الگوسازی خودرویی ایران از چین؟

به گزارش پایگاه خبری «عصرخودرو» به نقل از دنیای اقتصاد، شرایط سیاسی ایران با چین در حالی مقایسه می‌شود که برخی از کارشناسان به مقایسه میان بازار کنونی خودرو ایران با چین در دهه‌های قبل می‌پردازند و معتقدند که شرایط حال حاضر ایران هر چند تشابه بسیار زیادی با چین آن دوران ندارد، اما از ویژگی‌های مشترکی برخوردار است.

بسیاری از کارشناسان وضعیت مطلوب اقتصادی چین بعد از اتخاذ سیاست‌های لیبرالی در حوزه اقتصاد را ناشی از سیاست خارجی تعاملی این کشور از یکسو و از سوی دیگر سیاست درب‌های باز آن می‌دانند. موضوعی که موجب رشد اقتصادی چین در عرصه جهانی شد و باعث شد صنعت خودروی این کشور نیز همسو با دیگر صنایع از رشد خوبی برخوردار باشد. نخستین بارقه‌های رشد در صنعت خودرو این کشور به سال 2001 پس از پیوستن این کشور به سازمان تجارت جهانی برمی‌گردد؛ به‌طوری‌که چینی‌ها برای اولین بار در سال 2001، تولید خود را به دو میلیون دستگاه رساندند. در سال 2002، تولید و فروش خودرو در چین 37 درصد رشد داشت در حالی که فروش اروپا 7 درصد کاهش نشان می‌داد. در سال 2003 این میزان دوبرابر و 3/ 4 میلیون دستگاه تولید شد. این رشد ادامه داشت تا اینکه بحران اقتصاد جهانی در سال 2008 باعث ورشکستگی بسیاری از صنایع خودروسازی جهان شد.

در این میان اما چینی‌ها رشد فراتر از پیش‌بینی‌ خود را دنبال کردند. همین موضوع باعث شد تا چین به بازار رویایی خودروسازان جهان که به دنبال سوددهی در شرایط اقتصادی نامطلوب جهان بودند، تبدیل شود و این کشور منجی صنعت ورشکست ورشکسته جهانی شود. با ورود سرمایه‌گذاران خارجی به چین در سال 2009 فروش سالانه خودرو نزدیک به 14 میلیون دستگاه رسید و این کشور به بزرگ‌ترین تولید کننده بازار خودروی جهان تبدیل شد. بسیاری از کارشناسان علت رشد صنعت خودرو این کشور را بازار پرتقاضا و پتانسیل‌های سرمایه‌گذاری آن می‌دانند. موضوعی که درباره ایران نیز صدق می‌کند و همین موضوع باعث شده که ایران پس از توافق هسته‌ای با چین مقایسه شود. مقایسه این موضوع در زمینه صنعت خودرو نسبت به دیگر صنایع بیشتر است؛ زیرا به گفته مسوولان دولتی علاقه و جاذبه اروپایی‌ها برای ورود به بازار و صنعت خودرو ایران بیش از سایر زمینه‌‌ها است.

در این زمینه برخی از کارشناسان شرایط کنونی ایران را با چین در 15 سال پیش قابل قیاس می‌دانند؛ به‌طوری‌که به گفته این کارشناسان ایران این روزها نیز به دنبال سیاست درب‌های باز است و سرمایه‌گذاران خارجی نیز اشتیاق بسیاری برای حضور در بازار ایران دارند. اینکه بازار ایران چه ویژگی‌هایی دارد که باعث شده سرمایه‌گذاران خارجی مشتاق حضور در آن شده‌اند موضوع مهمی است، اما مقایسه میان ویژگی‌های بازار ایران با چین و چشم‌اندازی که از تجربه چین می‌توان داشت موضوع مهم‌تری است. به عقیده برخی از کارشناسان اقتصادی، مهم‌ترین ویژگی مشترک میان بازار چین با ایران پس از تنش‌زدایی در عرصه سیاست خارجی، بازار مصرف بزرگ هر دو کشور است. چین با جمعیت یک میلیاردی و ایران با جمیعت 80 میلیونی بازار بسیار خوبی برای خودروسازان جهانی محسوب می‌شوند.

