عصر خودرو- سالانه شمار زیادی از شهروندان در تهران به علت آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. سهم کربن سیاه یا دوده در این میان تا آن حد است که می‌تواند عاملی برای مرگ مستقیم یا بیماری‌های سرطان‌زا و خطرناکی شود که جز مرگ نتیجه دیگری ندارد.
به گزارش ایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل از ایسنا، وحید حسینی - مدیر عامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در این باره گفت: در شهر تهران مانند بیشتر شهرهای بزرگ کشور، ذرات معلق با قطر کمتر از 2.5 میکرون مهمترین آلاینده هوا به شمار می‌رود و در اکثر قریب به اتفاق روزهای آلوده، آلاینده شاخص هوای شهر بوده است. ذرات معلق موجود در هوا شامل عناصر و ترکیبات مختلفی با منابع بسیار متنوع است و در این میان «کربن سیاه» یکی از اجزای بسیار خطرناک و در عین حال بسیار ریز این آلاینده است که با توجه به تحقیقات به‌عمل آمده، احتمال بروز سرطان را افزایش می‌دهد.
وی افزود: کربن سیاه علاوه بر مشکلات و عوارضی که بر سلامت انسان ایجاد می‌کند، با جذب نور خورشید موجب گرم شدن اتمسفر زمین می‌شود. بر اساس برآوردهای صورت گرفته می‌توان با اقدامات کاهش انتشار کربن سیاه در جو، مانع از 640 هزار تا 4.9 میلیون مورد مرگ زودرس سالانه در کره زمین شد.
آنگونه که این استاد دانشگاه صنعتی شریف گفته، کربن سیاه یکی از اجزای اصلی ذرات معلق در هوا است که فرآیندهای طبیعی و برخی از فعالیت‌های انسانی عامل انتشار آن هستند. هر چه فرآیند احتراق کامل‌تر باشد، میزان انتشار کربن سیاه کمتر است و فعالیت‌هایی که منجر به احتراق ناقص سوخت‌های فسیلی، سوخت‌های زیستی و زیست توده‌ها می‌شود مثل نحوه کار کردن موتورهای دیزلی، اجاق‌های آشپزی، سوزاندن چوب و آتش‌سوزی جنگل‌ها، موجب انتشار بیشتر این آلاینده می‌شوند.
به گفته مدیر عامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، جدیدترین تحقیق منتشرشده در خصوص آلودگی هوا نشان می‌دهد که کربن سیاه یا دوده تاثیر بسزایی در کاهش کلسترول مفید خون و ابتلای افراد به بیماری‌های قلبی و عروقی دارد. در این مطالعه که اردیبهشت ماه 1396، درمجله‌ای متعلق به انجمن قلب آمریکا به چاپ رسیده است، نتایج تحقیق در گروه آماری بزرگی از افراد با نژادهای مختلف در شش شهر بزرگ آمریکا نشان می‌دهد افرادی که در معرض آلودگی هوای ناشی از ترافیک شامل ذرات ریز و کربن سیاه یا دوده هستند، دچار کاهش معنادار سطح کلسترول مفید خون شده و ریسک ابتلای آنها به بیماری‌های قلبی شامل گرفتگی عروق به شدت افزایش می‌یابد.
حسینی، خاطرنشان کرد: اهمیت مقاله جدید منتشر شده از این روست که از طرفی ارتباط بین کربن سیاه و بیماری‌های قلبی و سکته‌های ناگهانی رخ داده در شهر تهران را نشان می‌دهد و از سوی دیگر نشان می‌دهد تلاش شرکت کنترل کیفیت هوا برای معرفی و اطلاع‌رسانی در خصوص این آلاینده خطرناک بسیار با اهمیت بوده است. علاوه بر آن، به همین منظور برای اولین بار در کشور شبکه پایش کربن سیاه یا دوده با دستگاه‌های بر خط در شهر تهران در سال 1396 راه‌اندازی می‌شود تا در شش نقطه منتخب شهر، اندازه‌گیری کربن سیاه انجام شود. اهمیت این اندازه‌گیری می‌تواند نشان‌دهنده وخامت وضعیت غلظت آلاینده کربن سیاه در تهران بوده و تلاش‌های انجام‌شده در جهت حذف این آلاینده را ارزیابی کند.
