مشکلات صنعت تولید لاستیک

به گزارش پایگاه خبری «عصرخودرو» به نقل از تسنیم، صنعت تولید «لاستیک»، جزء صنایع پایین‌دستی پتروشیمی است و با توجه به نیروی انسانی تحصیل‌کرده شاغل و همچنین تقاضای کافی محصولات این صنعت در داخل، می‌توان رشد مناسبی را در سال‌های آینده برای آن متصور شد. از سوی دیگر، به دلیل توسعه صنایع بالادست پتروشیمی، امکان توسعه صنایع پایین‌دست و تولید محصولات با ارزش افزوده بیشتر در داخل کشور و صادرات محصولات فراهم شده است. همچنین این صنایع حلقه واسط بین صنایع پتروشیمی در بالادست و صنایع نهایی مانند خودروسازی در پایین‌دست هستند و توسعه آنها می‌تواند به تکمیل زنجیره ارزش صنایع پتروشیمی کشور کمک نماید.
ارزش صادرات این صنعت در دنیا طی سال 2013 ، 87  میلیارد دلار بوده است . این ارزش طی دهه گذشته به‌طور متوسط 5/12 درصد در سال رشد کرده است. سهم ایران از صادرات این صنعت ناچیز است؛ به‌طوری‌که در سال 1392 ارزش صادرات محصولات تولیدی این صنعت برای ایران 38 میلیون دلار بوده است. طی دهه گذشته صنعت «لاستیک» ایران، رشد متوسط سالانه 8 درصد در صادرات و 13 درصدی در واردات داشته است؛ این موضوع نشان‌گر کاهش رقابت‌پذیری محصولات تولیدی ایران در این صنعت است. مهمترین کالاهای صادراتی ایران در این صنعت، لاستیک چرخ برای موتورسیکلت و اتومبیل‌های سواری است که بیش از 65 درصد از کل صادرات این صنعت را تشکیل می‌دهد. این امر بیانگر تمرکز بالای صادرات ایران در محصولات تولیدی صنعت «لاستیک» است. عمده‌ترین مقاصد صادراتی ایران در این صنعت کشورهای افغانستان (سهم 49 درصد)، عراق (16.1درصد)، پاکستان (10.2 درصد)، نیجریه (8.2 درصد) و هند (4.2 درصد) می‌باشد.
در کنار سهم پایین صنعت در صادرات جهانی و تمرکز بازارهای صادراتی ،‌میزان ارزبری صنعت بالاست. با وجود واحدهای پتروشیمی فعال در ایران، عمده نیازهای وارداتی این صنعت را مواد اولیه صنایع پتروشیمی تشکیل می‌دهد؛ بیش از 31 درصد هزینه¬های تولیدی این صنعت مواد اولیه وارداتی است. ارزش متوسط هر تن کالای صادراتی ایران در محصولات تولیدی این صنعت به مراتب کمتر از ارزش متوسط هر تن کالای وارداتی آن است، این نشان‌دهنده ورود کالاهای با ارزش‌افزوده بالاتر به کشور است. مشکل دیگر پراکندگی واحدهای تولیدی و جزیره‌ای عمل کردن آن‌ها است. این مشکلات سبب کاهش حجم تولید و صرفه نسبت به مقیاس می شود که نتیجه نهایی آن تعطیلی برخی از آن‌ها خواهد بود. مقیاس تولید از سال 1383 به بعد کاهش یافته است.
تحقیق و توسعه در این صنعت همچون صنایع دیگر بسیار اهمیت دارد. نسبت هزینه‌های تحقیق و توسعه به ارزش افزوده در این صنعت در سال 1390 برابر با 24/0 درصد بود. این رقم برای کل صنایع کارخانه‌ای ایران 22/0 درصد است؛ گرچه این نسبت در این صنعت کمی بالاتر از کل صنایع کارخانه‌ای ایران می‌باشد ولی در مقایسه با مقیاس جهانی (19 درصد) بسیار ناچیز است. نکته قابل تأمل این است که بخش عمده این هزینه‌ها، صرف ارتقای سیستم‌های کیفی محصولات تولیدی شده و در جهت توسعه تولید محصولات جدید و دستیابی به بازارهای گسترده‌تر هزینه نشده است.
همانطور که اشاره شد وابستگی زیاد به مواد اولیه وارداتی(31درصد از هزینه‌های تولید) یکی از مشکلات و چالش‌های مهم صنعت پلاستیک در کشور محسوب می‌شود. لذا حفظ جریان واردات مواد اولیه در کوتاه‌مدت و تأمین جایگزین هایی برای مواد اولیه وارداتی مورد نیاز در بلندمدت باید در اولویت قرار گیرد. در کوتاه مدت می توان از طریق سیاستهایی چون کاهش تعرفه به تامین ارزانتر مواد اولیه وارداتی این صنعت کمک کرد. در بلندمدت لازم است از یک‌سو با توسعه صنایع بالادست تأمین کننده مواد اولیه مورد نیاز صنعت و از سویی دیگر انتقال فناوری‌های جدید ارتقادهنده مزیت رقابتی هم وابستگی وارداتی را کاهش داد و هم سهم صادرات را بیشتر کرد. همچنین تمرکز هزینه تحقیق و توسعه در جهت تولید محصولات جدید با کیفیت بالا برای دستیابی به بازارهای جهانی بسیار حائز اهمیت خواهد بود.