گام‌های محکم ایران در مسیر حمل و نقل هوشمند

به گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل از صمت، البته برخی کارشناسان معتقدند در این زمینه اگرچه گام‌های اولیه برداشته شده است اما هنوز نیازمند هماهنگی بین دستگاه‌ها و تدوین برنامه جامع کشوری هستیم.
مسابقه خودرو و جاده، هم‌اکنون در دنیا به ضرر جاده و به نفع خودرو در حال پیش‌روی است. در عصر حاضر رشد خودروها از رشد جاده‌ها بیشتر است و کشورهای پیشرفته به این نتیجه رسیده‌اند که افزایش جاده‌ها دیگر راهکار مناسبی برای کاهش ترافیک نیست زیرا تولید خودرو در یک سیستم مکانیزه با فناوری پیشرفته و با تعداد بالا اتفاق می‌افتد اما جاده را نمی‌توان در کارخانه تولید کرد و به زمان و بودجه بسیار بیشتری نیاز دارد. این مسئله یکی از بسترهای شکل‌گیری «آی‌تی‌اس» است.
«آی‌تی‌اس»،‌ خودروها را هوشمند می‌بیند؛ خودروهایی که می‌توانند با استفاده از زیرساخت‌های موجود در جاده‌ها و در خودرو، موقعیت خود را نسبت به جاده یا نسبت به یکدیگر بسنجند و با استفاده از اطلاعات دریافتی، مسیر کم‌ترافیک و کم‌هزینه‌تر را انتخاب کنند. در «آی‌تی‌اس»، فناوری ارتباطی به اندازه فناوری خودرویی اهمیت دارد و به خودرو به‌عنوان یک عنصر هوشمند نگاه می‌شود. سیستم‌های مدیریت شریان، مدیریت آزادراه، مدیریت ترانزیت، مدیریت اطلاعات، مدیریت بحران و ایمنی و پیشگیری از تصادفات، از موضوعات تبلور استفاده از «آی‌تی‌اس» در جاده‌ها هستند.
نیازهای «آی‌تی‌اس» ایران
محمود سیادت موسوی، مدیرعامل شرکت سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند در گفت‌وگو با صمت، با بیان این مقدمه اظهار کرد: با راه‌اندازی فاز نخست مرکز کنترل ترافیک ایران در سال 73 و فاز دوم در سال 76 در تهران، تقریبا 20 سال است نخستین گام‌ها در مسیر تحقق «آی‌تی‌اس» در ایران برداشته شده است. سیادت موسوی که در آن زمان مدیریت این مرکز را برعهده داشته، معتقد است در ایران گام‌های اولیه در مسیر تحقق «آی‌تی‌اس» برداشته شده است اما مشکل این است که هنوز برنامه کلان و جامع کشوری برای توسعه آن تدوین نشده است. این مسئله در برخی موارد، باعث دوباره‌کاری و تداخل وظایف شده است، به‌طوری‌که هم‌اکنون در یک ارگان یا در یک استان، چند مرکز کنترل ترافیک وجود دارد که رابطه آنها با هم تعریف نشده است.
وی با تاکید بر لزوم افزایش بهره‌وری در «آی‌تی‌اس» افزود: درحال‌حاضر در بسیاری از شهرها مرکز کنترل ترافیک وجود دارد اما نماینده ارگان‌هایی از جمله پلیس راهنمایی و رانندگی، سازمان آتش‌نشانی و... در آنجا وجود ندارد. این بدان معناست که گاه سخت‌افزار وجود دارد اما به‌دلیل فقدان ظرفیت‌های تعامل، این امکانات و این سرمایه‌گذاری بدون‌استفاده مانده است. در واقع می‌توان گفت مشکل اساسی ما در «آی‌تی‌اس» این است که گاه بیش از آنکه به جهت‌دهی و فایده و اثر آن فکر کرده باشیم، در برخی موارد اولویت را به خرید تجهیزات و نصب آنها داده‌ایم؛ نه بکارگیری و استفاده بهینه از این سخت‌افزار و تجهیزات خریداری شده. این کارشناس حمل‌ونقل هوشمند معتقد است قبل از تدوین برنامه جامع کشوری در حوزه «آی‌تی‌اس»، باید یک چارچوب کلان برای تعریف شدن وظایف دستگاه‌ها در این حوزه مشخص کرد تا نوع همکاری آنها با یکدیگر روشن شود.
اهمیت مسئله نگهداری «آی‌تی‌اس»
سیادت موسوی ادامه داد: در ژاپن 5 وزارتخانه مسئول تدوین «آی‌تی‌اس» برنامه بوده و این برنامه سالانه به روز می‌شود اما در ایران، پراکنده‌کاری در این زمینه وجود دارد و هر کسی از دید خود به «آی‌تی‌اس» می‌پردازد. این درحالی است که فلسفه «آی‌تی‌اس» همکاری منظم بین سازمان‌ها در راستای کاهش اثرات منفی ناشی از ترافیک در جهت کاهش تاخیر و افزایش آرامش مردم است. به باور وی، این هدف زمانی محقق می‌شود که سیستم «آی‌تی‌اس»، کامل بوده و اطلاعات واضح و دقیقی به گردانندگان حمل‌ونقل دهد تا در اختیار مردم قرار داده شود. به گفته او، بحث نگهداری، مبحثی بسیار مهم در رابطه با «آی‌تی‌اس» است، به‌طوری‌که اگر پول نگهداری «آی‌تی‌اس» موجود نیست، بهتر است دولت‌ها سراغ آن نروند زیرا دست‌کم 5 تا 10درصد بودجه «آی‌تی‌اس»، باید صرف نگهداری آن شود.
با تاسیس مرکز کنترل ترافیک تهران در سال 73 برای نخستین بار، اخبار ترافیک از رادیو پیام در تهران پخش شد. سیادت موسوی با بیان این مطلب ادامه داد: این کار با کمک دوربین‌های سطح شهر انجام و به مردم درباره میزان ترافیک پیغام داده می‌شد. اگرچه این اطلاع‌رسانی تک‌بعدی بود اما همین مسئله باعث می‌شد، ارگان‌هایی مانند پلیس راهور، عملکرد بهتری در این حوزه داشته باشند.

