وقتی تقلب هم سودآور نیست!

به گزارش پایگاه خبری «عصر خودرو»، در این مطلب که به‌صورت یک پرونده سه گانه در 3 قسمت نوشته و منتشر می‌شود قرار است هر یک از این موضوعات را به‌صورت مجزا مورد بررسی قرار دهیم و راهکارهای پیشنهادی برای هر یک از این مشکلات ارائه کنیم. نظر به اینکه دولت یازدهم روزهای آخر خود را سپری می‌کند، هیچ یک از مسئولان تمایلی برای ورود به بحث افزایش قیمت ندارند که اگر این ماجرا با همین روند ادامه پیدا کند احتمالا تا زمان روی کار آمدن دولت بعدی مشکلات زیادی در صنعت روغن به وجود خواهد آمد.

قسمت اول: افزایش قیمت مواد اولیه
بر اساس اسناد مالی بعد از آخرین نوبت افزایش قیمت روغن موتور، قیمت لوبکات 66 درصد افزایش پیدا کرده است همچنین هزینه‌های دستمزد( به واسطه افزایش حقوق استاندارد برپایه تعرفه‌های وزارت کار)، هزینه بسته‌بندی، چاپ، حمل و توزیع محصول نهایی رشد چشمگیری داشته است اما قیمت روغن‌موتور نهایی همچنان براساس همان نرخ سال گذشته باقی مانده است. باید در نظر داشته باشیم که یک لیتر لوبکات، نیم لیتر روغن پایه تحویل می‌دهد و نیم لیتر دیگر آن صرف تولید مواد دیگری مانند پارافین و وکس‌های صنعتی و روغن مورد نیاز در صنایع لاستیک‌سازی می‌شود. از آنجا که قیمت‌گذاری محصولات جانبی که نام برخی از آن‌ها در بالا ذکر شد به‌صورت دستوری و دولتی نیست، بخشی از ضرر تولید روغن‌موتور با قیمت‌گذاری دستوری از این طریق جبران می‌شود اما با تمام این اوصاف براساس اسناد مالی تا اردیبهشت 1400 قیمت روغن‌موتور نیازمند رشد 116 درصدی است! افزایش عددی که اگر محقق شود باعث بروز مشکلات زیادی در بازار می‌شود و اگر محقق نشود به تعطیلی و یا کاهش چمشگیر تولید در پالایشگاه‌ها خواهد انجامید.

افزایش قیمت 66 درصدی لوبکات
از آخرین نوبت که براساس مصوبه سازمان حمایت و ستاد تنظیم بازار قیمت روانکارهای موتوری(بنزینی و دیزلی) افزایش پیدا کرد تا نیمه دوم اردیبهشت ماه 1400 قیمت لوبکات بر اساس اسناد مالی بالغ بر 60 درصد بالا رفته است. با توجه به این موضوع که از هر یک لیتر لوبکات وارد شده به پالایشگاه، نیم لیتر روغن پایه برای تولید روانکار خارج می‎شود و حدود 50 درصد آن برای تولید وکس‌های صنعتی، پارافین و روغن مورد نیاز برای صنایع لاستیک‌سازی استفاده می‌شود. اگر سهم این دو را از نظر قیمتی 50 درصد در نظر بگیریم یعنی افزایش قیمت لوبکات به‌صورت مستقیم حدود 30 الی 35 درصد در قیمت نهایی روغن تاثیر می‌گذارد.

هزینه تولید و نیروی‌انسانی
افزایش 25 درصدی مصوب حقوق کارکنان دولت، افزایش هزینه حمل‌ونقل، بسته‌‎بندی و چاپ محصولات هزینه‌های سربار تولید را افزایش می‌دهد. این هزینه‌ها که به‌صورت نمایی در حال بالا رفتن است روزبه‌روز هزینه‌های تولید محصول نهایی را افزایش می‌دهد. نکته جالب اینجاست که در مورد بعضی هزینه‌ها مثل حمل و نقل، یکی از عوامل موثر در این جریان افزایش قیمت روغن است! به این تعریف که افزایش قیمت لجستیک باعث افزایش هزینه‌های ارائه محصول نهایی می‌شود و از طرفی افزایش قیمت روغن موتور به‌صورت مستقیم بر روی بالا رفتن قیمت حمل‌ونقل تاثیر می‌گذارد. این چرخه بسته باعث می‌شود تا روند افزایشی قیمت‌ها سلسله‌وار ادامه پیدا کند.

