ماجرای تابستان و جوش آوردن اتومبیل‌ها

به گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل از صمت، با این حال رادیاتور اتومبیل‌های ما در فصل گرما بیشتر حال‌مان را می‌گیرند و آمپرهای اعصاب‌مان را بالا می‌برند! ولی در هر شرایط باید به خاطر داشته باشیم که رادیاتور اتومبیل‌مان یکی از اجزای مهم سیستم خنک‌کننده اتومبیل ما است که با تبادل حرارت با هوای در جریان پیرامون خود، موتور اتومبیل را خنک می‌کند.
برای آنکه به اهمیت رادیاتور بیشتر پی ببریم، لازم است به این مسئله توجه کنیم که از احتراق بنزین در موتور، حدود 2000 تا 2500 درجه سانتیگراد حرارت تولید می‌شود و شما فقط با چند لیتر سیال مثل آب یا ترکیبی از آب و ضدیخ یا ضدجوش باید موتور را به دمای بین 90 تا 95 درجه برسانید و آن را خنک کنید.
درست است که برای کاهش اصطکاک و انتقال حرارت ناشی از حرکت قطعات گردنده مثل میل‌لنگ و شاتون‌ها از روغن استفاده می‌شود، ولی خنک‌کاری به روان‌سازی با روغن ختم نمی‌شود و استفاده از سیال‌های خنک‌کننده و اجزایی مانند رادیاتور، شکل تکامل‌یافته‌تری برای ایفای این مهم به خود می‌گیرد. خوب است بدانید قدرت خنک‌کنندگی آب 20 برابر روغن است و وجود سیستم خنک‌کاری متکی به رادیاتور و سیال‌های ضدجوش به‌ویژه در مناطق گرم جهان نقشی غیرقابل انکار در کاهش دمای موتورها دارد.
در گذشته موتورهای ژیان و فولکس فاقد رادیاتور بودند و بیشتر این خودروها برای مناطق خنک مناسب بودند. به دلیل حجم و توان پایین موتورها امکان حذف سیستم خنک‌کاری با رادیاتور وجود داشت اما با افزایش قدرت و سرعت خودروهای امروزی امکان خنک‌کردن موتورها با هوا منتفی است. حتی درباره اتوبوس‌های «ماگیروس» که ساخت کشور روسیه بود، پس از فروش در ایران به دلیل طراحی خاص آن مورداستقبال قرار نگرفت و این نوع موتور بیشتر برای همان مناطق سرد روسیه مناسب بود و زمانی که دمای موتور افزایش می‌یافت، به‌وسیله یک فن بزرگ که روی موتور نصب شده بود، هوا را مستقیم روی پره‌های موتور به جریان در می‌آورد و آن را خنک می‌کرد.
شاید برای شما هم جالب باشد که یکی از دلایل شکست ارتش آلمان نازی به رهبری هیتلر در جنگ سیبری روسیه، وجود آب در رادیاتور خودروهای نظامی آن زمان بود که به دلیل یخ‌زدگی موتورها، ارتش آلمان زمین‌گیر شد و کمی بعد به دستور هیتلر موتورهای فولکس طراحی و ساخته شد اما دیگر برای آلمانی‌ها دیر شده بود. کیفیت رادیاتور به تعداد شبکه‌ها، تعداد لول‌ها و شکل طراحی و جنس رادیاتور بستگی دارد. برای مثال هر قدر تعداد شبکه‌ها و لول‌ها بیشتر باشد و نوع طراحی به گونه‌ای ایجاب کند که هوای بیشتری با رادیاتور در تماس باشد، انتقال حرارت بهتر انجام خواهد شد. رادیاتور از فلزات و آلیاژهای فلزی انتخاب می‌شود که انتقال حرارت به سهولت امکانپذیر باشد، برای نمونه رادیاتورهایی با تعداد 2، 3 و 4 لول تولید می‌شوند که برای تماس بیشتر هوا با پره‌ها، آنها را به‌صورت مارپیچ یا زیگزاگ می‌سازند.

