استدلال موافقان افزایش قیمت بنزین چیست؟

به گزارش  پایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل از خبرآنلاین، در ساعت صفر 24 آبان ماه با اجرای طرح بهبود مصرف بنزین ضمن اعمال سهمیه‌بندی، قیمت بنزین سهمیه‌ای با رسیدن به 1500 تومان 50 درصد و بنزین آزاد با نرخ 3 هزار تومان 200 درصد افزایش یافت.

با تغییر قیمت بنزین روی پمپ‌های بنزین سراسر کشور، به‌تدریج موافقان و منتقدان اصلاح قیمت این فرآورده نفتی استراتژیک مقابل هم صف‌آرایی کردند، بنابراین درحالی که تمام اقتصاددانان روی این‌که قیمت بنزین در ایران نسبت به کشورهای منطقه و جهان بسیار پایین است، اتفاق‌نظر دارند، اما برخی کارشناسان به طور عمده درباره زمان و نحوه اجرای این طرح انتقادات خود را مطرح کردند.

سود قاچاق بنزین چقدر است؟

براساس پژوهشی در مورد اصلاح نظام یارانه بنزین که از سوی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری منتشر شد، سود قاچاق بنزین به ترکیه 15 هزار و 605 تومان، به ترکمنستان 4 هزار و 805 تومان، به آذربایجان 5 هزار و 345 تومان، ‌ پاکستان 8450 تومان، عراق 7505 تومان، افغانستان 9125 تومان و ارمنستان 14 هزار و 930 تومان است. این مقایسه با بنزین هزار تومانی و نرخ بنزین کشورهای همسایه صورت گرفت است و حتی مقایسه با نرخ دلار و همچنین قیمت گازوییل نیز مشخص شده است.

برآوردها نشان می‌دهد حجم قاچاق بنزین از کشور حدود 20 میلیون لیتر است که با ثابت نگه داشتن قیمت بنزین و در عین حال افزایش نرخ ارز و وجود تورم، روز به روز صرفه قاچاق بنزین افزایش یافته؛ تا جایی که در سال 97 حدود 22 میلیون لیتر بنزین از کشور قاچاق شد.

قیمت واقعی بنزین چقدر است؟

محاسبات نشان می‌دهد حجم یارانه پنهان پرداختی به بنزین در ایران بسیار بالاست. این رقم به 180 هزار میلیارد تومان در یک سال می‌رسد. هر چند اتاق بازرگانی این رقم  را برابر با 200 هزار میلیارد تومان محاسبه کرده است.

بر این اساس با احتساب قیمت 47 سنت برای هر لیتر بنزین فوب خلیج‌فارس، برپایه دلار 11 هزار و 500 تومانی، قیمت تمام شده بنزین در خلیج‌فارس برابر با 5400 تومان است که این رقم با احتساب هزینه‌های حمل‌ونقل به نزدیک 6 هزار تومان می‌رسد.

به این ترتیب حتی قیمت بنزین آزاد در ایران نصف قیمت تمام شده و واقعی بنزین در کشور است. این بدان معناست که هر چند حجم یارانه پنهان کاهش یافته است، اما همچنان رقم آن قابل توجه خواهد بود.

در عین حال، برخی با مدنظر قرار دادن قیمت 5 هزار تومان همچنان معتقدند که بنزین مشمول دریافت یارانه پنهان سنگینی است که با وجود افزایش قیمت‌ها، همچنان پرداخت آن ادامه دارد.

اثرات بلند مدت افزایش قیمت بنزین چیست؟

علی سرزعیم، معاون سابق وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و از موافقان افزایش قیمت بنزین معتقد است: افزایش قیمت بنزین سیاستی است که سختی‌های در کوتاه‌مدت برای 5 دهک بالای جامعه دارد و منافعی نیز برای 5 دهک پایین جامعه در پی دارد.

به گفته او، 5 دهک بالای جامعه که عموما خودرو دارند، یعنی نیمی از جامعه ایران خودرو دارد، نمی‌خواهند تغییری در وضع موجود رخ دارند. گروهی هم که ضعیف‌تر و در استان‌های دورافتاده هستند، نمی‌توانند منافع خود را بیشتر نشان دهند و پیگیری کنند. بنابراین لازم است که ما از سیاست افزایش قیمت بنزین دفاع کنیم، چون در کوتاه‌مدت به فقرزدایی کمک می‌کند؛ گرچه رفاه نیمه بالای جامعه را تا حدی پایین می‌آورد. اما اگر این سیاست را اجرا نکنیم، فقر نیمه پایین جامعه با سرعت بیشتری صورت می‌گیرد.