کاهش تولید به‌واسطه ضرردهی
مواد اولیه مورد نیاز برای تولید روغن موتور نهایی به دو بخش تولیدی و وارداتی تقسیم می‌شود. وقتی قیمت مواد اولیه وارداتی به‌واسطه نوسانات ارز بالا می‌رود، شرکت‌های تولیدکننده(پالایشگاه‌ها و بلندینگ‌ها) برای تامین این مواد اولیه دچار مشکل می‌شوند. از آنجا که برای تولید بخشی از روغن‌های سطح بالا به روغن پایه گرید 3 نیاز است، اگر ارز مورد نیاز به هر دلیلی(مواردی مثل نوسانات ارز، عدم تخصیص ارز دولتی و نیمایی، اخذ مالیات از محل صادرات که باعث کاهش دادن درآمدهای ارزی شرکت‌ها می‌‍‌شود و مواردی از این دست) دچار مشکل شود، خرید مواد اولیه به تعویق می‌افتد. براساس اطلاعات به‌دست آمده، شرکت‌های تولیدکننده و بلندینگ‌ها به یک بازه زمانی دو ماهه از زمان تامین تا تحویل محصول نهایی نیاز دارند و اگر هر یک از این اتفاقات بیافتد، روند تولید روغن در سطوح بالا دچار مشکل می‌شود. براساس اطلاعات به‌دست آمده، شرکت‌های تولیدکننده برای یک ماه دیگر مواد مورد نیاز تولید روغن موتورهای بالارده را در انبار موجود دارند و این بدان معنی است که اگر حتی "همین امروز" مشکلات خرید روغن پایه و ادتیوهای مورد نیاز به‌طور کامل مرتفع شود، به‌طور خوشبینانه حداقل بازار برای بازه زمانی یک ماهه دچار کمبود شدید محصولات بالارده خواهد بود. از سوی دیگر می‌توان این‌‍طور به موضوع نگاه کرد که شاید برای تولید روغن‌موتور‌های سطح بالا بتوان از روغن پایه گرید یک و دو استفاده کرد و به جای آن از ادتیوهایی برای بالا بردن سطح کیفی بهره برد اما نکته اینجاست که در این صورت شاخص گران‌روی روغن در بازه زمانی کوتاهی افت می‌کند و خاصیت خورندگی آن بالا می‌رود. این بدان معنی است که برای تامین و خالی نبودن بازار در گریدهای بالاتر باید کیفیت روغن تولیدی را کاهش داد که احتمال نمی‌رود شرکت‌های تولیدکننده حاضر شوند با سابقه خود برای نگه‌داشتن سهم بازار بازی کنند.

تقلب، آفت کمبود محصول در بازار
همان‌طور که در ابتدای مطلب عنوان شد، قیمت یک بشکه روغن سوخته درحال‌حاضر حدود 6 میلیون تومان شده است و اختلاف قیمت حدود 2 میلیون تومانی آن با روغن‌نهایی تازه به‌حدی کم است که فرصت خوبی برای متقلبین ایجاد نمی‌کند. اما این موضوع در صورتی برقرار است که توزیع قطره چکانی شرکت‌ها قطع نشود. بر‌اساس آمار ارائه شده در اسناد کدال، شرکت ایرانول در سال گذشته 32 درصد کاهش تولید داشته است به علاوه این که سهم تولید کل شرکت‌های پالایشگاهی در سال گذشته حدود 700 میلیون لیتر در سال بوده و در اسناد سال 99 این عدد به حدود 500 میلیون لیتر در سال رسیده است. این کاهش 200 میلیون لیتری نشان می‌دهد ارائه محصول به بازار در طول یک سال کاهش محسوسی داشته است. این در حالی است که شرکت‌های دیگر آمار مثبت بوده اما باز هم جمع تولید 4 پالایشگاه بزرگ منفی شده است. این روند اگر با همین فرمان ادامه پیدا کند، اختلاف قیمت محصولات نهایی و روغن سوخته به حدی بالا می‌رود که موقعیت بسیار مناسبی برای تقلب در تولید روغن موتور را ایجاد کند. این یعنی در شرایط حال حاضر، تقلب هم سودآور نیست، تولید که دیگر جای خود دارد! موضوع تقلب در دو نوع سیاه و سفید موضوع قیمت دوم این پرونده است که هفته آینده در هفته نامه خودرو امروز منتشر خواهد شد.

- روزبه نوروزیان