به گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل از دنیای اقتصاد ، آن‌طور که معاون توسعه صنایع سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو)، اوایل هفته اعلام کرد، ثبت سفارش 42 هزار و 341 دستگاه قطعات انواع خودروی سنگین در چارچوب طرح نوسازی ناوگان حمل و نقل تجاری (ابرپروژه اسقاط) انجام شده است. بهزاد اعتمادی، ارزش این ثبت‌سفارش را یک میلیارد و 990 میلیون یورو اعلام و تاکید کرده بود برای قطعات 25 هزار و 798 دستگاه خودروی سنگین،«مسدودی ارزی» (ارز تخصیص‌یافته به بانک عامل)، از طریق منابع صندوق توسعه ملی اخذ شده است.

با توجه به اظهارات معاون سازمان گسترش، به‌نظر می‌رسد ابرپروژه اسقاط و جایگزینی خودروهای فرسوده پس از یک دوره کمای موقت، احیا شده است. این البته در حالی است که تردیدهای زیادی درباره سرنوشت این طرح عظیم وجود دارد، به‌ویژه منابع مالی و تامین خودروهای جایگزین و همچنین، زمان به پایان رسیدن طرح.
ابرپروژه اسقاط جان گرفت

زمستان سال 96 بود که حسن روحانی رئیس‌جمهوری از طرح بزرگ اسقاط و جایگزینی خودروهای فرسوده سنگین رونمایی کرد. در آن زمان گفته شد طبق این طرح، تا پایان دولت دوازدهم (اواسط سال 1400) 202 هزار و 500 دستگاه خودرو فرسوده سنگین در کشور اسقاط و محصولات نو جایگزین آنها خواهد شد. اگرچه آن زمان کشور در تحریم نبود، اما با توجه به مشکلات کلی که بر سر راه فاینانس خارجی وجود داشت، مسوولان بانک مرکزی اعلام کردند سه میلیارد یورو از منابع صندوق توسعه ملی، برای اجرای ابرپروژه اسقاط در نظر گرفته شده است. این طرح از آنجاکه اسقاط و جایگزینی بیش از 200 هزار دستگاه خودرو فرسوده سنگین را در خود جای داده و رئیس‌جمهوری پیگیرش بوده و وزارت‌خانه‌هایی مانند صنعت، معدن و تجارت و نفت و همچنین بانک مرکزی در آن حضور داشتند، ابرپروژه اسقاط نامیده شد و بنابراین گمان می‌رفت خیلی زود وارد فاز اجرایی شود. نکته دیگر اینجا بود که دولت می‌خواست به واسطه این طرح عظیم، با بحران آلودگی هوا مقابله کند، چه آنکه اثبات شده سهم اصلی از سیاهی هوای کلانشهرهای کشور را فرسوده‌های سنگین در اختیار دارند. در واقع هدف دولت این بود و هست که با اسقاط ده‌ها هزار خودرو فرسوده سنگین و جایگزینی آنها با محصولات نو، به تدریج از حجم آلایندگی کلان‌شهرهای کشور بکاهد تا دیگر ماجرا‌های آلودگی (به‌خصوص پدیده وارونگی در اواخر پاییز و اوایل زمستان) تکرار نشود.

این ابرپروژه اما در مقطعی برنامه‌ریزی شد که هنوز آمریکا در برجام باقی بود و تحریمی نیز کشور را تهدید نمی‌کرد. در آن مقطع، دولت امیدوار بود که در کنار تولیدات داخل، از خودروسازان خارجی نیز برای پیشبرد ابرپروژه اسقاط خود کمک بگیرد و حتی روی تامین مالی از خارج نیز حساب باز کرده بود. با این حال، حدود دو ماه پس از رونمایی رئیس‌جمهوری از ابرپروژه اسقاط، آمریکا از توافق هسته‌ای و برجام خارج شد و رئیس‌جمهوری این کشور اعلام کرد تحریم‌هایی سختگیرانه را علیه ایران به‌ویژه خودروسازی کشور برقرار می‌کند. سه ماه پس از نقض برجام، آمریکا خودروسازی کشور را تحریم و به شرکت‌های خارجی هشدار داد که در صورت هرگونه همکاری با شرکت‌های خودروساز ایرانی (یا هر صنعت مرتبط با خودرو)، آنها را به واسطه جرایم مادی و معنوی تنبیه خواهد کرد.

