عصر خودرو- واژه «هوای آلوده» از زیادی تکرار و نیز تکرار درماندگی‌ها، به اندازه ای پیش پا افتاده شده که دیگر ویژگی نگران کنندگی خود را از دست داده است, «هوای آلوده» وردی‌ست که بیهوده بر زبان ها جاری ست بی آن که در اندیشه، از آن نشانی باشد؛ همه میگویند تهران همین است که هست.
به گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل از ایرنا ،یکی از هزار بدی خودروها این است که پیاپی به اکسیژن هوای شهر دستبرد می‌زنند. از زمان پیدایش ماشین، انسان همیشه از پای درآمده ماشینیزم بوده‌است؛ اینک نیز خودروها همه شهر و روستا و خیابان و پیاده رو و بیابان و طبیعت(مسابقه رالی) را به تسخیر خود درآورده‌اند. پس بیهوده نیست اگر بپنداریم که روزی روبات ها با فراهوشمندی خود به زادآوری بپردازند و بر همه جهان انسانی چیره شوند؛ به ویژه این که بر پایه آینده خوانی ها تا سال 2048 شمار ربات‌های کره‌زمین به بیش از 9 میلیارد خواهد رسید. (از شمارِ انسان‌ها هم بیشتر!)
دو قورباغه را در دو تشتک آب قرار دادند و یکی را روی آتش تند و دیگری را روی آتش آرام گذاشتند؛ آتش تند، آبِ یکی از تشک‌ها را زود داغ کرد و یکی از قورباغه‌ها بیرون جهید؛ ولی قورباغه دیگر در آبی که به آرامی گرم می‌شد ماند و بامداد فردا آن را مرده بیرون کشیدند.
امروز سرگذشت انسان بی‌مانند به این آزمایش نیست. کودکان بی‌گناه با آن که شنیده اند هوا آلوده است، از همین هوا تنفس می‌کنند و گام آرام، شش های آسیب پذیرشان بیمار می‌شود و چه بسا هستی شان به خطر بیفتد.
چرا انسان برای آلودگی هوایی که خود مسبب آلودنش است، کاری انجام نمی‌دهد؟ شاید برای آن که ذرات آلودگی هوا را نمی‌بیند. همچنین مرگ‌های خاموش برآمده از آلودگی هوا را هم نمی‌بیند؛ در حالی که معنی دوم «هوای آلوده شهر» همانا وجود یک ماده خارجی در هواست.اگر مگسی از بیرون وارد هوای خانه شود، انسان آن‌را میبیند و با مگسکش می‌کوشد بزندش یا با روشن‌کردن دستگاه الکترونیکی خانگی فراریش دهد؛ دیدن مگس در خانه بسنده است که ناخودآگاه اندیشه انسان به سوی آلودگی برود و با آن مبارزه کند؛ ولی با آن که انسان میداند هوای شهر آلوده است، گامی برای کاهش یا پالودنش بر نمیدارد. واژه «هوای آلوده» از زیادی تکرار و نیز تکرار درماندگی‌ها، به اندازه ای پیش پا افتاده شده که دیگر ویژگی نگران کنندگی خود را از دست داده است, «هوای آلوده» وردی‌ست که بیهوده بر زبان ها جاری ست بیآن که در اندیشه، از آن نشانی باشد؛ همه میگویند تهران همین است که هست.
** رام کردن خودروهای جهنده
در زمان های گذشته هر سواری، به عمر، میزان یونجه و خورد و خوراک، سلامتی، زخمهای پا و بدن و ساییدگی نعل و خوی و سرشت اسب خویش آگاه بود؛ ولی در جهان ماشین زده ما حقیقت تلخ این است که بیشتر رانندگان، خودرویی را که سوار برآنند، نمی‌شناسند.
