وقتی ترمزها ناله می‌کنند

به گزارش پایگاه خبری «عصرخودرو»، هر حرکتی ایستادنی هم به دنبال دارد و در یک خودرو این بار سنگین بر دوش لنت‌های ترمز است. اگر می‌خواهید تعمیرکار خودروی شخصی خود باشید، ابتدا باید بدانید که عمر مفید قطعات مصرفی خودروی شما چقدر است. طول عمر لنت‌های ترمز رابطه مستقیمی با کیفیت آنها و شیوه رانندگی دارد. در یک رانندگی اصولی لنت‌های ترمز جلو به طور میانگین 35 تا 40 هزار کیلومتر عمر می‌کنند و طبیعتا هر چه شیوه رانندگی تهاجمی‌تر باشد، این میزان کاهش می‌یابد. لنت‌های ترمز عقب هم با توجه به فشار کمتری که تحمل می‌کنند (مخصوصا در ترمزهای کاسه‌ای) حدود دو برابر لنت‌های جلو عمر می‌کنند. در این بخش می‌خواهیم به صورت گام به گام نکات مربوط به لنت‌های ترمز و شیوه تعویض آنها را شرح دهیم تا تعمیرکار خودرو شخصی خود باشید.

گام اول: خودروی خود را بشناسید
عموم خودروهای شهری دیفرانسیل جلو هستند. در چنین خودروهایی عمده بار ترمزگیری بر چرخ‌های جلو قرار دارد، در نتیجه طراحان ترمزهای جلو را قوی‌تر از ترمزهای عقب در نظر می‌گیرند و عملا عمر لنت‌های ترمز جلو نصف ترمزهای عقب است. عموما در خودروهای تولید داخل برای محور جلو از ترمزهای دیسکی و برای محور عقب از ترمزهای کاسه‌ای استفاده شده است. ترمزهای دیسکی در مقایسه با انواع کاسه‌ای از توان ترمزگیری بالاتری برخوردار بوده و البته مصرف لنت بیشتری دارند. در مرحله اول شما باید نوع ترمزهای به کار رفته در خودروی خود و لنت‌های با کیفیت مناسب را بشناسید و بدانید که میزان مصرف لنت شما چقدر است، تا بدین ترتیب در زمان مناسب اقدام به بازدید ترمزها کنید. با اندکی پرس‌و‌جو و تحقیق به‌سادگی می‌توانید لنت‌های ترمز مناسب را بشناسید. این نکته را در نظر داشته باشید که لنت‌های مرغوب علی‌رغم قیمت بالاتر، کیفیت ترمزگیری مطلوب‌تری داشته و عمر مفید بیشتری ارائه می‌دهند.

گام دوم: ترمزها را بازدید کنید
همانطور که در ابتدا اشاره کردیم، لنت ترمز جلو استاندارد، در یک رانندگی اصولی حدود 35 هزار کیلومتر دوام دارد. با نزدیک‌شدن به این کارکرد بهتر است اقدام به بازدید لنت‌های جلو کنید. برای انجام این کار کافی است پس از باز کردن یکی از چرخ‌های جلو، وضعیت لنت‌ها را بررسی کنید. محل قرارگیری لنت‌های ترمز جلو دیسکی دقیقا در میان دیسک و مجموعه کالیپر بوده و ضخامت آن کاملا قابل مشاهده است. اگر ضخامت لنت کمتر از 20 درصد میزان اولیه باشد، زمان تعویض آن فرا رسیده است (برای مقایسه ضخامت از یک لنت نو استفاده کنید).

گام سوم: علائم اتمام لنت ترمز را بشناسید
سوت کشیدن‌های مکرر، افت توان ترمزگیری به همراه لرزش محسوس، پایین آمدن سطح روغن ترمز در مخزن، فعال‌شدن بی‌مورد ABS، نیاز به فشار مضاعف و افزایش مسافت و زمان توقف از جمله علائمی هستند که به وضوح از پایان عمر لنت خبر می‌دهند. زمانی که لنت‌های عقب هم قصد وداع داشته باشند، لرزش و صدای اضافی از چرخ‌های عقب را حس خواهید کرد. نکته مهم اینجاست که شما پیش از ظاهرشدن بسیاری از این علائم باید با بازدید لنت‌ها، زمان مناسب تعویض را تشخیص دهید.