با تحریم صنعت خودرو، تردیدهای فراوانی در مورد اجرایی شدن و به سرانجام رسیدن ابرپروژه اسقاط پیش آمد و نظر بیشتر کارشناسان این بود که طرح موردنظر حداقل در ابعاد اولیه و در موعد مقرر انجام نخواهد شد. دلایل آنها برای این پیش‌بینی، به مسائلی مانند خروج شرکای خارجی از بخش تجاری‌ساز صنعت خودرو کشور و افت شدید تیراژ تجاری‌سازان در کنار مشکلات مالی مربوط می‌شد. در واقع با تحریم خودروسازی، این صنعت از چند جهت تحت‌فشار قرار گرفت، به‌ویژه در بخش تامین قطعات و تولید. با توجه به سختگیری آمریکایی‌ها در تحریم ایران، شرکای خارجی خودروسازی چه در بخش سواری‌سازی و چه در بخش محصولات تجاری، یک به یک ارتباط خود را با این صنعت قطع کردند زیرا نمی‌خواستند یا نمی‌توانستند ریسک دور زدن تحریم را بپذیرند. با خروج خارجی‌ها، تیراژ در خودروسازان تجاری کشور که همان زمان نیز زیر ظرفیت خود تولید می‌کردند، بیشتر و بیشتر افت کرد و از آن‌سو با افزایش نرخ ارز و قیمت مواد اولیه، هزینه تولید نیز به‌شدت بالا رفت. مجموعه این اتفاقات سبب شد ابرپروژه اسقاط به نوعی در کما فرو برود و تردیدهایی جدی در مورد سرنوشت آن ایجاد شود.

این در حالی بود که خودروهای فرسوده سنگین در خیابان‌ها و جاده‌های کشور جولان داده و روزانه میلیون‌ها لیتر سوخت را (با مصرف چند برابری نسبت به مدل‌های غیر فرسوده) هدر می‌دادند و به بحران آلودگی دامن می‌زدند. در حال‌حاضر نیز با توجه به بروز آلودگی شدید در کلانشهرهای کشور، کارشناسان بازهم تاکید می‌کنند که خودروهای فرسوده سنگین شامل کامیون‌ها و اتوبوس‌ها نقش اصلی را در این ماجرا دارند.

از همین‌رو دولت که بیش از یک سال و نیم زمان را (به دلیل بروز تحریم‌های سختگیرانه آمریکا) برای اجرای ابرپروژه اسقاط از دست داده، دوباره به تکاپو افتاده تا آن را اجرایی کند. آن‌طور که خبر می‌رسد، مجری ابرپروژه اسقاط، سازمان گسترش است و مسوولان آن می‌گویند با توجه به گشایش‌های انجام شده در مسیر تامین مالی، مسائل مربوط به نقل و انتقال پول و امثال آن روی غلتک افتاده و برای چندین هزار خودرو سنگین نیز ثبت سفارش قطعات صورت گرفته است. مسوولان ایدرو تاکید می‌کنند که در ثبت سفارش صورت‌گرفته، هیچ خودرو کاملی (CBU) وجود ندارد و قطعات موردنیاز برای تولید محصولات تجاری از جمله اتوبوس و کامیون سفارش‌گذاری شده است.

ایدرویی‌ها همچنین تاکید می‌کنند که 50درصد از قیمت نهایی خودروهای حاضر در ابرپروژه اسقاط را دولت به‌صورت بلاعوض تامین و 50 درصد دیگر نیز از طریق آورده مشتریان و همچنین وام بانکی، تامین می‌شود.   

