بی‌رغبتی مردم به استفاده از کارت سوخت

به گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل از خبرآنلاین، هفته‌های نخست خردادماه سال جاری و همزمان با حذف سهمیه‌های سوخت بود که زمزمه‌های در گوشی از بی‌استفاده بودن کارت‌های سوختی که زمانی هزینه‌های میلیاردی بابت طراحی و تولید آن شده بود به گوش می‌رسید اما این زمزمه‌ها با ادامه استفاده از سهمیه‌های سوخت تا شهریورماه کمی فروکش کرد. تا اینکه نخستین آمارهای مصرف بنزین نقشه‌های دولتی‌ها برای کنترل مصرف بنزین با تک‌نرخی شدن را نقش بر آب کرد و خودروسواران ایرانی رسما نشان دادند که خرید بنزین با نرخ آزاد هم نمی‌تواند آنها را مجاب به کاهش مصرف کند. گذر از ماه نخست لغو واریزهای سوخت و عدم کاهش مصرف بنزین موجب شد تا در روزهای نخست تیرماه مجددا خبرهای مختلفی در محافل عمومی از بی‌استفاده بودن کارت‌های سوخت بعد از آزاد‌سازی نرخ بنزین بدهند و به این سبب متقاضیان خرید بنزین در جایگاه‌ها همواره از کارت‌های جایگاه‌داران به جای کارت خود استفاده کنند. در این هنگام بود که سید ناصر سجادی، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران به همه مردم توصیه کرد کارت سوخت خود را محفوظ نگه دارند و هنگام سوخت‌گیری از کارت خود و فقط در موارد ضروری از کارت جایگاه استفاده کنند.وی در عین حال در پاسخ به برخی انتقادهای جایگاه‌داران از حذف نشدن کارت سوخت بعد از عرضه تک‌نرخی سوخت گفته بود: «این سامانه پشتوانه مهمی برای فناوری اطلاعات کشور است و برای اجرای سامانه کارت سوخت سرمایه‌گذاری بالایی انجام شده است.»

این در شرایطی بود که متصدیان جایگاه‌های سوخت‌گیری هم دل خوشی از روال پیش آمده ندارند و از روال ایجاد شده برای استفاده از کارت‌های جایگاه‌داران به جای کارت‌های شخصی خودروها گلایه داشتند. با این حال مجددا شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران بعد از اجرای طرح عرضه تک‌نرخی سوخت، به هموطنان توصیه کرده بود در صورت داشتن موجودی در کارت‌های خود، برای سوخت‌گیری بنزین معمولی از کارت خود و برای بنزین سوپر از کارت جایگاه استفاده کنند تا از موجودی کارت‌شان هنگام خرید بنزین سوپر کسر نشود. این شرکت همچنین از هموطنان خواست کسانی که کارت سوخت‌شان مفقود یا باطل شده است برای گرفتن کارت المثنی اقدام کنند. البته این شرکت بارها اعلام کرد که قصد دارد با استفاده از کارت‌های سوخت در دست مردم همچنان میزان آمار مصرف بنزین مردم را در اختیار داشته باشد اما گویا مردم قصد ندارند در خصوص میزان مصرف‌شان به دولت پاسخگو باشند.

به هر روی به نظر می‌رسد نخستین دلیل بی‌استفاده بودن کارت‌های سوخت در دست مردم به فاصله قیمتی بنزین سهمیه‌ای و بنزین آزاد بازمی‌گردد که تفاوت ٣� � تومانی میان این دو عرضه برخی از خودروسواران را مجاب کرده است به جای استفاده از کارت سوخت و بنزین غیرسوپر، از کارت‌های جایگاه‌داران استفاده کرده و بنزین سوپری استفاده کنند که تعمیرکاران مناسب‌تر با سیستم احتراق خود می‌دانند. در نتیجه اگر سوخت‌گیری با استفاده از کارت سوخت جایگاه‌داران، برای هر لیتر ٣� � تومان گران‌تر از سوخت‌گیری با کارت سوخت خودرو باشد، استفاده از این کارت‌ها برای عموم مردم صرفه اقتصادی نخواهد داشت و آنها کماکان از کارت سوخت خودروی خود برای سوخت‌گیری استفاده می‌کنند. در نتیجه، هم درآمد دولت از محل فروش بنزین افزایش می‌یابد و هم زیرساخت کارت سوخت حفظ می‌شود. با این حال باز هم بارها مسوولان شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران پاسخگوی رسانه‌های مختلف بوده‌اند و با اشاره به فواید حفظ سامانه هوشمند سوخت برای شفافیت اطلاعات حوزه سوخت و حمل و نقل کشور، تاکید کرده‌اند که وزارت نفت برنامه‌ای برای حذف کارت سوخت ندارد و مکررا از مردم درخواست کرده‌اند حتی‌الامکان از کارت سوخت خودروهای خود برای سوخت‌گیری استفاده کنند تا بازار عرضه و تقاضای بنزین همچنان شفاف باقی بماند زیرا دولت نیازمند حفظ «دانایی» خود درباره وضعیت عرضه و تقاضای بنزین در کشور است تا «توانایی» کنترل قاچاق بنزین و مدیریت مطلوب آن در شرایط بحرانی احتمالی در سال‌های آتی را داشته باشد. با این حال، از آنجا که در شرایط فعلی مردم می‌توانند با استفاده از کارت سوخت جایگاه‌داران نسبت به سوخت‌گیری از جایگاه‌های عرضه بنزین اقدام کنند،