گام چهارم: شروع کار
برای تعویض لنت‌های ترمز جلو دیسکی، ابتدا باید خودرو را روی یک سطح صاف متوقف کرده و ترمز دستی را بکشید و برای ایمنی بیشتر چند آجر پشت و جلو چرخ‌های عقب قرار دهید. دستکش‌های ضخیم به دست کرده و از ماسک استفاده کنید چرا که پودر لنت و روغن ترمز حاوی موادی سمی هستند که برای بدن بسیار مضرند. لوازم مورد نیاز شامل ست آچار معمولی، آچار بکس، یک انبر کلاغی و یک خرک با ارتفاع مناسب است تا نیازی به انجام کار روی جک نباشد، چراکه فعالیت زیر خودرویی که تنها بر جک استوار شده است، به هیچ وجه ایمن و با استاندارد‌های کاری مطابق نیست. یک قطعه چوب با ضخامت دو لنت ترمز نو هم تهیه کنید. پیش از شروع به کار، ابتدا سطح روغن ترمز را بازدید کنید، مخزن ترمز در اکثر خودرو‌ها روی مجموعه بوستر ترمز و در سمت چپ محفظه موتور (سمت راننده) قرار دارد. اگر با لنت ترمز کهنه سطح روغن در حالت نرمال قرار گرفته است، روغن مجموعه زیاد بوده و با قرار گرفتن لنت نو ممکن است روغن از مخزن سر ریز شود. بنابراین با استفاده از یک سرنگ مقداری از روغن مخزن را خارج کنید تا سطح آن پایین بیاید و سپس در آن را ببندید. توجه کنید که روغن ترمز به هیچ وجه روی رنگ بدنه خودرو نریزد چراکه روغن ترمز خاصیت شدیدی در خوردن و از بین بردن رنگ دارد. در صورت آلوده شدن هر قسمت از بدنه خودرو یا دست شما به روغن ترمز، آنجا را با آب بشویید چراکه روغن ترمز به هیچ وجه از مشتقات پایه نفتی تشکیل نشده و در اصل یک مایع با ویژگی مناسب سیستم ترمز و آب نیز بهترین حلال آن است.

گام پنجم: تعویض لنت ترمز جلو (دیسکی)

1.ابتدا فرمان را تا انتها به سمت چرخی که قرار است باز شود، بپیچانید. پیچ‌های رینگ مربوطه را شل کنید. با استفاده از جک خودرو را بالا ببرید و خرک را در زیر شاسی خودرو در مکان مناسبی قرار دهید و جک را پایین بیاورید تا خودرو روی خرک قرار بگیرد. چرخ را باز کنید تا به مجموعه ترمز دسترسی پیدا کنید.

2.در اکثر ترمزهای دیسکی قسمت کالیپر از دو بخش ثابت و متحرک تشکیل شده که بخش متحرک (سیلندر ترمز) با دو پیچ به بخش ثابت متصل است. با شل‌کردن یکی از پیچ‌ها می‌توان بخش متحرک را بلند کرد. برای شل‌کردن پیچ به دو آچار با نمره مناسب نیاز دارید، با یک آچار مهره داخلی را نگه داشته و با آچار دیگر مهره خارجی را باز کنید. با بلند‌کردن مجموعه سیلندر جهت جلوگیری از حرکت پیستون، قطعه چوبی را میان پیستون و دیواره قرار دهید.

3.در این حالت لنت‌های ترمز با فنرها قابل مشاهده‌اند. با باز کردن فنرها می‌توان لنت‌ها را خارج و لنت نو را جایگزین کرد. با یک دستمال نخی تمیز به آهستگی سطح دیسک را از غبار و آلودگی پاک کنید.

4.برای بستن مجدد، چوب را از جلوی پیستون خارج کنید و در صورتی که پیستون تکان خورده است، با گیره یا آچار کلاغی پیستون را به عقب فشار دهید. مجموعه را ببندید و همین عملیات را برای چرخ دیگر تکرار کنید.

5.پس از پایان عملیات، روغن داخل سرنگ را به داخل مخزن برگردانید تا حدی که سطح آن به اندازه مناسب برسد. حین ریختن روغن دقت کنید که حباب ایجاد نشود. اگر ترمزهای عقب خودرویتان دیسکی است، می‌توانید مشابه این عملیات را برای آنها تکرار کنید.

گام ششم: تعویض لنت ترمز عقب کاسه‌ای

در خودروهای مجهز به ترمز عقب کاسه‌ای فرآیند تعویض اندکی پیچیده‌تر است.
1.ابتدا ترمز دستی را خلاص کنید و خودرو را در دنده عقب قرار دهید. آجرها راجلو و پشت چرخ‌های جلو را قرار دهید. سپس عملیات باز‌کردن چرخ و قرار دادن خرک را مشابه مرحله اول ترمز جلو انجام دهید.