معاینه فنی خودرو با همه خوبی، این بدی را دارد که نمی‌گوید فلان خودرو مردود است؛ تنها می‌گوید ایراد دارد! بنابراین یک خودروی از عمر مفید گذشته هم می‌تواند با رفع ایراد فنی و دوتا لاستیک نو، مجوز تردد یک‌ساله بگیرد و دوباره در شهر به راه بیفتد؛ در حالی که به روز دوم نکشیده، به سبب فرسودگی، بیماریش برخواهد گشت.
** خوبی های معاینه فنی خودروها از زبان میرهادی یوسفی-مهندس مکانیک:
«معاینه فنی خودرو برای پایش میزان خروجی اگزوز خودروهاست تا بر زیست‌محیط شهری، باری بیش از این انبار نشود. گونه گونی آلاینده ها به سبب کنش‌های انسانی روی زمین، وارد اتمسفر می‌شود و هوا را بیش از پیش آلوده میکند. هوای تهران یعنی اکسیژن اندک و آلاینده(جامد،مایع،گاز،پرتو)بسیار. این (هواسان) زنده ماندن را برای شش های انسان، جانور، گیاه و حتی سنگ(پدیده های باستانی) تنگ کرده است.»
«یکی از گزاره های مهم در زمینه بهبود کیفیت هوا، معاینه فنی خودرو است. آلاینده های خروجی از اگزوز بیشتر خودروها با استانداردهای جهانی هماهنگی ندارد؛ برای همین بر معاینه فنی و کنترل زیست محیطی پافشاری می‌شود.»
«کنترل آلودگی برآمده از خودروها بر پایه استانداردها در دو سطح انجام می‌پذیرد که شامل خودروهای نو و خودروهای در حال حرکت است. پس از برابری دادن با حد مجاز آلودگی برای تولید خودروهای نو، میزان آلودگی آن پس از استفاده و در دوران کاری نیز می‌باید مورد بررسی قرار گیرد. بر این پایه پس از آن که خودرویی با پیروی استانداردهای آلودگی تولید شد، باید در دوره‌های استفاده نیز استانداردهای آلودگی چکاپ شود.»
«خودروی مطلق پاک(حتی برقی) وجود خارجی ندارد؛ از این رو هر خودرویی در یک برنامه پیش بین شده، به لحاظ پراکندِ آلودگی و نیز ایمنی باید مورد ارزیابی قرار گیرد که از هدررفت سوخت یا افزایش انتشار آلاینده جلوگیری شود.»
«معاینه فنی خودروها در سه بخش بررسی سیستم ایمنی خودرو، بازدید چشمی و اندازه گیری آلاینده ها با دستگاه انجام می‌گیرد و میزان نزدیکی به استاندارد برآورد می‌شود. انجام معاینه فنی سبب کاهش منوکسیدکربن و کاهش هیدرو کربن های نسوخته در خودروهای انژکتوری می‌شود؛ همچنین از میزان آلاینده CO و نیز HC در خودروهای کاربراتوری می‌کاهد. این‌موارد به ظاهر خرد است ولی نقش زیادی در پاک ماندن هوای شهر دارد.»
** جرم زدایی از مردم
مهندس سیدنواب حسینی منش مدیرعامل ستاد معاینه فنی خودروهای تهران، تمامقد از مردم دفاع میکند. او نه این‌که ایرادی بر رفتار مردم وارد نمیداند بلکه از آنان سپاسگزار هم هست.
سخنان او در گفت وشنود با روزنامه اطلاعات: «از زمانی که جامعه ها شکل گرفت و سدها و پلها و راه ها ساخته شد، مردم به کارهای گوناگون سرگرم شدند، یکی نانوا شد و دیگری میوه فروش و سومی مکانیک؛ به سخن دیگر، تفکیک تخصص‌ها در جامعه شهری به وجود آمد.»
