عصر خودرو- در یک اتومبیل امروزی تجهیزات الکتریکی زیادی وجود دارد که به وسیله کیلومترها سیم‌کشی به یکدیگر متصل شده‌اند. سیستم برق و الکترونیک یک خودرو همانند یک شهر بزرگ با شبکه برق‌رسانی سراسری است که مجموعه باتری و آلترناتور نیروگاه آن هستند.
به گزارش پایگاه خبری «عصر خودرو»، در صورت بروز هرگونه مشکل در ناحیه آلترناتور، بار سنگین تامین انرژی مورد نیاز سیستم برق خودرو بر عهده باتری خواهد بود که با روشن‌شدن چراغ هشدار به شما اعلام می‌کند که خودرو شما به زودی متوقف خواهد شد
دینام یا آلترناتور؟
یکی از پرسش‌هایی که در این مبحث در ذهن افراد شکل می‌گیرد، این است که آلترناتور چیست؟ اکثر ما مجموعه مولد برق خودرو را با عنوان دینام می‌شناسیم که تصوری صحیح است اما باید چند نکته را در نظر گرفت. در خودروهای قدیمی که سیستم برق ساده‌ای داشتند و میزان مصرف انرژی الکتریکی نیز کمتر بود از دینام جریان مستقیم استفاده می‌شد. این دینام‌ها از نوع آهنربای ثابت بودند که مجموعه سیم‌پیچ درون آن به عنوان روتور می‌چرخید و جریان الکتریکی به وجود آمده توسط کموتاتور به صورت یک موج پالسی یکسو می‌شد. در نتیجه خروجی دینام جریان مستقیمی بود که ولتاژ آن بستگی مستقیم به سرعت دوران روتور داشت و باتری همانند یک خازن بزرگ ولتاژ را پایدار می‌کرد.
با افزایش تجهیزات الکتریکی موجود در خودرو و افزایش بار ترافیکی که منجر به افزایش میزان کارکرد پیشرانه در دور آرام شد، دینام جریان مستقیم جای خود را به آلترناتور داد. در یک آلترناتور، مجموعه آهنربا به همراه روتور چرخیده و در مجموعه سیم‌پیچ که ثابت است تولید جریان می‌کند. برق تولیدی آلترناتور، سه‌فاز است که توسط مجموعه دیودها یکسو شده و یک رگلاتور الکترونیکی با توجه به شدت جریان، ولتاژ تولیدی آلترناتور را ثابت نگه می‌دارد. بنابراین آلترناتور در هر سرعت دوران و دمای هوایی بازه ولتاژ خروجی ثابتی خواهد داشت. برخلاف دینام جریان مستقیم که همواره دارای پسماند مغناطیسی در بالشتک‌های خود است، آلترناتور خودتحریک نبوده و نیاز به جریان اولیه جهت تولید جریان متناوب دارد. این تحریک اولیه در عموم خودروها از لامپ هشدار شارژ باتری در پنل کیلومترشمار و یا خود واحد کنترل مرکزی (BCM) ارسال می‌شود.
مشکلات آلترناتور
مجموعه آلترناتور به دلیل نوع ساختار خود، به ندرت دچار مشکل می‌شود اما به مرور زمان بروز برخی مشکلات در آن قابل پیش‌بینی است.
آلترناتور ناله می‌کند
ناله آلترناتور، ایرادی مکانیکی است که دلایل مختلف می‌تواند داشته باشد. همانند هر مجموعه مکانیکی دیگر، آلترناتور در شفت خود دارای بلبرینگ و مجموعه بوش است که این بلبرینگ و بوش‌ها در صورت خرابی صدای زوزه مانند تولید می‌کنند. زوزه آلترناتور می‌تواند به خاطر کشش غلط تسمه باشد (تنظیم اشتباه و یا خرابی هرزگرد اتوماتیک) و یا خشکی و پایان عمر مفید خود بلبرینگ. گاهی نشتی مواد مختلف نظیر نشتی پمپ هیدرولیک روی آلترناتور و یا موتورشویی با آب فشار بالا موجب خرابی آن می‌شود؛ خرابی‌ای که ممکن است در قالب خرابی بلبرینگ و یا خوردگی کلکتورها بروز کرده و موجب ناله و حتی عدم تولید جریان و ولتاژ کافی شود.