2.بعد از باز کردن چرخ با کاسه ترمز روبه‌رو می‌شوید. در ترمزهای کاسه‌ای مجموعه ترمز و لنت‌ها داخل کاسه قرار دارند. برای باز‌کردن کاسه با استفاده از پیچ‌گوشتی تخت درپوش (کاپ) توپی کاسه را باز کنید. پشت درپوش توپی یک مهره قرار گرفته است که با آچار بکس نمره مناسب باز می‌شود.
در برخی خودروها ممکن است یک مهره خورشیدی با یک پین روی مهره اصلی کاسه باشد که با باز کردن پین، خورشیدی هم باز می‌شود.
در این مرحله دقت کنید که قطعات آغشته به گریس مانند بلبرینگ کاسه، کاپ، واشر و خورشیدی را روی زمین رها نکنید چرا که ممکن است به گرد و غبار و سنگریزه آلوده شوند. این قطعات را در جایی تمیز و مطمئن قرار دهید.

3.با خارج کردن کاسه مجموعه داخلی کاسه را مشاهده خواهید کرد. ممکن است داخل مجموعه  گرد لنت ترمز و روغن تجمع یافته باشد. مراقب باشید که گرد لنت را تنفس نکنید چون بسیار خطرناک بوده و به دستگاه تنفسی آسیب جدی وارد می‌کند. با دستمال نخی بدون پرز آلودگی‌ها را پاک کنید.

4.ممکن است در اثر ساییدگی، کاسه ترمز اصطلاحا لبه‌دار شده باشد، لبه شامل برجستگی‌هایی است که بر قسمت انتهایی کاسه بر اثر ساییدگی و اختلاف عمق ایجاد می‌شود.  در این صورت کاسه ترمز به راحتی خارج و مجددا سوار نمی‌شود چرا که لبه‌های ایجاد شده به کفشک‌ها گیر می‌کند. برای از بین بردن این لبه‌ها، کاسه را به یک تراشکار تحویل بدهید تا آن را لبه‌گیری کند.

5.روی کفشک‌ها معمولا خارهای نگه‌دارنده‌ای وجود دارد که با انبردست باز می‌شود. خارها را باز کنید. به آرامی فنرهای متصل به کفشک‌ها را باز کرده و ترتیب اتصال و محل قرارگیری آنها را فراموش نکنید. کفشک‌های جدید را قرار دهید و فنرها و خارها را مجددا سوار کنید.  دقت کنید که فنرها و خارها را در جای اشتباه نبندید. اگر محل قرارگیری آنها را فراموش می‌کنید، قبل از بازکردن مجموعه از آن عکس بگیرید تا جایگاه درست قطعات را بدانید.

6.در صورت نیاز، مجددا محور کاسه و بلبرینگ را با پارچه نخی بدون پرز تمیز کرده و گریس‌کاری کنید، کاسه چرخ و اتصالات آن را سوار کرده و مهره کاسه را با دقت ببندید. 
در نهایت اگر خودرو شما خورشیدی هم دارد، آن را گریس زده و به همان صورت که باز کرده‌اید، ببندید. همین عملیات را برای چرخ دیگر تکرار کنید.

چند نکته مهم پایانی

1.هرگز لنت‌های ترمز مستعمل را به همراه زباله‌های خانگی رها نکنید، آنها را به نمایندگی‌ها یا تعمیرگاه‌های معتبر تحویل دهید تا با روش خاص خود لنت‌ها را از بین ببرند.

2.دستمال یا دستکش‌های آلوده به گرد لنت را نتکانید چون بسیار خطرناک است. آنها را با دقت بشویید و یا دور بیندازید.

3.بعد از تعویض لنت، روغن اضافی داخل سرنگ را با دقت داخل مخزن روغن ترمز خالی کنید، مراقب باشید که درون مخزن حباب ایجاد نکنید.
4.موقع رانندگی با لنت‌های نو احتیاط بیشتری به خرج داده و آرام ترمز بگیرید تا لنت‌های نو هماهنگ شوند و سایش منظم داشته باشند.

5.در کیلومتر‌های آغازین حرکت با لنت‌های نو به دلیل مماس بودن لنت‌ها با دیسک یا کاسه ترمز، احتمال داغ و یا دودکردن لنت ترمز بسیار زیاد است. در صورت بروز این مشکل از اعمال فشار زیاد به سیستم ترمز خودداری کرده و به مجموعه ترمز اجازه دهید به آرامی خنک شود. خنک‌سازی مجموعه ترمز با آب می‌تواند منجر به تاب برداشتن دیسک، ترک یا شکستن آن شود.

*عارف منظری