مخترع نخستین رادیاتور در جهان
سراغ هر قطعه اتومبیل که می‌رویم و می‌خواهیم بدانیم مخترع و نخستین قطعه‌ساز آن چه کسی بوده پای «کارل بنز» به میان کشیده می‌شود و رادیاتور هم از این نکات بوده و این‌بار هم «کارل بنز» نخستین مخترع رادیاتور (خنک‌کننده موتور اتومبیل) است.
«کارل فردریش‌بنز» که از نخستین طراحان و مهندسان و مخترعان اتومبیل بنزین‌سوز و بنیانگذار کمپانی معروف مرسدس‌بنز در آلمان بود، هنگام طراحی و اختراع نخستین اتومبیل بنزین‌سوز خود متوجه شد که حتما نیاز به یک سیستم خنک‌کننده برای موتور خود دارد. سیستمی که با گردش آب در دور بدنه موتور از حرارت و جوش آن بکاهد. سیستمی که آب جوش اطراف موتور را دریافت کرده، خنک کند و سپس آب خنک شده را به همان نقطه قبلی هدایت کند تا با انجام چرخه سرد و گرم شدن آب اطراف بدنه موتور، درجه حرارت موتور تنظیم شود.
کارل بنز که بود؟
بد نیست به بهانه اختراع نخستین رادیاتور اتومبیل مروری به زندگی و خدمات این مخترع بزرگ داشته باشیم. کارل اهل یکی از شهرهای آلمان به نام «کارلسروهه» بود. پس از پایان تحصیلات، نخستین تجربه کاری‌اش طراحی ساخت کارخانه‌ای در شهر «مانهایم» بود، ولی دیری نپایید که کارش را از دست داد و وارد شرکتی ساختمانی در وین شد.
او سپس در سال 1871م تصمیم گرفت در شرکتی که اکنون متعلق به خودش است، کار کند. به همین خاطر با مکانیکی به نام «آگوست ریتر»، نخستین شرکت خود را در مانهایم آلمان تاسیس کرد، ولی نتوانست به همکاری با شریک خود ادامه دهد. او تصمیم گرفت با کمک نامزدش، «برتا ریگر» موانع موجود بر سر راه خود را بردارد. برتا جهیزیه‌اش را فروخت و به او در خرید سهام ریتر کمک کرد. آنها یک سال بعد با هم ازدواج کردند و سال‌ها بعد صاحب 5 فرزند به نام‌های ایگن، ریچارد، کلارا، تایلد و آلن شدند.
کارل بنز اگر چه در ابتدا در تجارت موفقیتی به دست نیاورد و شانس به او روی خوشی نشان نداد، اما با تلاش‌های بی‌وقفه توانست چند امتیاز مهم برای تولید و تکمیل موتورهای دوزمانه دریافت کند. او تا زمانی که به استانداردهای موردنظرش نمی‌رسید، دست از کار نمی‌کشید. وی با کمک مخترعان و همکاران جدیدش و با پشتیبانی مالی بانکی در مانهایم، شرکت سهامی را تاسیس کرد. 50 درصد سهام این شرکت در اختیار کارل بود، ولی به عنوان یک عضو هیات‌مدیره و سهام‌دار از حق اظهارنظر کمتری نسبت به دیگران برخوردار بود. چراکه همکاران و دیگر سهامداران شرکت درصدد بودند به نوعی نفوذ خود را در شرکت افزایش دهند و این رفتارها سبب شد کارل بنز پس از یک سال شرکت را ترک کند.
در همان سال بنز پشتیبان مالی دیگر به نام «فردریک ویلهم ایلینگر» در «ماکس رز» پیدا کرد. فردریک فروشگاه دوچرخه‌فروشی داشت و بنز متوجه علاقه زیاد او به وسایل موتوری شد و در همان زمان بود که بنز با کمک فردریک و یک شرکت دیگر، شرکت خود را به نام بنز راه‌اندازی کرد. آنها توانستند نیروی کار شرکت خود را به 25نفر افزایش دهند و تا جایی پیشرفت کردند که دیگر قادر بودند امتیاز تولید موتورهای بنزی خود را به دیگران واگذار کنند. بعد از این بود که بنز تصمیم گرفت تمام وقتش را صرف توسعه موتورهای اتومبیل کند. سرانجام او موتورهای چهارزمانه بنزینی خود را روی کالسکه‌ای نصب کرد و در سال 1886م بود که توانست از نخستین خودرو بنزینی خود بهره‌برداری کند و آن را به نمایش عمومی بگذارد. تا سال 1887م او 3 مدل از این خودروها را طراحی کرد. بنز، مدل نخست را در سال 1906م به موزه آلمان اهدا کرد. مدل دوم را چندین بار طراحی و بازسازی کرد و مدل سوم هم دارای چرخ‌های چوبی بود که همسرش، برای نخستین‌بار با این خودرو به مسافرت طولانی رفت. در سال 1886م بنز توانست به مرحله‌ای از موفقیت برسد که تولیداتش دیگر جوابگوی تقاضای مردم نبود، در نتیجه تصمیم گرفت کارخانه خود را توسعه دهد. به‌تدریج «بنز» در امر خودروسازی پیشتاز شد و در سال 1899م به شرکت سهامی بزرگ تبدیل شد. به طوری که در آن زمان سالانه 572 دستگاه خودرو تولید می‌کرد.