با تدبیر اشکالات سهمیه‌بندی بنزین رفع شود

احمد توکلی، نماینده سابق مجلس نیز در دفاع از سهمیه‌بندی بنزین تاکید دارد: تصمیم دولت در سهمیه‌بندی بنزین قابل دفاع است، اما به شکل بد و نامناسب آن را به اجرا درآورد و جزییات و مکمل‌های لازم را ندید، بنابراین عده‌ای اگر بخواهند از این آب گل‌آلود ماهی بگیرند، مطمئن باشند این ماهی بر آنها حرام خواهد شد، چون آنها در این وضعیت نه تنها مرهمی بر زخم مردم نمی‌گذارند، بلکه سعی می‌کنند نمک به زخم مردم بپاشند. اگر کسی با نیت سوءاستفاده انتخاباتی اظهارنظر یا کاری کند، نباید او را تحویل گرفت.

به اعتقاد وی، باید با تدبیر اشکالات سهمیه‌بندی بنزین را رفع کرد.

دو قوه دیگر کنار دولت باشند

در همین حال، عباس سلیمی‌نمین، فعال سیاسی اصولگرا درباره تصمیم اخیر شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا در افزایش قیمت بنزین عنوان می‌کند: در عرصه مدیریت اتخاذ تصمیمات مهم و استراتژیک منوط به یک‌سری شرایطی است به عبارتی برای رفع یکسری مشکلات جدی باید الزاماتی مورد توجه قرار گیرد که بحث بنزین هم از جمله این موارد بود.

وی، تصمیم دولت در اجرای طرح افزایش قیمت بنزین را ارزنده توصیف می‌کند و می‌گوید: اگرچه به لحاظ مدیریتی باید اقدام دولت را تحسین و مورد تشویق قرار داد، اما این تایید به معنای آن نیست که دولت در اجرای چنین طرح‌های مهمی با ریسک بالا خود را بی‌نیاز از بررسی‌های کارشناسی قوی بداند. به عبارتی نفس اینکه دولت قصد دارد تصمیمی مهم اتخاذ کند، نباید به این معنا باشد که بی‌نیاز از نظرات کارشناسی و انجام رفتارها اقناعی جدی در جامعه است.

او با بیان این‌که کلیت تصمیم دولت در افزایش قیمت بنزین را ضروری می‌دانم،  تصریح می‌کند: فکر می‌کنم در نحوه اجرا باید به گونه‌ای دیگر عمل می‌شد که البته هنوز هم دیر نشده و بهتر است تا با بحث‌های کارشناسی برای جامعه توضیح داده شود که بیشترین نفع و بهره را از تصمیم افزایش قیمت بنزین جامعه خواهد برد. نباید اینگونه تصور شود که نیازی به این کارها نبوده و جامعه کاملا همراه است.

راهی جز افزایش قیمت بنزین وجود نداشت؟

نرسی قربان، کارشناس اقتصاد انرژی نیز معتقد است: با هیچ منطقی نمی‌شد بنزین را به نرخ هزار تومان فروخت؛ چراکه این قیمت حتی هزینه‌های تولید بنزین در داخل کشور را نیز پوشش نمی‌داد.

این کارشناس ارشد اقتصادی تاکید می‌کند: متاسفانه برخورد با افزایش قیمت برخی اقلام چون بنزین، برخوردی غیراقتصادی است و شاید بهتر بود در چهار سال گذشته تعدیل قیمت گام به گام در دستور کار قرار می‌گرفت.

وی با اشاره به افزایش نرخ تورم در فاصله سال‌های گذشته، می‌گوید: بنزین از سال 1394 تا کنون به قیمت هزار تومان در کشور عرضه می‌شود اما شما دست روی هر کالایی بگذارید، می‌بینید که چندین برابر گران شده است، طبیعی است این فاصله عجیب و غریب قیمتی برخی را به سوء استفاده از وضعیت تشویق می‌کند.

او به انتقاد برخی از کارشناسان مینی بر اینکه میزان افزایش نمی‎تواند سدی مقابل قاچاق باشد، اشاره می‌کند و متذکر می‌شود: برخی می‌گویند فاصله قیمت بنزین در ایران با کشورهای همسایه بسیار بالاست و هنوز با قیمت 3 هزار تومان نیز قاچاق بنزین توجیه اقتصادی دارد، اما مساله این است که با همین افزایش میزان سود قاچاقچیان کاهش یافته و البته با نظارت دقیق‌تر به لحاظ اجرای طرح سهمیه‌بندی می‌توان به کاهش میزان قاچاق این فرآورده نیز امیدوار بود.

تصمیم دولت شجاعانه بود

محمد رویانیان، رییس ستاد سوخت دولت احمدی‌نژاد نیز می‌گوید: این تصمیم مسئولین برای سهمیه‌بندی بنزین شجاعانه بوده است.

او اعتقاد دارد تورم ناشی از این تصمیم دربرابر جلوگیری از آلودگی هوا، برابر قاچاق بنزین و برابر خسارت‌های بزرگ واردات بنزین تقریبا هیچ است، اما دولت باید مردم را قبل این تصمیم تاریخی توجیه می‌کرد.