انگیزه کمتری برای استفاده از کارت سوخت خودروی خود دارند و در نتیجه استفاده از کارت سوخت در میان آنها به تدریج در حال کاهش است، به گونه‌ای که آمارهای غیررسمی حاکی از چند برابر شدن حجم بنزین توزیعی در کشور با استفاده از کارت سوخت جایگاه‌داران در یک ماه اخیر است. زیرساخت‌های میلیاردی سامانه‌ای هوشمند در حال از بین رفتن است قطعا تا زمانی که دولت صرفا به درخواست شفاهی از مردم برای استفاده از کارت‌های سوخت خود اکتفا کند، روند تضعیف تدریجی این زیرساخت مهم اطلاعاتی کشور متوقف نمی‌شود. تجربه کشورهای صنعتی نشان می‌دهد، خواهش و تمنا ابزار حکمرانی نیست و دولت باید با انجام سیاستگذاری مناسب، اراده حاکمیتی خود را در مدیریت مسائل مختلف اعمال کند. راهکار استمرار استفاده مردم از کارت سوخت‌ خودروی خود نیز صرفا تعیین سازوکارهایی از سوی دولت است که همچنان منافع اقتصادی مردم در استفاده از این کارت‌ها باشد و این موضوع برای آنها دارای جذابیت باشد. در حال حاضر، دولت برای استفاده از گازوییل در موارد اضطراری یعنی برای کسانی که اقدام به سوختگیری با استفاده از کارت سوخت جایگاه‌داران می‌کنند، قیمت دومی را مشخص کرده است. راهکار مناسب برای حفظ کارت سوخت در زمینه بنزین نیز استفاده از سازوکاری مشابه گازوییل است.

بدون تردید تداوم استفاده از کارت سوخت خودروهای شخصی توسط صاحبان آنها می‌تواند منبع بزرگ اطلاعات سوخت و خودروها را همچنان در دسترس نگه دارد تا برای اتخاذ تصمیم‌های کارشناسی، اعداد و ارقام مستند و تدوین شده به کمک تصمیم‌سازان بیاید و نه حدس و گمان. شرکت ملی پخش به هیچ عنوان علاقه ندارد بزرگ‌ترین و مهم‌ترین زیرساخت منبع اطلاعاتی خود را در حوزه مصرف سوخت از دست بدهد و از مردم می‌خواهد از کارت‌های خود استفاده کنند. بدون تردید مردم نیز به خوبی می‌دانند که همکاری با این شرکت می‌تواند کمک بزرگی در آینده سوختی کشور کند ولی با این وجود، بهره‌گیری از نیشتر برای ترک استفاده از کارت‌های جایگاه سوخت ضروری است.

٥� � میلیارد تومان به باد رفت

اگرچه دولت سعی دارد همچنان مردم را متقاعد به استفاده از کارت‌های سوخت کند اما تجربه نشان داده است مردم تمایل دارند همچنان از کارت‌های غیرشخصی‌شان استفاده کنند و این یعنی بر باد رفتن هزینه‌هایی که دولت نهم و دهم برای صدور کارت برای مردم کرد. بر اساس گفته‌های بیژن حاج محمدرضا، رییس انجمن جایگاه‌داران سوخت سراسر کشور، تاکنون بیش از ٥� میلیون کارت سوخت صادر شده است که هزینه هر کارت سوخت نیز بیش از ١� هزار تومان بوده است. علاوه بر ٥� میلیون کارت سوخت صادر شده، برخی کارت سوخت‌ها به دلیل مفقود یا شکسته شدن دوباره صادر شده است. دولت این میزان کارت سوخت را با هزینه بسیار زیاد از چین وارد کرد اما هزینه دریافتی از مردم ١� هزار تومان بوده است. به طور معمول در طول هفته هر جایگاه به تناسب فعالیتی که دارد بین ١٥ تا ٥� کارت سوخت مفقود شده را به شرکت ملی پخش تحویل می‌داد که عمده این کارت سوخت‌ها دوباره صادر می‌شد. به‌طور‌کلی با تک‌نرخی شدن بنزین دیگر ٥� میلیون کارت سوخت فایده‌ای ندارد. حال اینکه اگر کارت‌های سوخت بلااستفاده باشند کم‌کم باید فاتحه ستاد مدیریت حمل‌و‌نقل سوخت را نیز خواند.