خاطرات یک مدیر رادیاتوری
افرادی که در صنعت رادیاتورسازی اتومبیل فعالیت دارند، «عباس ملکی‌تهران» را از دور و نزدیک می‌شناسند. 30 سال پیش در چنین روزهایی بود که وی مسئولیت کارخانه «ایران‌رادیاتور» که یکی از پرمسئله‌ترین کارخانه‌های زیرپوشش سازمان گسترش و نوسازی کشور بود را به‌دست گرفت.
«ملکی‌تهرانی» البته این روزها عنوان قائم مقام ارشد گروه صنعتی ایران‌خودرو را نیز در کارنامه خود دارد. همچنین از روزهایی که فعالیت خود را در ایران‌رادیاتور آغاز کرد خاطرات جالبی دارد و گفته است:
«شروع کار ایران رادیاتور از سال 64 بود. آن سال وضعیت صنعت رادیاتور بسیار آشفته بود. جنگ نفت‌کش‌ها در تنگه‌هرمز بحران اقتصادی ایران را تشدید می‌کرد. سهمیه ارزی همه شرکت‌ها قطع شده بود و چون سمت معاونت سازمان گسترش و نوسازی را داشتم، به تمام مشکلات آشنا بودم و می‌دانستم ایران‌رادیاتور از شرکت‌های پر دردسر سازمان گسترش و نوسازی است.
ما آن روزها موفق شدیم از محل قراردادهایی که با ارگان‌ها بسته بودیم ارز قابل‌توجهی برای شرکت ایران‌رادیاتور تامین کنیم.
زمینه کاری شرکت هم تولید رادیاتورهای سواری و کامیون بود. به محض اینکه به همراه همکاران وارد شرکت شدیم، می‌دانستیم که باید با بحران مقابله کنیم و از آنجا که پشتوانه‌ای برای تامین مواد اولیه نبود، در نخستین حرکت، شرکت را با تعدیل نیرو مواجه کردیم و تا پایان دوره بحران که دوره‌ای 4 ساله بود، تولیدمان را در حد سالانه 800 تا 1000 تن حفظ کردیم. از افتخارات ما این است که بسیاری از تغییراتی که در ساخت رادیاتور موردنیاز انجام شده، از محل پیشنهادات همکاران در شوراها بوده است، یعنی وقتی یک نفر روی پروژه‌ای کار می‌کند، از مجموعه نظرخواهی کرده و مثل یک پروژه تحقیقاتی روی آن سرمایه‌گذاری می‌کند».
او در ادامه خاطرات خود درباره ایران‌رادیاتور گفته است: «سال 81-80 از سنگین‌ترین سال‌هایی بود که کمتر از سال‌های بحران جنگ برای ما نبود و از نظر اقتصادی وضعیت‌مان به مراتب سخت‌تر از گذشته بود، ولی به لطف خدا در این شرایط موفق شدیم حدود 2 برابر ظرفیت اسمی شرکت تولید داشته باشیم و در 28 بازار جهانی حضور پیدا کردیم و سودمان را نسبت به سال 65-64، هزار برابر کردیم».