قیمت بنزین، بهانه تسویه حساب سیاسی با دولت نشود

در این میان، یک فعال سیاسی اصولگرا و عضو هیات رییسه مجلس نهم با تاکید براینکه مجلس اجازه افزایش قیمت بنزین را به دولت داده است، می‌گوید: همه شخصیت‌ها و جناح‌های کشور وظیفه دارند در اجرای هرچه بهتر این طرح همدل و همراه باشند و تخریب دولت در این راستا پسندیده نیست.

حجت الاسلام حسین سبحانی‌نیا تاکید می‌کند: واقعیت غیرقابل انکار این است که قیمت بنزین در کشور ما پایین بوده و ضرورت تغییر و افزایش آن از مدت‌ها قبل مطرح بوده است. در واقع همیشه تاکید شده که باید یک تجدیدنظری در قیمت بنزین و دیگر حامل‌های انرژی صورت بگیرد.

او با بیان این‌که حتی مجلس به دولت اجازه داده بود که بتواند هرسال افزایش قیمت داشته باشد،  می‌گوید: در حال حاضر اگر انتقادی مطرح است، به زمان اجرای این طرح است که می‌توانست حساب شده‌تر باشد و درعین حال با شیب ملایم‌تری انجام بگیرد.

سبحانی‌نیا با اشاره به این‌که نباید در این شرایط به دنبال تسویه حساب‌های سیاسی با دولت بود، تاکید می‌کند: در حال حاضر دولت در وضعیتی قرار دارد که باید امور کشور را با توجه به این شرایط اقتصادی پیش ببرد. از سویی از قاچاق هم جلوگیری کند، پس اگر نقدی مطرح می‌شود باید منصفانه باشد.

افزایش قیمت بنزین تماما خیر مطلق است

سعید لیلاز، کارشناس اقتصادی و عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران نیز می‌گوید: اصلاح قیمت بنزین فی‌نفسه یک گام بلند به سمت عدالت اجتماعی است. این طرح ناقص است و ما باید در رابطه با سایر حامل‌های انرژی مانند گاز هم این طرح را اجرا کنیم. البته در موضوع گاز کار راحت‌تر است و به سختی بنزین نیست، چراکه می‌توان قیمت گاز را دهک‌بندی کرد، ولی همین سهیمه‌بندی و افزایش قیمت بنزین نه تنها یک گام بلند به سمت عدالت اجتماعی است، بلکه یک ضرورت تعویق و تعویق‌ناپذیر است.

او تصریح می‌کند: واقعیت قضیه این است که افزایش قیمت بنزین تماما خیر مطلق است؛ چراکه این صرفه‌جویی به کشور این امکان را می‌دهد که روزانه 5 تا 8 میلیون لیتر به صادرات سوختش اضافه کند. ضمن این‌که صادرات سوخت در شرایط تحریمی بسیار ساده‌تر از صادرات نفت است. نکته دوم که بسیار اهمیت دارد این است که این اصلاح قیمت‌ها یک گام بلند به سمت عدالت اجتماعی است که ضریب جینی را به سرعت اصلاح می‌کند. از سوی دیگر باید به این نکته توجه کرد که هم اکنون سطح عمومی قیمت‌ها نسبت به 20 ماه قبل 100 درصد افزایش پیدا کرده و چون سهم اصلی  این افزایش قیمت روی مواد غذایی بوده توده‌های مردم بیشترین فشار را  تحمل کرده‌اند و این مساله نشان می‌دهد که تصمیم اخیر  تصمیم بسیار درستی در راستای تحقق عدالت اجتماعی بوده است.

قیمت بنزین روی تورم کالاها اثر ندارد

همچنین غلامرضا مصباحی‌مقدم، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌گوید: قیمت بنزین چند سالی بود که ثابت بود و تورم شتابان پیش می‌رفت و باید نرخ آن نیز اصلاح می‌شد و انباشته نمی‌شد. اما این انباشتگی پیش آمد و امروز قیمت بنزین ارزش نیمی از ارزش پنج الی شش سال پیش را دارد.

به اعتقاد وی، پایین بودن قیمت حامل های انرژی به خصوص بنزین باعث رشد مصرف آن بوده که این موضوع نگران کننده بود. زمانی بود که ما 50 میلیون لیتر تولید می‌کردیم و مصرف هم همان حد بود، ولی اکنون تولید ما 110 میلیون لیتر است.

مصباحی‌مقدم متذکر می‌شود: افزایش قیمت حامل‌های انرژی و بنزین ضرورت داشت. افزایش قیمت بنزین هیچ تاثیری بر افزایش قیمت‌های دیگر کالاها ندارد؛ چراکه اثر هزینه‌ای ندارد. تجربه دولت قبل نیز نشان داد که 80 درصد خودروها سهمیه 60 لیتری برایشان کفایت می‌کند و مابقی از رفاه برخوردارند و می‌توانند پول مصرف مازاد را بپردازند و همین بنزین 3 هزار تومنی برای آنها است. دولت برای بخش‌های مختلف باید تمهیدات لازم را انجام بدهد تا مشکلی پیش نیاید و مردم اطمینان خاطر داشته باشند.