چراغ هشدار شارژ باتری روشن می‌شود
روشن‌شدن هشدار شارژ باتری نشانه عدم تولید ولتاژ کافی توسط آلترناتور و یا قطع کامل برق تولیدی آن است. این موضوع می‌تواند ناشی از شل‌بودن تسمه و یا پارگی و در‌رفتگی کامل آن باشد. خرابی مجموعه آفتامات (رگلاتور الکترونیکی) آلترناتور نیز موجب عدم دریافت فیدبک و در نتیجه پاسخ مناسب جهت ثابت نگه داشتن ولتاژ شده که نتیجه‌ای جز نوسان ولتاژ و روشن‌شدن هشدار شارژ باتری ندارد. در این شرایط ممکن است شاهد نوسان نور چراغ‌ها و کم‌نوری یا پرنوری آنها باشید و یا واحد‌های کنترلی خودرو دچار اختلال شوند مثلا با خطای چک و ایربگ مواجه شده و یا شاهد لرزش و پرش عقربه‌های دور‌شمار و سرعت باشید.
دیودهای آلترناتور مدام می‌سوزد
سوختن دیودهای آلترناتور (که موجب از کار افتادن آن خواهد شد) دلایل مختلفی دارد. ضعف باتری و خرابی آن و یا استفاده باتری با آمپرساعت بیش از حد پایین یا بالا موجب تحت فشار قرار‌گرفتن دیودها و سوختن این قطعات خواهد شد. هشدار مهمی که باید به خاطر داشته باشید، این است که اگر به اشتباه قطب مثبت باتری به کابل منفی و قطب منفی به کابل مثبت وصل شود (جا‌به‌جا بستن باتری)، با استارت‌زدن شاهد سوختن دیودها خواهیم بود.
سوختن مداوم دیودها می‌تواند نشانه خرابی رگلاتور نیز باشد که در این شرایط ممکن است علائمی که بالاتر اشاره کردیم نیز در خودرو ظهور کند.
کیفیت ساخت پایین دیودها و یا نصب دیودهای با آمپراژ اشتباه نیز موجب سوختن زودهنگام آنها خواهد شد.
خنک‌کاری نامناسب مجموعه آلترناتور و داغ‌شدن بیش از حد آن (که خود دلایل متنوعی می‌تواند داشته باشد) نیز موجب سوختن زودهنگام دیودها و حتی رگلاتور و کلاف سیم‌پیچ خواهد شد.
خودرو پس از پیمودن چند کیلومتر باتری خالی می‌کند
خالی‌شدن باتری پس از چند‌کیلومتر در صورت سلامت کامل آلترناتور و تسمه آن در اکثر مواقع نشانه این است که آلترناتور تحریک اولیه خود جهت تولید برق را دریافت نمی‌کند بنابراین عمل شارژ باتری نیز رخ نمی‌دهد. علت این موضوع می‌تواند ناشی از سوختن چراغ هشدار شارژ باتری در پنل کیلومترشمار و یا سوختن دیود آن باشد.
کشش نامناسب تسمه موجب عدم تولید برق کافی و یا خرابی بلبرینگ آلترناتور می‌شود
روشن شدن هشدار شارژ باتری نشانه تایید ارسال جریان تحریک اولیه است
عموم خودروهای امروزی حسگر اندازه گیری ولتاژ و جریان باتری جهت اعلام به موقع ایراد دارند
اگر ولتاژ تولیدی کافی نباشد باید به سلامت رگلاتور شک کرد
نصب اشتباه قطب‌های باتری موجب سوختن دیودها خواهد شد
نویسنده: عارف منظری