چه کنیم که ماشین‌مان جوش نیاورد؟
جوش آوردن اتومبیل دو سه علت عمده بیشتر ندارد، اما برای اینکه اتومبیل‌تان جوش نیاورد، باید موارد بسیاری را درنظر داشته و به خاطر بسپارید و به آن هم عمل کنید.
این هم نکاتی درباره استفاده بهینه از رادیاتور و شناسایی معایب جوش آوردن اتومبیل:

ضد یخ
بهترین نوع سیال در رادیاتور ترکیبی از «اتیلن گلیکول» (ضدیخ / ضدجوش / ضدزنگ) با آب است که دمای جوش بالاتری نسبت به آب دارد. در صورتی که آب رادیاتور بر اثر تبخیر کم شده باشد، فقط به آن آب افزوده می‌شود. در این بین از تعویض آب موجود در رادیاتور در دوره‌های کوتاه‌مدت بپرهیزید و بهتر است از آبی استفاده شود که قبلا جوشیده باشد.
سطح مایع
سطح سیال در سیستم مدار باز را با گشودن در رادیاتور چک کرده و برای گردش سیال در رادیاتور، هیچگاه رادیاتور را لبریز از سیال نکنید و سطح مایع خنک‌کننده باید از لبه‌های «لول‌ها» در حدود 12-10 میلیمتر بالاتر باشد.

صافی پره‌های رادیاتور
از وارد آمدن ضربه به پره‌های رادیاتور و به وجود آمدن هرگونه له‌شدگی در سطح رادیاتور جلوگیری کنید. در صورتی که بر اثر تصادف سطح وسیعی از پره‌ها آسیب دید، نسبت به ترمیم یا تعویض رادیاتور اقدام کنید. در صورتی که قصد تمیز کردن رادیاتور از وجود حشرات و کثیفی‌های احتمالی را دارید، آب را با فشار پایین از پشت رادیاتور به سطح پره‌ها بپاشید.
نشت سیال
در صورت نشت سیال درون رادیاتور با استفاده از بست‌ها و اتصالات و شیلنگ‌ها نسبت به رفع آن اقدام کرده و آن را باسرعت برطرف کنید و وجود هرگونه چربی و ماسیدگی روغن و ترکیب آنها با یکدیگر در رادیاتور نشان از راهیابی روغن از موتور به درون سیال رادیاتور است که باید پس از مراجعه و رفع مشکل در تعمیرگاه‌های مجاز نسبت به گرفتگی‌های احتمالی اقدام شود.
اگر جوش آوردید...
در صورتی که خودرو شما جوش آورده باشد، از باز کردن در رادیاتور یا منبع انبساط به جد خودداری کنید. چراکه امکان آسیب‌های جدی همراه با سوختگی برای شما وجود دارد. بهتر است در حالت موتور روشن، آب به سطح پره‌های رادیاتور پاشیده شود و در صورت امکان بخاری ماشین نیز روشن شود تا سرعت خنک‌کاری موتور افزایش یابد.
رسوب‌زدایی
تاحد ممکن از مواد شیمیایی برای رسوب‌زدایی داخل رادیاتور و مجموعه سیستم خنک‌کننده با هر عنوانی استفاده نکنید و در صورت استفاده مجموعه سیستم خنک‌کننده را با دقت بشویید. مواد رسوب زدا خواص خورندگی داشته و اثرات زیانباری دارند.

