جراحی پلاستیک خودرو!

به گزارش پایگاه خبری «عصر خودرو» بدیهی است که هیچ یک از ما و شما یک منظره از آشغال‌های انبارشده در یک منطقه را به بوستانی پر از گل ترجیح نمی‌دهیم؛ چراکه غریزه یک انسان به سوی همان زیبایی‌شناسی خدادادی گرایش دارد و این مهم، ارتباط مستقیمی با روحیه انسان دارد. اگر چیزی خلاف این بود، در بخش صنعت، علمی تحت عنوان «طراحی صنعتی» هیچ‌گاه خلق نمی‌شد و طراحان، هنرمندان، معماران و متخصصانی از این قبیل، به رشد و نمو خود و محصولات و مخلوقاتشان اهمیت نمی‌دادند. در 50 سال نخست پیدایش وسایل نقلیه موتوری، تولیدکنندگان خودروها و موتورسیکلت‌ها، تمرکز چندانی روی طرح محصولات خود نداشتند و از این رو خودروهای وینتیج این دوره اکثرا شبیه به هم طراحی شده‌اند. اما با ورود به دهه 30 میلادی و پیدا شدن سر و کله بحث آیرودینامیک در صنعت خودرو، اوضاع به کلی متفاوت شد. از این دهه بود که خودروسازان رفته رفته توجه بیشتری روی طرح بدنه، کابین، جزئیات و تریم‌های رنگ داخلی و خارجی معطوف می‌ساختند و از این رو با گذشت یک و نیم قرن از پیدایش صنعت وسایل نقلیه موتوری، شاهد دوره‌های مختلف خط‌مشی طراحی و رنگ‌آمیزی خودروهای متفاوت از کشورهای مختلف بوده‌ایم.

همانطور که گفته شد، تمام این طرح‌ها به احترام همان حس زیبایی‌شناسی انسان‌ها خلق می‌شوند و تنها در صورت سلامت ظاهری، جلوه اصلی خود را خواهند داشت. از آنجایی که تصادف، برخورد و یا حوادث رانندگی همواره بخشی جدایی‌ناپذیر از عبور و مرور در خیابان‌های ماشین‌رو به شمار می‌رود، در صورت بروز مشکل، اگر به حس زیبایی‌شناسی خود و زیبایی خودروی زیر پایتان اهمیت می‌دهید، بدون تردید به دنبال بهترین راه ترمیم خواهید رفت.
از آنجایی که صافکاری بدنه اصولا فرایندی عملی و تجربی است، در آینده و در مطلبی جداگانه به بررسی آن خواهیم پرداخت. در این مطلب چند کلامی پیرامون انواع رنگ خودرو، چگونگی رنگ‌آمیزی و مسائل اینچنینی می‌خوانید.