درواقع این سیستم، همه ارگان‌های درگیر در موضوع خدمات شهری را منسجم می‌کند. آنطور که این کارشناس می‌گوید، ازجمله اقدامات انجام شده در راستای توسعه «آی‌تی‌اس»، می‌توان به قرار دادن حسگر در چراغ‌های راهنما در سال‌های گذشته اشاره کرد. این امر کمک کرد تا اطلاعات ترافیکی محورها به مرکز کنترل ترافیک ارسال شده و وضعیت ترافیک برای زمان‌بندی موثر به راننده‌ها اعلام شود. به گفته سیادت موسوی، این سیستم کمک می‌کند تا براساس نیاز و تقاضای ورودی به تقاطع، زمانبندی چراغ‌های راهنمایی به‌طور هوشمند کنترل شود. به گفته وی، راه‌اندازی تابلوهای اطلاع‌رسانی برای آگاهی‌بخشی درباره امکان تردد از مسیرهای مختلف، از دیگر اقداماتی بوده که در راستای توسعه «آی‌تی‌اس» انجام شده است. رویکرد توسعه به «آی‌تی‌اس» یک رویکرد دائمی است. سیادت موسوی با بیان این مطلب و با اشاره به اینکه اقدامات انجام شده در ایران هنوز در سطح بهره‌وری کامل نیستند، افزود: با توجه به اینکه گام‌های اولیه به سمت تحقق «آی‌تی‌اس» برداشته شده است، نیازمند هماهنگی‌های بیشتر در این زمینه هستیم.

کاهش تلفات جاده‌ای با «آی‌تی‌اس»
«آی‌تی‌اس» از زیربناهای اصلی توسعه سیستم‌های فناوری هوشمند است که باعث ارتقای مدیریت حمل‌ونقل به ویژه در حوزه نظارت، کارآیی و کیفیت شده و باعث شده فعالان حمل‌ونقل با فعالیت در یک سیستم یکپارچه و هماهنگ، تلفات جاده‌ای را کاهش دهند. بنابراین برای کاهش مشکلات حمل‌ونقل جاده‌ای و ارتقای ایمنی در راه‌های کشور، استفاده از سیستم‌های هوشمند بیش از پیش ضرورت یافته است. این نظر شهرام آدم‌نژاد، معاون سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای است. او چندی پیش در جمع خبرنگاران، با تاکید بر نقش دوربین‌های هوشمند در کاهش تلفات جاده‌ای، برنامه‌های سازمان راهداری برای توسعه شبکه سیستم‌های هوشمند جاده‌ای را تشریح کرد. به گفته وی، در این زمینه 620 دستگاه دوربین نظارت تصویری و بیش از 200 دوربین ثبت سرعت در شریان‌های اصلی کشور نصب شده است. از سوی دیگر همین تعداد دوربین در اختیار پلیس است و به گفته وی، با هماهنگی انجام شده تمامی این دوربین‌ها در اختیار سازمان راهداری قرار می‌گیرد.

ثبت تخلفات و ارسال از طریق پست برای رانندگان، از مصداق‌های استفاده از فناوری‌های هوشمند جاده‌ای است. به گفته آدم‌نژاد، این کار باعث کاهش سرعت در جاده‌ها شده است. به گفته وی، نصب تابلوهای ترافیکی برخط برای اطلاع از زمان تقریبی سفر با توجه به سرعت و ترافیک محور، از مصداق‌های «آی‌تی‌اس» در ایران است که در برخی محورها راه‌اندازی شده و قرار است به همه جاده‌های کشور تسری یابد.
پیش از این شاید رادیو، تنها و مهم‌ترین وسیله اعلام ترافیک جاده‌ها و خیابان‌ها به مردم بود اما اکنون این امکانات توسعه یافته است. «سامانه 141» با نشانی اینترنتی www.141.ir در سال گذشته افتتاح شد. اکنون رانندگان می‌توانند تصویر جاده‌ها را با دوربین‌های نظارت تصویری ببینند. به گفته آدم‌نژاد، خدمات جاده‌ای پیش‌تر شکل سخت‌افزاری داشت اما اکنون، نیازمند فعالیت نرم‌افزاری نیز هستیم. به همین دلیل علاوه بر سایت، اپلیکیشن موبایلی این سیستم و تلفن اپراتوری 141 نیز در دسترس هستند.

آنطور که وی توضیح می‌دهد، بیش از 34هزار کیلومتر راه شریانی در کشور وجود دارد که حدود 1200 دستگاه ترددشمار در آنها مستقر شده و این رقم در حال افزایش است زیرا قرار است همه راه‌های شریانی کشور مجهز به این سامانه شود. آنطور که معاون سازمان راهداری توضیح می‌دهد، براساس تفاهمنامه میان این سازمان و پلیس راهور، تمام ناوگان حمل‌ونقل کشور باید به سیستم‌های ردیابی مجهز شوند. همچنین نصب سیستم الکترونیکی عوارض در همه عوارضی‌های کشور از دیگر مصداق‌های تبلور «آی‌تی‌اس» خواهد بود.