معاون حمل و نقل ایدرو در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» مطرح کرد
جزئیات احیای طرح  اسقاط فرسوده‌های سنگین

دولت ابرپروژه اسقاط را به واسطه ثبت سفارش بیش از 42 هزار دستگاه خودرو سنگین احیا کرده؛ هرچند قرار است به جای 202 هزار و 500 دستگاه اولیه، 176 هزار و 550 دستگاه از این خودروها اسقاط و جایگزین شود. در مورد جزئیات این طرح، با بهزاد اعتمادی، مدیر حمل‌و‌نقل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ذیل می‌خوانید. 
در طرح اولیه ابرپروژه اسقاط، اعلام شد که 202  هزار و 500 خودرو فرسوده سنگین، از رده خارج و جایگزین خواهند شد؛ با این حال شما اخیرا عدد 176 هزار و 550 دستگاه را برای این طرح اعلام کردید. دلیل کاهش تعداد اسقاطی‌ها چیست؟

این موضوع به اتوبوس‌های گازسوز شهری مربوط می‌شود. طبق آنچه در طرح آمده، قرار شده 50 درصد از قیمت نهایی خودروهای جایگزین از محل صرفه‌جویی سوخت (توسط وزارت نفت) تامین شود که اتوبوس‌های گازسوز شهری به دلیل پایین بودن پیمایش، مشمول طرح موردنظر نمی‌شدند. از همین رو ما در شورای اقتصاد، پیمایش این اتوبوس‌ها را از هفت سال به 12 سال رساندیم، منتها چون هزینه  مورد نیاز برای ابرپروژه اسقاط، از عدد در نظر گرفته شده بیشتر می‌شد، تعداد اسقاطی‌ها کاهش یافت. برخی گمان می‌کنند در ابرپروژه اسقاط فقط کامیون‌های فرسوده از رده خارج خواهند شد؛ در حالی که اتوبوس‌های شهری و بین شهری نیز مشمول آن می‌شوند.
چه شد که طرح اسقاط فرسوده‌های سنگین از کما خارج و در مسیر اجرا قرار گرفت؟

تمهیدات خوبی در هیات دولت و بانک مرکزی در نظر گرفته شد تا ابرپروژه اسقاط پس از یک سال و اندی اجرایی شود. طبق پروژه، قرار بود در سال اول اجرا، مقدمات مربوط به اخذ مجوز از شورای اقتصاد و تامین مالی صورت گیرد، منتها این موضوع به مسائل تحریم و مشکلات انتقال پول برخورد کرد. در حال حاضر اما بحث نقل و انتقال پول روی غلتک افتاده و گشایش‌هایی برای تامین مالی صورت گرفته است. در واقع ارتباط لازم بین بانک‌های عامل و خودروسازان شکل گرفته و حتی برای تعداد زیادی خودرو نیز ثبت سفارش شده است.
تمام ثبت سفارش‌های انجام شده، مربوط به قطعات است؟

بله؛ ما در ابرپروژه اسقاط حتی یک خودرو وارداتی نیز نداریم و تمام ثبت سفارش‌های صورت گرفته به قطعات مربوط می‌شود. قرار است قطعات موردنظر برای مونتاژ در اختیار 17 شرکت داخلی قرار گیرد. در‌مجموع برای بیش از 42 هزار خودرو ثبت سفارش قطعات صورت گرفته که بالای 25 هزار دستگاه آن مسدودی ارزی دریافت کرده است.
تکلیف 17 هزار ثبت سفارش باقیمانده چه می‌شود؟

برای آنها باید از طریق فاینانس تامین اعتبار کنیم و فعلا منتظریم.
گفته می‌شود قطعات ثبت سفارش شده، همه چینی هستند.

این طور نیست. در مجموع قطعاتی که ثبت سفارش کرده‌ایم، محصولات چینی هست؛ اما از شرکت‌هایی مانند اسکانیا نیز تامین قطعه کرده‌ایم.
سوالی که برای مشتریان پیش آمده، به هزینه شرکت در ابرپروژه اسقاط مربوط می‌شود و اینکه چقدر باید پول بدهند. میزان آورده آنها و وام و همچنین سهم دولت در این پروژه مشخص شده است؟

طبق آیین‌نامه اجرایی طرح، 20 درصد از قیمت نهایی خودرو را مشتریان می‌پردازند و 30 درصد نیز در قالب یک وام بانکی با سود 18 درصد تامین می‌شود. در نهایت 50 درصد از پول خودرو نیز توسط دولت تامین خواهد شد.
قیمت خودروها مشخص شده است؟

سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان مشغول تعیین قیمت خودروها است و پس از بالا آمدن سامانه مربوطه برای ثبت نام، قیمت نیز اعلام خواهد شد. نمی‌توانم قیمت را اعلام کنم، هرچند قیمت‌ها قطعا بالا است.