برانگیز دیگری است؛ این افراد اصولا تابع هیچ قانونی نیستند. در شرایطی که راننده تاکسی ملزم به تجهیز خودروی خود به سامانه هوشمند تاکسی می شود، مسافربرهای شخصی به راحتی این قانون را زیر پا می گذارند و در این وضعیت، نرخ های رقابتی را شکسته و امکان رقابت برابر را از تاکسی ها سلب می‏کنند.

ضعف نظارتی سازمان های تاکسیرانی، نهادهای عمومی و شهرداری ها روی ناوگان تاکسی نیز مساله قابل تامل دیگری است؛ بدین معنا که سازمان های نظارتی و بازرسی قوی و کارآمدی برای مدیریت بر تاکسی ها وجود ندارند و حتی در صورت وجود، از قابلیت تاثیرگذاری چندانی روی تاکسیرانان برخوردار نیستند.

از طرف دیگر، با توجه به اینکه کاربران اصلی این سیستم تاکسیرانان هستند، ممکن است به دلیل برخورداری از سبک متفاوت زندگی، چندان تمایلی به پذیرش فناوری‏ های جدید از خود نشان ندهند. این موضوع البته در خصوص تعداد نسبتاً قابل توجهی از مسافران (بخصوص در ابتدای راه ‏اندازی پروژه ‏های اینچنینی) نیز به چشم می‏خورد. از این رو لازم است، همزمان با مسایل فنی، ابعاد اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی پیاده سازی این پروژه را نیز مورد توجه قرار داد.

در کدام شهرها تجربه قبلی در حوزه هوشمندسازی ناوگان تاکسی داریم؟

احساس ضرورت هوشمندسازی ناوگان تاکسی بسیاری از سازمان‏های تاکسیرانی را به تکاپوی مطالعه بیشتر در این حوزه و حتی ارزیابی و انتخاب مجری واداشته است. با این حال در کنار همه جنب‏ وجوش‏هایی که برای اجرا و راه‏ اندازی سامانه هوشمند تاکسی در حال شکل‏ گیری است، تاکنون بطور جدی تنها ناوگان تاکسی شهر اصفهان و جزیره کیش به این سامانه تجهیز شده است.

اگرچه به واسطه تفاوت ماهیت این دو شهر، لزوما قابلیت‏های سامانه هوشمند تاکسی در این دو شهر یکسان نیست (در کیش کرایه ها به طور مشخص مقادیر ثابتی بین 5 یا 10 هزار تومان است و دیگر چیزی تحت عنوان پرداخت خرد مطرح نیست. پرداخت کرایه روی کانال شتاب و با POSهای تماسی مدیریت می شود. اما در اصفهان به دلیل گستره وسیع تاکسی های تحت پوشش اعم از دربستی، گردشی، خطی، تلفنی، آژانس و فرودگاهی، این طیف کرایه می تواند خیلی خرد باشد؛ بنابراین در کنار امکان پرداخت آنلاین، تراکنش های آفلاین هم پیاده سازی شد). با تمام این احوال و در کنار همه مسائل و چالش‏های فراروی این حوزه می‏توان ارزیابی مثبتی را از اجرای سامانه هوشمند تاکسی در این دو شهر متصور بود.