آب‌بندی واشرها
در صورتی که سطح سیال به‌صورت مداوم کاهش پیدا می‌کند و هیچ‌گونه اثری از ریزش و نشت سیال از لوله‌ها و اتصالات و رادیاتور دیده نمی‌شود، این امکان وجود دارد که سیال از طریق آب‌بندی واشر سرسیلندر به درون یکی از پیستون‌ها رخنه کرده و در آنجا بخار شده و با دود خارج می‌شود. البته بخار کردن اگزوز در دقایق اولیه روشن شدن موتور ارتباطی با این موضوع ندارد و این مسئله یک امر طبیعی است.
کنترل ترموستات
برای ایجاد دمای یکنواخت در هنگام کارکرد موتور در تابستان و زمستان هیچ‌گاه ترموستات را از مدار گردش مایعات خنک‌کننده خارج نکنید، اگر ترموستات در دمای موردنظر باز نشود و اجازه عبور سیال را ندهد، موتور جوش خواهد آورد. برای بررسی عملکرد ترموستات می‌توان با قرار دادن ترموستات در یک کاسه آب جوش از صحت عملکرد آن اطمینان حاصل کرد و در صورتی که قصد نگهداری ترموستات کار کرده سالم خود را دارید، آن را با گریس چرب کرده و دور از رطوبت نگه‌دارید.

سلامت تسمه‌ها
در موتورهایی که پروانه موتور، نیروی خود را به‌وسیله تسمه از میل‌لنگ می‌گیرد، سلامت تسمه را با بازدیدهای دوره‌ای بررسی کرده و سفتی آن را مدنظر قرار دهید. در صورت پارگی یا شل بودن تسمه، موتور جوش خواهد آورد، میزان سفتی تسمه باید به نحوی باشد که با فشار انگشت اشاره به تسمه، به اندازه یک سانتیمتر خلاف جهت نیرو جابه‌جا
شود.
و خلاصه اگر...
اگر رادیاتور خودرو شما خراب یا فرسوده است، نسبت به تعویض آن تردید نکنید، واترپمپ را از جهت آب‌بندی چک کرده و از سلامت آن اطمینان حاصل کنید.

مناسب‌ترین آب برای رادیاتور اتومبیل شما
در ابتدا برای سیستم خنک‌کاری موتور اتومبیل‌ها از مخلوط الکل و آب استفاده می‌شد، ولی با درنظر گرفتن این مطلب که مخلوط الکل و آب از یخ‌زدگی موتور و جلوگیری از ترکیدگی آن تا دمای منفی 15 درجه سانتیگراد مناسب است و از طرفی ناخالصی و املاح موجود در آب باعث ایجاد خوردگی در مسیرهای گردش آب می‌شد، پژوهشگران با تلاش فراوان به محلول‌های دیگری دست یافتند که ما امروزه آنها را با عنوان «ضدیخ» و «ضدجوش» می‌شناسیم.
آب رادیاتور باید از آب بدون املاح یا همان آب مقطر باشد و برای آنکه موتور خودرو در زمستان‌ها یخ نزند و نترکد و در تابستان‌ها داغ نکند و جوش نیاورد، باید از ضدیخ استفاده کرد و فرقی هم نمی‌کند که این خودرو در سرمای کانادا با زمستان‌های 30 درجه زیر صفر باشد یا در گرمای کویت با 50 درجه بالای صفر و در ایران هم خودروهایی که در مناطقی مانند کوهرنگ و شهرکرد با سرمای 30 درجه زیر صفر یا آنهایی که در ماهشهر با گرمای 50درجه بالای صفر کار می‌کنند همگی باید ضدیخ داشته باشند، فقط درصد ترکیب آن فرق می‌کند. یعنی هرچه سرما بیشتر باشد، مقدار ضدیخ بیشتر است. ضمن اینکه استفاده از ضدیخ به خاطر داشتن خاصیت ضدزنگی به طولانی شدن عمر خودرو کمک می‌کند.
سازندگان ضدیخ‌ها درصد مخلوط‌شوندگی آنها با آب مقطر را روی محصولات خود درج کرده‌اند ولی به نظر ما بهترین ترکیب، ترکیب 50-50 است. یعنی اگر حجم کلی مایع و (ضدیخ و ضدجوش) در خودرو شما 6 لیتر است، 3 لیتر ضدیخ و 3 لیتر آب مقطر بهترین توصیه است.
نکته مهمی که بهتر است رعایت شود، تعویض سالانه ضدیخ به صورت کامل است. اگر به هر دلیل امکان دسترسی به ضدیخ برای شما فراهم نبود، می‌توانید از الکل به صورت موقت همراه با آب استفاده کنید.