با این حال برخی دیگر از کارشناسان با تائید این موضوع اما ساختار اقتصادی ایران با چین را غیرقابل مقایسه می‌دانند و معتقدند که هر چند ویژگی‌ها در زمینه بازار مصرف برابری می‌کند، اما قوانین و مقررات و ساختار کلان ایران با چین غیرقابل قیاس است و همین موضوع موانع بسیاری را ایجاد می‌کند.

بهره‌گیری از تقاضای بازار

بسیاری از کارشناسان در کنار تغییر ساختار اقتصادی و حضور سرمایه‌گذاران خارجی در صنعت خودرو چین، عمده‌ترین عامل رشد صنعت خودرو این کشور را رشد تقاضا عنوان می‌کنند و اینکه این رشد عمدتا از افزایش تقاضای داخلی در پی افزایش درآمد خانوارهای چینی، افزایش طبقه متوسط و سیاست‌های مشوقی دولت ناشی شده است. موضوعی که در باره ایران نیز صدق می‌کند.

با این حال در این میان برخی دیگر به اهداف توسعه صنعت خودرو چین اشاره می‌کنند و معتقدند که هر چند بازار این کشور توانست به جذب سرمایه‌گذاران خارجی بپردازد، اما آنها با داشتن سیاست‌های هدفمند و برخورد علمی با مقوله انتقال تکنولوژی توانستند شکاف تکنولوژیکی خود را با کشور‌های توسعه یافته از بین ببرند و نقش فعالانه‌ای در رشد اقتصادی کشور خود داشته باشند. موضوعی که در مورد ایران نیز صدق می‌کند به‌طوری که در ایران نیز تقاضای بسیار خوبی برای خرید خودرو وجود دارد اما مشکل آنجاست که نه تنها قدرت خرید مردم به دلیل مسائل اقتصادی افزایش نیافته است؛ بلکه سیاست‌های هدفمندی در جهت افزایش قدرت خرید و از سوی دیگر رضایت مشتری با کسب دانش و تکنولوژی نیز صورت نگرفته است.

در این باره موسی غنی نژاد با اشاره به اینکه در ایران تقاضا برای خودرو بسیار زیاد است، می‌گوید: کیفیت پایین محصولات داخلی و به روز نشدن دانش و تکنولوژی در صنعت خودرو باعث عدم جذب این تقاضای در بازار خودرو ایران شده است. حال آنکه در چین با حضور خارجی‌هاو افزایش دانش خودروسازان این کشور ، تقاضای بالایی از سوی مشتریان این کشور شکل گرفت.

وی معتقد است که این موضوع در حالی می‌تواند به رشد و توسعه صنعت خودرو منجر شود که خودروسازان داخلی بتوانند به جذب سرمایه‌های خارجی بپردازند. زیرا خودروسازان داخلی بدون حضور خارجی‌ها توانایی خروج از وضعیت حال حاضر را ندارند. در همین زمینه نیز آلبرت بغزیان استاد دانشگاه علامه طباطبایی معتقد است که صنعت خودروی ایران در صورتی می‌تواند، رشد کند که بتواند به‌صورت همکاری مشترک با خودروسازان جهانی به فعالیت بپردازد. وی معتقد است که صنعت خودرو ایران توانایی لازم تکنولوژیکی را ندارد؛ بنابراین باید با کسب دانش روز در ابتدا به جذب تقاضای موجود در بازار داخلی - همانند چینی‌ها - بپردازد و بعد از آن به توسعه خود در عرصه جهانی فکر کند. وی قیمت بالا و نبود کیفیت را یکی از موضوعات مهم در عدم جذب تقاضای موجود در بازار می‌داند.