«در قلمرو خودرو و در مورد نگه داشت آن(که اینک شما پیش کشیدید) در همه کشورهای پیشرفته جهان تفکیک تخصص شده است و رسم است که نگهداشت از سوی کمپانی و شرکت های زیر مجموعه آن‌ها انجام می‌گیرد. بسیار کسان که خودرو دارند، در یک مرکز مکانیکی یا تعمیراتی خودرو، عضو(مامبر-شیپ) هستند؛ که دوره‌ای و مستمر مراجعه می‌کنند تا در نگهداشت خودرو کوتاهی انجام نگیرد.»
«بنابراین برخلاف نظر شما، مردم تقصیری ندارند و وظیفه کمپانی‌ها را نباید به دوش مردم انبار کرد یا نباید از مردم انتظار داشت که از همه امور خودرو سر در آورند. مالک خودرو تنها امکان و وظیفه تعویض روغن و جایگزین فیلتر نو با کهنه و چککردن باد خودروها را دارد و مسئولیت اصلی به دوش کمپانی‌ها است.»
«هر خودرویی سه ضلع و زاویه دارد؛ یک ضلع، نگهداشت است و مسئولیت اش با مردم؛ دوم پایش و نظارت بر عملکرد خودروست با مسئولیت مالک و پلیس راهور؛ و سوم که نادیده مانده، لحاظ‌کردن کیفیت از سوی کمپانی یا شرکت سازنده است. اینک فشارهای بخش‌های نخست و دوم(بر گرده مردم) در حال افزایش است در حالی که بخش سوم، در کاهش مدام قرار دارد.»
** به زیان دارندگان خودرو
مهندس سید نواب حسینی منش به نمایندگی از مردم، حق‌جویی میکند و بر این باور است که سازندگان خودرو باید مدت‌زمان گارانتی‌ها را افزایش دهند. سخنان او: «نمونه می‌آورم از ماده 5 و6 که در آن مدت زمان گارانتی قطعات خودرو را تعیین کرده‌اند. در آن‌ها مدت‌زمان آلایندگی، بیش از سررسیدن معافیت فنی تعیین شده است. چه در مورد خودروی داخلی و چه خارجی، سن معافیت، 2 سال تعیین شده است.»
«ولی دولت به درستی، 4 سال گارانتی برای کاتالیست(فیلتر درون اگزوز)گذاشته بود. این آیین نامه در مجلس به گونهای ناامیدکننده تغییر کرد. در آن جا ماده 5 جداگانه مورد بررسی قرار گرفت. در ماده 4 نیز معافیت سنی از 2 سال به 4 سال برده شد. به سخن دیگر شما(دارنده خودرو) زمانی به کمپانی مراجعه می‌کنید که
2 سال از گارانتی خودروتان گذشته است و باید هزینه هرگونه فرسودگی و خرابی را از جیب خود بپردازید. چون عمر مفید کاتالیست از دیدگاه کمپانی فقط 2 سال است؛ اما در همین مورد در آمریکا و کانادا گارانتی کاتالیست، 10 سال است.» «این که از مردم هواداری می‌کنم ایراد نگیرید؛ من به عنوان یک کارشناس نباید از مردم گله‌ای داشته باشم برای نداشتن نظارت، در حالی که تصمیم اشتباه کمپانی آن را رقم زده است.»
نواب حسینی منش در مورد برنامه های مرکز معاینه فنی خودرو می‌گوید: «ما در مراکز فنی دو تا طرح بزرگ داریم که یکی در سال 1395 و دیگری در 1397 اجرا شده که چشم‌انداز اجرایش ده ساله است. پیش از اجرای این طرح، میزان خودروهای مراجعهکننده 350 تا 380 هزار در یک سال بود؛ ولی از زمان اجرای طرح و پایش زوج/فرد برای کل شهر تهران، مراجعه خودرو به مراکز فنی ما به یکونیم میلیون خودرو در سال رسیده است؛ که نقش زیادی در کاهش ذرات در هوای شهر داشته است.»
