عصر خودرو - صنعت حمل‌ونقل بین‌شهری و ترانزیت یکی از قدیمی‌ترین مشاغلی است که به واسطه توسعه اقتصادی و مراودات کالایی بین کشورها رواج پیدا کرد. نظر به طولانی و طاقت‌فرسا‌بودن مسیر، شرکت‌های مختلف سازنده خودروهای سنگین تمامی تلاش خود را می‌کنند تا بتوانند خودرویی بسازند که هم از نظر راحتی برای مسافت‌های طولانی مناسب باشد و هم اینکه از نظر استهلاک و تعمیر قطعات برای راننده دردسرساز نشود.
به گزارش پایگاه خبری «عصر خودرو»، در ایران این سیستم حمل‌ونقل سابقه بسیار طولانی دارد و شرکت‌های زیادی هم در این راستا فعالیت می‌کنند؛ شرکتی مانند ماموت که متولی محصولات اسکانیا در کشورمان است. در این بررسی فنی، به سراغ یک اسکانیا R420 تاپ‌لاین محصول سال 1388 شرکت ماموت می‌رویم. اما قبل از شروع لازم است از مالک این خودرو آقای پدرام پولادساده که خودرو خود و همچنین اطلاعات ارزشمندی درباره آن را با ما درمیان گذاشتند، کمال تشکر و قدردانی را به جای آوریم.
با R420 Top-Line آشنا شوید
خودرویی که در این بحث مدنظر ماست، یک Scania سری R است که با اتاق Top-Line از سال 2009 با فیس‌لیفت‌های مختلف تولید شده است و تا قبل از سال 2010 با پیشرانه‌های 340 تا 620 اسب بخاری و از 2010 به بعد با پیشرانه 730 اسبی عرضه می‌شود.
نمونه مورد نظر ما در این آزمایش، تولید سال 2009 (1388) است که پیشرانه‌ای 420 اسب بخاری دارد و از اولین نسل از گیربکس 12 سرعته opticruise اتوماتیک که حرکت اول آن با کلاچ صورت می‌گیرد، بهره‌مند است.
در بعضی نمونه‌های به اصطلاح فول‌آپشن این خودرو سیستم ترمز تپه وجود دارد ولی در مدل مورد نظر ما این سیستم موجود نیست ولی به ریتاردر 5 زمانه، خفه‌کن اگزوز، خفه‌کن موتور و گرمکن موتور مجهز شده است.
ماموت دیزل که در واقع تریلر‌ساز بود در آن سال حدود 60دستگاه از اتاق Top-Line و بیش از 500 دستگاه از اتاق High-Line را وارد بازار کرد. این خودروها از پیشرانه‌های بسیار قدرتمندی بهره می‌بردند که به واسطه سیستم Common-Rail و بهره‌گیری از انژکتورهای پیچیده عملکرد خیلی خوبی دارند. ولی این نوع پیشرانه در اصل یک ایراد اساسی دارد و آن هم این است که سیستم این خودرو برای هوای سرد و گازوئیل با 60 PPM NOX طرحی شده است ولی متاسفانه گازوئیل موجود در ایران با حداقل
1800 PPM NOX عرضه می‌شود و به واسطه میزان زیاد فسفر و گوگرد موجود در آن، باعث کاهش عمر و آسیب‌پذیری بیشتر پیشرانه این خودروها خواهد شد.
ضعف‌های اساسی این سری کشنده‌ها که خود شرکت ماموت در سال 1390 متوجه آن شد، کم‌کردن روغن، دود کردن و بد روشن‌شدن در زمستان بود که بعد از تشخیص این عیوب، صاحبان خودرو باید برای تعویض سرسیلندر اقدام می‌کردند. دلایل اصلی بروز این مشکلات، ترک خوردن بوش موتور، گشاد‌شدن گیت و از بین رفتن سیت‌ها بود.
ضعف دیگر این اتاق محل قرارگیری هواکش است که برخلاف دیگر خودروها که در پشت اتاق رو به بالا قرار دارند، در این اتاق سیستم هواکش روی ستون سمت شاگرد و بالاتر از چراغ نصب شده که به دلیل وجود گرد و غبار زیاد در هوای ایران می‌تواند برای سوزن‌ها، توربو شارژر، پیستون و محفظه احتراق مانند سمباده عمل کند و اثر مخربی داشته باشد. بنابراین در این اتاق به دلیل این سبک طراحی، رسیدگی به پیشرانه لزوم بیشتری پیدا می‌کند.
مشخصات نمای خارجی و داخلی اتاق
سری R دارای دو اتاق با کد‌های High-Line به ارتفاع یک متر و 93 سانتی‌متر و Top-Line با قد 2 متر و 10سانتی‌متر است؛ اتاق‌های بزرگی که برای مسافت‌های بین کشوری بسیار مناسب هستند و تنها اشکال وارده به این سری اتاق‌ها، تخت طبقه دوم آنهاست که وضعیت مناسبی ندارد و بیشتر به برانکارد شباهت دارد تا تخت!
تاپ لاین که در سال 88 برای نخستین‌بار پا به بازار ایران گذاشت، به نسبت دیگر رقبایش خودرو به اصطلاح باکلاس‌تری محسوب می‌شد. بهره‌گیری از اتاق تاپ‌لاین که اتاقی بسیار بلند و جادار است و از چینش داشبورد بسیار ارگونومیکی بهره می‌برد و همچنین سیستم آیرودینامیک اسکانیا که از نظر مهندسی زبانزد است را می‌توان از مهمترین دلایل لقب‌دادن واژه با‌کلاس به این خودرو دانست.
