وقتی اتومبیل سرکشی می‌کند

به گزارش پایگاه خبری «عصرخودرو»،روش‌های زیادی برای انجام این کار وجود دارد و انواع مختلفی از سیستم‌های فرمان طراحی و تولید شده است که به معرفی 2 نمونه متداول و مشکلات احتمالی آنها می‌پردازیم.

جعبه‌فرمان دندانه‌دار شانه‌ای
متداول‌ترین نوع جعبه فرمان در خودروها به خصوص در انواع سواری، مدل دندانه‌دار شانه‌ای یا دنده شانه‌ای
(Rack & Pinion) است که ساختاری نسبتا ساده دارد. در این مدل یک دنده در انتهای میله غربیلک فرمان به اسم پینیون با لبه دندانه‌دار میله هدایت فرمان معروف به رَک درگیر است.
با دَوَران پینیون به همراه غربیلک فرمان، رَک به صورت خطی حرکت کرده و میله‌های هدایت را به همراه خود حرکت می‌دهد که حاصلش منحرف‌شدن چرخ‌ها از راستای مستقیم و تغییر جهت خودرو به سمت دلخواه است. به دلیل ساختار ساده و ارزان‌قیمت و امکان طراحی این مدل به شیوه‌های مختلف، این جعبه فرمان بسیار محبوب و متداول است.

جعبه فرمان ساچمه‌ای یا حلزونی
این مدل بیشتر در خودروهای سنگین و باری کاربرد دارد و ساختار آن به‌مراتب پیچیده‌تر است. در این مدل در انتهای میله غربیلک فرمان به جای دنده پینیون، یک دنده حلزونی یا مارپیچ وجود دارد که یک دنده شانه‌ای روی آن نصب شده است. حد فاصل میان شیارهای داخلی دنده شانه‌ای و دنده حلزونی را ساچمه پر کرده است.
هنگام گردش فرمان، حلزونی چرخیده و ساچمه‌ها را‌ روی شیارهای خود به حرکت وادار می‌کند. در نتیجه دنده شانه‌ای به صورت خطی در راستای طولی حلزونی حرکت می‌کند. حرکت خطی دنده شانه‌ای از طریق یک دنده تاج خروسی به اهرم خروجی جعبه فرمان منتقل شده و میله هدایت فرمان را حرکت می‌دهد.
هر دوی این مدل‌ها می‌توانند به انواع سیستم‌های کمکی نظیر سیستم هیدرولیکی و یا برقی مجهز باشند. در ادامه به مشکلات احتمالی جعبه فرمان می‌پردازیم.

سفتی فرمان
سفتی فرمان یعنی راننده ناچار است برای چرخاندن غربیلک فرمان تلاش زیادی به خرج بدهد. دلایل زیادی می‌توانند باعث بروز این پدیده شوند مانند:
1- خشک بودن جعبه فرمان و اصطکاک زیاد داخلی آن که در این صورت حتما باید جعبه فرمان باز شده و روغن‌کاری شود. در فرمان‌های حلزونی خشک‌شدن ساچمه‌ها عملا باعث می‌شود که فرمان خودرو بسیار سنگین شود. اگر کاسه نمدهای جعبه فرمان خراب باشد، جعبه فرمان مرتب خشک می‌شود و در انواع هیدرولیکی روغن نشت می‌کند.
2- اگر سیستم فرمان مجهز به سیستم کمکی نظیر سیستم هیدرولیک است، از کار افتادن آن به هر نحو باعث سفتی فرمان می‌شود. در این صورت مواردی نظیر سطح روغن هیدرولیک، پمپ هیدرولیک و میزان سفتی تسمه آن و کانل‌های روغن جعبه فرمان مورد بررسی قرار می‌گیرند.
3- عوامل خارجی زیادی که ارتباطی به جعبه فرمان ندارند نیز ممکن است باعث بروز سنگینی فرمان شوند مانند کم‌ بادی تایرها، خشک بودن سیبک‌ها، کجی و نامیزان بودن اتاق خودرو و زیاد بودن زاویه کستر (از عمود خارج بودن برج فنر)
خلاصی فرمان
خلاصی فرمان (Dead Zone به معنای منطقه مرده) یعنی داشتن چند درجه چرخش آزاد غربیلک فرمان بدون اینکه تغییری در زاویه فرمان ایجاد شود.
وجود مقدار جزئی خلاصی در سیستم فرمان کاملا طبیعی و البته ضروری است و باعث سهولت فرمان دادن می‌شود اما مقدار زیاد آن خطر‌آفرین است.
برای بررسی میزان خلاصی فرمان باید فرمان را کاملا صاف کنید و سپس بررسی کنید که تا چه میزان می‌توان غربیلک فرمان را پیچاند بدون اینکه زاویه چرخ‌ها تغییر کند. معمولا حداکثر خلاصی برای عموم خودروها حدود 9 میلی‌متر تعریف می‌شود.
در صورت وجود خلاصی اضافی، موارد زیر را بررسی کنید:
1-  وجود ساییدگی در دنده پینیون یا دنده شانه‌ای. در جعبه فرمان‌های حلزونی ساییدگی ساچمه‌ها و یا دنده تاج خروسی می‌تواند باعث این مشکل شود.
2- شل بودن رام یا پایه جعبه فرمان که جعبه فرمان را به شاسی متصل نگه می‌دارد.
3- ساییدگی سیبک‌ها و یا بلبرینگ چرخ‌ها نیز باعث افزایش خلاصی فرمان می‌شوند.
4- هرز شدن هزارخاری فرمان و یا آسیب دیدن چهارشاخ میله غربیلک فرمان.

برگشت‌پذیری ضعیف فرمان
تمایل ذاتی فرمان به برگشت آزادانه به حالت صاف به هنگام حرکت از زاویه کستر مثبت در محور جلو نشأت می‌گیرد و برگشت‌پذیری فرمان نام دارد. این ویژگی در رانندگی بسیار کار‌آمد و نبود آن آزار‌دهنده است.
ضعف فرمان در برگشت که می‌تواند شامل کندی فرمان در بازگشتن و یا عدم تمایل به برگشتن باشد که گاهی با سفتی فرمان همراه می‌شود. کثیف بودن جعبه فرمان و یا فشار ضعیف سیستم هیدرولیک باعث بروز این پدیده می‌شوند. برای حل این مشکل موارد زیر را بررسی کنید:
1- تمیزی اجزای داخلی جعبه فرمان
2- سالم بودن پمپ هیدرولیک و تسمه آن
3- عدم وجود اصطکاک اضافی در سیبک‌ها، سگدست‌ها و محل اتصال برجک فنر با شاسی
4- تنظیم بودن زاویه چرخ‌ها و سالم بودن تایرها