و سخنان پایانی او: «فارغ از همه این گزاره ها، جا دارد از مردم پوزش بخواهم برای شلوغی مراکز فنی که در گذشته کم بود و سپاسگزاری کنم برای بردباری و در صف نوبتایستادنشان. البته اینک هم مراکز فنی خودرو و هم خط‌های بازدید در مراکز فنی را افزایش دادهایم. هدف این است که در دیگر کلان شهرها(تبریز، مشهد، اصفهان، اراک(بیشتر آلودگی صنعتی) و اهواز(بیشتر آلودگی محیطی)نیز برنامه معاینهفنیِ خودرو به اجرا درآید.»
** اینجا کجاست؟
در گذشته گفته می‌شد، راحت‌تر از نفس کشیدن! ولی اینک نفس‌کشیدن هم مانند زندگیکردن برای مردم سخت شده است. در گذشته نفس‌کشیدن اراده نمیخواست ولی اینک در مترو پلیتن ها انسان ها به سختی میکوشند نفس بکشند و به کمک شش های آسیب دیده خود، تهمانده ذرات اکسیژن را از میان ده ها آلاینده استخراج کنند. در گذشته وقتی ایرانیان به شهری سفر می‌کردند که به لحاظ رفاه و آسایش و امکانات شهری و ایمنی در مقایسه با دیگر شهرها درجه یک بود، می‌گفتند: «اینجا کویت است!»
ولی این تکیه کلام مدت هاست کهنه و دمده شده است. وجود نیروگاه‌های نفت و گاز و همچنین سیل خودروها، همه پاکیزگی هوای کویت را به یغما برده است و به جایش ذرات معلق بجا گذاشته تا این کشور نماینده دهمین شهر آلوده جهان نامیده شود.
مردم در نیجریه برای پخت غذا، هنوز از چوب و نفت استفاده می‌کنند. اگر شبی میهمان یک نیجریه‌ای باشید در خانه اجازه دارید از هوای دودی تنفس کنید تا زمانی که غذای دودی آماده شود! البته تماشای فانوس های نفتی روشن نیز شما را سرگرم میکند که چندان متوجه آلودگی هوای خانه نشوید. فردایش هم که در شهر قدم میزنید بوی زباله و سوختن آن به استقبال بویایی شما خواهد آمد زیرا خدمات گردآوری زباله وجود ندارد و مردم هرگاه چوب گیر نمی‌آورند برای پخت غذا، زباله آتش می‌زنند تا هوای این کشور را آلوده‌تر کنند.
اما «پله هشتم» برای کشور ما(در میان کشورهای دارای آلودگی هوا) دهشتناک است. در ایران اگر هیچ کارخانه آلوده‌کننده هوا وجود نداشته باشد، اقیانوسی از خودروهای بی‌کیفیت به تنهایی این وظیفه را به دوش می‌گیرند. اینک خشکسالی های این دهه و پدیده ریزگرد، سبب شده که حتی خودروها در غبار شهرها گم شوند. امارات، در آلودگی از ایران هم پیشی گرفته است و کاری از ثروت ملی آن کشور برنیامده که با فیلترگذاری مناسب در خروجی‌ها، جلوی افزایش روز افزون آلاینده‌ها را بگیرد. دوبی از تهران هم پیشی گرفته است که از سبب هایش، درهم تنیدگی جمعیت و وجود نیروگاه ها است. آلودگی هوا در مصر به اندازه‌ای بالا گرفته که بر پایه آمارها یک شهروند ماندگار قاهره، با نفس کشیدن های روزانه خود، دودی برابر با کشیدن یک‌بسته سیگار، وارد شش‌های خود میکند.
ریاض در عربستان سعودی در سال 2014 ناپاکترین شهر جهان شناخته شد. با آن که اینک با سخت‌گیری‌ها کمی از آلودگی 4 سال پیش کاسته شده ولی به جایش شمار کارخانه‌ها، ترافیک سنگین و ریزگرها افزایش یافته است.