با توجه به حضور رقبای سرسختی چون MAN و DAF که از نظر امکانات سرآمد هستند، نمی‌توان به‌راحتی در مورد امکانات این اتاق از اسکانیا مانور داد. در اسکانیاهای وارداتی به ایران تغییراتی اعمال شده که نرمی و آسایش آن را به نسبت نمونه‌های اروپایی کمتر کرده است که یک ردیفه بودن سیستم تعلیق و کیسه باد (بالن) اکسل عقب، به خوبی در دست‌اندازها احساس می‌شود. ولی در کل اتاق R بسیار راحت و جادار است که صندلی‌های بسیار ارگونومیک مجهز به گرمکن در راحتی این خودرو در مسیرهای طولانی تاثیر بسزایی دارند.
بررسی و آزمایش فنی
نظر به اینکه این خودرو یک نمونه نسبتا قدیمی محسوب می‌شود، نباید انتظار داشت که تمام فاکتورهای یک کشنده نوین در آن دیده شود.
موتور این خودرو با بهره‌گیری از سیستم Common-Rail و توربوشارژر، توانی برابر با 420 اسب بخار تولید می‌کند که این توان به وسیله یک گیربکس 12 سرعته اتوماتیک (حرکت اولیه با کلاچ) به محور عقب منتقل می‌شود. سیستم کار این گیربکس به این نحو است که روی دسته دنده آن کلیدهای A ،H و R وجود دارند. این گیربکس از 12 دنده جلو به علاوه 2 دنده کراول (Crawl) جلو برای مواقع اضطراری و 2 دنده عقب بهره می‌برد؛ یعنی در مجموع 14دنده جلو و 2 دنده عقب دارد.
برای حرکت اول با این خودرو باید پا را روی کلاچ مکانیکی گذاشته و دنده را در حالت حرکت قرار دهید، سپس گیربکس بعد از یک تاخیر حدود 3 ثانیه‌ای دنده را درگیر کرده و با رها کردن کلاچ می‌توان شروع به حرکت کرد ولی از دنده 2 به بعد دیگر نیازی به کلاچ‌گیری نیست و گیربکس به صورت هوشمند دنده‌ها را عوض می‌کند.
روی سر دسته دنده که در سمت راست فرمان نصب شده است، یک دکمه A/M وجود دارد که با فشار دادن آن می‌توان گیربکس را از حالت اتوماتیک به دستی تغییر حالت داد و در حالت دستی هم تغییر دنده‌ها با بالا و پایین بردن دسته‌دنده در راستای عمود انجام می‌گیرد.
روی این دسته دنده کلیدهای کنترل ریتاردر 5 زمانه هم تعبیه شده‌اند که با روشن و خاموش‌کردن کلید مربوطه روی دسته دنده می‌توان ریتاردر را وارد مدار یا از مدار خارج کرد.
نحوه عملکرد ریتارد اینگونه است که بعد از برداشتن پا از روی پدال گاز، مرحله اول ریتاردر به صورت خودکار وارد مدار می‌شود و بعد با فشردن پدال ترمز به ترتیب مراحل 2، 3 و 4 هم به نسبت شیب و گشتاور معکوس مورد نظر راننده درگیر می‌شوند. مرحله پنجم اما به صورت دستی بوده و با قرار دان اهرم ریتاردر در مرحله 5 صورت می‌گیرد. در این حالت خفه‌کن موتور و اگزوز فعال شده که البته راننده تا زمانی که واقعا در شرایط اضطرار قرار نگیرد، از این حالت استفاده نمی‌کند چرا که فشار وارده به ریتاردر در این حالت بسیار بالاست.
در مورد مصرف سوخت به نسبت حجم باک این خودرو باید گفت که حجم باک این سری از خودروها 1400 لیتر است که به صورت 2 مخزن آلومینیومی 700 لیتری مجزا سوختگیری می‌شود. نمونه اصلی و سفارش اروپا این سری از اسکانیا هماهنگ با استانداردهای Euro4 بود ولی مدلی که ماموت وارد ایران کرد به دلیل حذف شدن سیستم Ad-Blue از Euro4 به Euro3 سقوط کرد.
در مورد مصرف سوخت هم لازم به ذکر است که در مسیر صاف و به اصطلاح کفی، بدون بار حداقل 16 و حداکثر 26 لیتر در هر 100 کیلومتر است و در زمان حمل بار و در مسیرهای ناهموار معمولا از 38 لیتر به ازای هر 100 کیلومتر تجاوز نمی‌کند.
جمع‌بندی و بررسی بازار دست‌دوم و بازار قطعات
برند اسکانیا، از نظر قطعات نه‌تنها در ایران بلکه در همه جای دنیا فوق‌العاده است. علاوه بر ایران که شرکت ماموت دیزل تامین قطعات و خدمات پس از فروش این محصولات را بر عهده دارد، در اروپا هم که مسیر روتین اکثر راننده‌هاست، قطعات این خودرو حتی راحت‌تر از ولوو و بنز یافت می‌شود. در کل می‌توان گفت که هزینه قطعات و نگهداری این خودرو در مجموع از ولوو و بنز آکسور به‌صرفه‌تر است. تنوع محصول هم در بازار وجود دارد و از نمونه اصلی گرفته تا نمونه ترکیه‌ای و تایوانی را می‌توان به‌راحتی در بازار تهیه کرد. با توجه به تغییر و تحولات بازار در این مدت اخیر، قیمت یک نمونه تمیز این اتاق در حدود 240 تا 260 میلیون‌تومان با توجه به ظاهر و وضعیت سلامت موتور متغیر است.