ساختار اقتصادی ایران؛ مانع بزرگ

با وجود آنکه تجربه موفق چین می‌تواند نقشه راه خوبی برای خودروسازان داخلی باشد و بسیاری از کارشناسان اقتصادی و صنعت خودرو نیز به این موضوع اذعان دارند، اما آنها بزرگ‌ترین مانع در صنعت خودرو ایران را مشکل ساختار کلان اقتصادی می‌دانند و معتقدند قوانین و مقررات ایران نه تنها موجب رشد و توسعه تولید وصنعت نمی‌شود؛ بلکه سنگ پیش پای آن می‌اندازد. موضوعی که در صورت حضور خودروسازان خارجی برای سرمایه‌گذاری مشترک نیز به چالش‌های بسیاری منجر می‌شود. این در حالی است که یکی از دلایل موفقیت صنعت خودرو چین تسهیل قوانین و مقررات برای توسعه صنعت بوده است. به عقیده بسیاری، قوانین موجود در ایران اشتیاق سرمایه‌گذاری در ایران را از بین می‌برد و به همین دلیل است که خودروسازان اروپایی تنها علاقه‌مند به مونتاژکاری در صنعت خودرو ایران هستند. در همین رابطه، یکی از مدیران ارشد خودروسازی می‌گوید: ساختار قوانین صنعتی ایران برای جذب سرمایه خارجی اشکال اساسی دارد این در حالی است که چینی‌ها با دقت بسیار زیاد قوانین خود را برای حضور خودروسازان خارجی تدوین کردند. وی در این باره توضیح می‌دهد: یکی از مهم‌ترین موضوعات در قوانین چین برای حمایت از صنعت خودرو داخلی ،واردات خودرو همراه با مقررات سخت و دشوار به کشور است این در حالی است که در ایران خیلی این موضوع مطرح نیست.

وی علاوه‌بر وجود قوانین جذاب برای خارجی‌ها می‌گوید: از سوی دیگر دولت چین اجازه سرمایه‌گذاری خارجی را تنها در شرایطی می‌دهد که آن شرکت‌ها تنها در 50 درصد سهام شرکت شریک می‌شوند. از سوی دیگر این شرکت‌ها باید از نام تجاری معتبر و دانش فنی لازم برخوردار باشند و در کشور چین مرکز تحقیق و توسعه داخلی تاسیس کنند. به اعتقاد وی شرایط در ایران برای سرمایه‌گذاران خارجی چندان مطلوب نیست. دخالت نهادهای مختلف از دولت، مجلس، شورای رقابت و برخی نهادهای دیگر باعث شده که صنعت خودرو تاکنون نتواند رشد لازم و خوبی داشته باشد. وی عنوان می‌کند: خودروسازان خارجی در حال حاضر برای مطالعه به بازار ایران آمده‌اند و در صورتی که شرایط را جذاب نبینند ممکن است از سرمایه‌گذاری منصرف شوند. موسی غنی نژاد، اقتصاددان نیز با بیان اینکه خودروسازان خارجی در حال حاضر تنها برای بررسی بازار ایران آمده اند، می‌گوید: قوانین ایران بسیار دست وپاگیر است تا زمانی که موانعی مثل قیمت‌گذاری دولتی و اقتصاد دستوری وجود دارد صنعت خودرو توانایی پیشرفت نخواهد داشت. غنی نژاد همچنین معتقد است که کشور چین به هیچ عنوان اجازه تولید به روش سی‌کی‌دی محصولات خارجی را نمی‌دهد و حمایت‌های دولت از صنعت خودرو تا زمانی است که صنعت خودروی چین به شرایط رقابتی برسد. در همین راستا از کلیه خودروهای وارداتی مطابق ضوابط مالیات اخذ می شود. این در حالی است که به دلیل قوانین وضعیت بازار ایران این گونه نیست.

وی می‌افزاید: در چین مکانیزم‌های تشویقی برای خرید خودروی داخلی در نظر گرفته می‌شود و از همه مهم‌تر به هیچ وجه در مسائل فروش خودرو دخالت نمی‌کنند، اما در ایران ما اجازه نمی‌دهیم بازار قیمت را تعیین کند.

سیاسی کاری، ممنوع

هر چند خودروسازان جهانی با اندیشه کسب سود و خروج از وضعیت بحرانی به سرمایه‌گذاری در صنعت جوان خودرو چین پرداختند و در این میان جاذبه‌های بسیاری برای سرمایه‌گذاری باعث شد تا خارجی‌ها جای پای خود را در چین محکم کنند، اما فضای سیاسی و اقتصادی این کشور نیز باعث شده که خودروسازان خارجی علاقه‌مندی بیشتری به فعالیت در این بازار داشته باشند از سوی دیگر این موضوع منجر به افزایش بازدهی صنعت خودرو این کشور شده است این در حالی است که شرایط در ایران بسیار متفاوت است.

یکی از مدیران ارشد خودروسازی در این باره می‌گوید: نقش نهادهای سیاست‌گذار در صنعت خودرو بسیار حائز اهمیت است. نهادهای سیاسی باید بدانند برای توسعه و پیشرفت اقتصادی کشور به‌طور عام و صنعت خودرو به‌طور خاص باید از سیاسی کاری در عرصه اقتصاد پرهیز کنند.