سنگال مانند بیشتر کشورهای آفریقایی، جایگاه دپوی زباله‌دیگر کشورها برای تبدیل به انرژی است. کارخانه های زباله سوز این کشور، سکاندار آلودگی هوایند. پاکستان برخلاف نام خود به لحاظ هوا پاکیزه نیست و مردم گواه افزایش روزافزون قربانیان از میان کودکان و سالمندان هستند. این کشور در داشتن کودکان بیمار تنفسی در جهان رکوردار است؛ نزدیک به 5 میلیون کودک زیر 5 سال در این کشور با چالش تنفس سخت رو به‌رویند.
بوتسوانا کشور ناشناخته افریقایی، در پله دوم آلوده ترین شهرهای جهان می‌کوشد از درخشش الماس هایش کاسته نشود، اما همان کانی های الماس و نیز وجود نیروگاه های فسیلی، از سبب‌های آلودگی هوای بوتسوانا است.
هوای مغولستان به دو برابری آلودگی هوای ایران رسیده است. مردم برای گرم‌کردن‌خانه‌هاشان و نیز پختوپز از سوخت های فسیلی آلوده‌کننده استفاده می‌کنند. مسافر به مغولستان، بی‌گمان با شش های آلوده‌به دیار خود باز خواهد گشت.
** همان جایی ست که باید باشد
هنوز هم مکان هایی در جهان هست که جهانگرد در آن جا چندروزی نفس بکشد و بگوید: این همان‌جایی‌ست که میخواستم. سان مارینو کشوری کوچک در اروپا، یک همسایه بیشتر ندارد و آن هم ایتالیاست؛ دیگر همسایگانش دریا و کوه است. بیشتر جهانگردان این کشور، فراریان کشورهای پردودند تا در تعطیلات خود نفسی پر از اکسیژن به مشام بکشند.کشور لوکزامبورگ در اروپای غربی و در همسایگی آلمان، فرانسه و بلژیک، بسیار زیباست و با هوایی پر از اکسیژن که مشهور شده است به شش‌های تنفسی اروپای غربی.
نیومکزیکو، مونتانا و‌هاوایی در امریکا، با آب و هوای بهاری، هر سال جهانگردان بسیاری را به سوی خود می‌کشد. وزش بادهای مدیترانه‌ای همه ناپاکی هوای موناکو را می‌روبد و به اقیانوس میریزد تا باشندگان این کشور بسیار دارامند و همسایه فرانسه، در چهار فصل سال، هوای پاکیزه در اختیار داشته باشند.
بوتان در شرق کوه های هیمالیا، کشوری کوهستانی‌ست و هرجا کوهستان هست، پاکترین هوا نیز وجود دارد. از شگفتی هاست که کشور ایرلند با همه گستردگی صنعت، در پله پنجم پاک‌ترین‌های دنیا به لحاظ هوا ایستاده باشد. در بیشتر قلمروهای این کشور بسیار مدرن، بافت دست نخورده روستایی خودنمایی میکند؛ و روستا یعنی پاکی و صفا. کانادا نیز با وجود نیروگاه ها و کارخانه‌های بزرگ، چهارمین هوای پاک جهان را داراست. جاگرفتن کانادا در شمالگان با اقلیم سرد و بادهای همیشگی، کمک بزرگی به هوای این کشور است.
استرالیا به تنهایی یک خشکاد(قاره) بسیار پهناور است؛ پس به دور نیست اگر در آن جزیره هایی یافت شود که از آلودگی هوا به کنار مانده باشد و بتوان هوای بهاری را در همه چهار فصل سال احساس کرد. ماریتیوس یک جزیره 2 هزار کیلومتر مربعی در جنوب شرقی قاره آفریقا/اقیانوس هند است که هوای پاکیزه‌اش، دلخواه جهانگردان است. استونی نه یک روستا، بلکه یک کشور اروپایی/کوهستانی‌ست و دارای پاکترین هوای دنیا که دریای فنلاند را در چشم‌انداز خود دارد.