به گزارش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، دکتر «گریفیث بل» از دانشگاه واشنگتن و همکارانش داده‌های 6654 فرد بالغ را بررسی کردند و با استفاه از داده‌های کمپین‌های نظارتی کوهورت، اثرات سوء ناشی از قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا را در هر یک از شرکت‌کنندگان تخمین زدند. آنها همچنین سطح کل کلسترول خوب و نیز تعداد ذرات(HDL) را در هر یک از شرکت‌کنندگان بررسی کردند. کلسترول HDL معروف به کلسترول خوب است زیرا به حذف لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) یا کلسترول بد کمک می‌کند. کلسترول از چربی ساخته می‌شود و در خون و تمامی سلول‌های بدن وجود دارد؛ تفاوت کلسترول با سایر چربی‌های موجود در خون این است که در خون حل نمی‌شود. این ماده توسط لیپوپروتئین‌ها بین سلول‌ها جابه‌جا می‌شود. لیپوپروتئین‌های با چگالی کم یا LDL از انواع بد کلسترول به شمار می‌روند. در مقابل، لیپوپروتئین‌های با چگالی بالا یا HDL به عنوان کلسترول خوب شناخته شده‌اند. بل و تیم تحقیق دریافتند افرادی که در میانگین سه ماهه بیش از دیگران در معرض ذرات معلق قرار داشتند، تعداد ذرات HDL کمتری داشتند.
اثر کربن سیاه بر زنان و مردان
بر اساس این مطالعه، افرادی که در بیش از یک دوره یک ساله بیشتر از دیگران در معرض کربن سیاه قرار داشتند، به طور قابل توجهی سطح کلسترول HDL کمتری داشتند. محققان با بیان این که قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا باعث کاهش کلسترول خوب در مردان و زنان می‌شود، متذکر شدند که در عین حال این تاثیر روی زنان بیشتر است. به اعتقاد پژوهشگران، پایین بودن میزان کلسترول خوب به علاوه قرارگرفتن در معرض آلودگی شدید هوا می‌تواند باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری قلبی و عروقی شود.
آنگونه که نتایج سیاهه انتشار مطالعه‌شده توسط شرکت کنترل کیفیت هوا نشان می‌دهد، آلودگی هوای تهران به صورت قابل توجهی ناشی از منابع متحرک است. میزان کل تولید آلاینده ذرات معلق در سال 1392 در شهر تهران، 8/6 هزار تن بوده است که از این میزان 6 هزار تن معادل 70/2 درصد سهم منابع متحرک بوده است. گرچه از نظر وزنی این آلاینده کمتر از سایر آلاینده‌ها است ولی اثرات مخرب بیشتری بر سلامتی انسان و محیط‌زیست دارد
وحید حسینی در این باره گفت: از ترکیب گازوییل و هوا در سوخت دیزل، بیش از 200 ماده سمّی تولید می‌شود که از بین آنها، ترکیبات اکسید نیتروژن، کربن و ذرات آلی فرّار، خطرناک‌تر هستند. در این میان، کربن سیاه یا دوده که ناشی از احتراق ناقص خودرویی است و عمدتا از موتورسیکلتهای کاربراتوری (تعداد یک میلیون دستگاه در حال تردد در تهران شناسایی شده است)، خودروهای فرسوده و دچار روغن‌سوزی و همه خودروهای دیزلی تولید می‌شوند حدود 10 درصد جرم ذرات معلق با قطر کمتر از 2/5 میکرون تهران را شامل می‌شوند.
بر اساس گزارش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، به گفته حسینی، شرکت کنترل کیفیت هوا در سه سال اخیر تلاش زیادی برای معرفی این آلاینده خطرناک انجام داده است. آنالیز شیمیایی ذرات معلق تهران سهم زیادی را به این آلاینده خطرناک نسبت داده است. پروژه‌های موتورسیکلت برقی تهران، نصب فیلتر حذف دوده روی اتوبوس‌های شهرداری تهران همگی برای مقابله و کاهش انتشار آلاینده کربن سیاه، طراحی و اجرا شده‌اند. همچنین در کارگاه بین‌المللی راهکارهای حذف دوده از خودروهای دیزل و بنزینی که در دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد و مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت، اهمیت و نیاز کاهش این آلاینده خطرناک توسط متخصصان بین‌المللی گوشزد شد.