انواع رنگ خودرو
بدون شک با دیدن خودروهای مختلف و با کمی دقت در ظاهر آنها به تفاوت فاحش نوع رنگ‌های به کار رفته روی هر کدام می‌توان پی برد. هرچقدر خودرو گران‌قیمت‌تر و لوکس‌تر باشد، بدون تردید کیفیت رنگ بالاتری نیز خواهد داشت. اما انواع و اقسام رنگ‌های عادی (به جز کروم، مات و...) به دو دسته کلی رنگ‌های اکلیل‌دار و بدون اکلیل تقسیم می‌شوند. اکلیل به ریزدانه‌های براقی گفته می‌شود که با قرارگرفتن در بافت رنگ، به ظاهر رنگ مورد نظر شما حالتی براق و به بیان دیگر متالیک (به معنای تحت‌اللفظی فلزی) می‌دهد.
اکلیل‌های به کار رفته در رنگ‌های اکلیل‌دار نیز به چند دسته ریز و درشت تقسیم می‌شوند که بنا به اقتضای هر رنگ، در رنگ‌های مختلفی همچون طلایی، نقره‌ای و ... ترکیب می‌شوند.
همانطور که می‌دانید برای رنگرزی یک جسم با استفاده از پیستوله، به رقیق‌سازی ماده اصلی رنگ نیاز دارید که هر کدام از این رنگ‌ها، حلالی مخصوص به خود را دارند که در این بین برای اسپری کردن رنگ‌های اکلیل دار باید از حلّال تینر (معمولا تینر 20 هزار) استفاده کرد.
از انواع رنگ‌های اکلیل‌دار می‌توان به نمونه‌های مشهور به 54، بیس‌کُت (Base Coat)، مولتی افکت (Multi Effect) و پِرل (Pearl) اشاره کرد که هر کدام از این رنگ‌ها خاصیت و روش رنگرزی خاص خود را دارند.
رنگ‌های بیس‌کت به بیانی، نوعی خاص از رنگ 54 به شمار می‌روند که برای استفاده از آن می‌بایست 100 قسمت رنگ را با 30 تا‌40 قسمت تینر مخلوط کرده و سپس 2 تا 3 لایه به ضخامت 5 تا10 میکرون ‌روی سطح مورد نظر پاشید تا رنگ بتواند جلوه اصلی خود را داشته باشد.
توجه داشته باشید که نقاش پس از هر نوبت پاشش رنگ، وقفه‌ای چند دقیقه‌ای جهت خشک‌شدن لایه قبلی رنگ خواهد داشت. رنگ‌های پرل به آن نوع از پوشش اطلاق می‌شود که در هر زاویه از خود رنگی مجزا به نمایش می‌گذارد که در بین ایرانی‌ها تحت عنوان صفت هفت‌رنگ شناخته می‌شود. البته این بدان معنا نیست که در ترکیب رنگ این خودروها از رنگ پرل خالص استفاده شده باشد. گاهی رنگ‌های پرل تنها درصدی از رنگ کلی خودرو را تشکیل می‌دهند. رنگ‌های مولتی افکت هم چیزی مابین این دو نوع هستند که این روزها بیشتر در خودروهای کُره‌ای استفاده می‌شود.
اما در کنار این رنگ‌های پر زرق و برق متالیک و اکلیل‌دار، رنگ‌های ساده‌ای نیز وجود دارند که اصولا به دو دسته رنگ‌های فوری و روغنی تقسیم می‌شوند.
رنگ‌های فوری به دلیل عدم جذابیت بصری، حتی در هنگام خشک شدن، اصولا به عنوان رنگ آستر استفاده می‌شوند چرا که این رنگ‌ها که باید با حلال تینر ترکیب و پاشیده شوند، پس از خشک‌شدن براق نمی‌شوند وخاصیت پولیش خوردن ندارند و در صورت نیاز به استفاده از آنها به عنوان رنگ اصلی باید لایه‌ای براق‌کننده یا کیلر (یا کِلِر) ‌روی آن پاشیده شود که در ادامه به بررسی این ماده نیز خواهیم پرداخت. البته لازم به ذکر است که این نوع رنگ دارای زیر‌شاخه‌ای تحت عنوان «رنگ‌های فوری کیلر کُت» است که با حلال تینر 20 هزار به ترکیب شدن با ماده خشک‌کن نیاز ندارند و با یک لایه کیلر، به عنوان رنگ اصلی خودرو استفاده می‌شود. رنگ‌های کیلر کُت اصولا انگلیسی هستند و پژو 504 از جمله خودروهایی است که در اصل از این رنگ بهره گرفته است.
نوع دیگر رنگ‌های بدون اکلیل، رنگ‌های روغنی است که برای پاشش و رنگرزی به تینر و ماده خشک‌کن نیاز دارد که به دو دسته معمولی و 21 تقسیم می‌شود. اکثر خودروهای کلاسیک قدیمی‌ هنگام تولید از رنگ 21 که رنگی براق اما غیر‌متالیک است، بهره گرفته‌اند. البته یک نوع رنگ روغنی متالیک نیز وجود دارد که با حلال بنزین و بدون نیاز به کیلر‌ روی سطح پاشیده می‌شود و در ترکیب آن اکلیل نیز دیده می‌شود.
در تکمیل عرایض باید گفت که کیلر نوعی ماده شیمیایی جهت براق‌سازی سطح رنگ شده، چوب و‌... است که اصولا به وسیله ترکیب با تینر و خشک‌کن ‌روی سطح پاشیده می‌شود. رنگ‌های بیس‌کت از 50 الی 300 هزار تومان (به بالا)، رنگ 21 با خشک‌کن در حدود 60 هزار تومان، کیلر با خشک‌کن در حدود 70‌هزار تومان برای هر کیلو‌گرم فی می‌خورد. کما اینکه تینر نوع 20 هزار، 25 الی 30 هزار تومان، نوع 15 هزار در حدود 20 الی 25 هزار تومان و نوع 10هزار در حدود 15‌هزار تومان به ازای هر گالن قیمت دارد.

نکات ایمنی و کیفی
مواد تشکیل‌دهنده رنگ و مشتقات مورد استفاده در آن همگی از مواد‌ شیمیایی و اکثرا دارای پایه نفتی هستند، از این رو برخورد آنها با اعضای بدون پوشش بدن می‌تواند باعث بروز حساسیت‌های پوستی در کوتاه مدت و حتی آسیب‌های جدی در درازمدت شود.  از آنجایی که رنگ خودرو از طریق پیستوله و با کمک فشار باد به کمک قانون ونچوری به شکل پودر بسیار ریز و چسبنده بر بدنه خودرو پاشیده می‌شود، حجم زیادی از آن در هوا معلق مانده و به سادگی از طریق مجاری تنفسی وارد ریه‌های افراد حاضر در محل شده و به همین دلیل می‌تواند به سرعت آسیب‌های جبران‌ناپذیر جسمی و تنفسی به همراه داشته باشد.
از این رو عمل نقاشی حرفه‌ای خودرو در اتاق‌های مخصوص و کاملا ایزوله که مجهز به نورپردازی جامع و مخصوص و سیستم‌های تهویه مجزا با قابلیت فیلتر و جداسازی رنگ پخش شده در هوا به منظور استفاده مجدد در چرخه نقاشی هستند، انجام می‌گیرد.
همچنین نقاش‌های حرفه‌ای نیز لباسی کاملا پوشیده و یکسره به همراه ماسک و عینک مخصوص به تن می‌کنند تا از هرگونه تماس با پودر رنگ پخش شده در محیط جلوگیری کنند.
رعایت این نکات ایمنی نه‌تنها نشان‌دهنده مهارت نقاش است و در دراز‌مدت ضامن سلامتی وی خواهد بود بلکه با جلوگیری از ورود هرگونه ذرات و کثیفی به داخل اتاق رنگ بر کیفیت نهایی رنگ تاثیر شگرفی خواهد گذاشت.

مراحل رنگ‌آمیزی

اما با شناختن انواع رنگ‌هایی که برای نقاشی خودرو استفاده می‌شود، باید دید که چگونه این پوشش روی سطح می‌نشیند. برای ترمیم خودروهای تصادفی اصولا 2راه وجود دارد؛ نخست می‌توان بدنه را به دست صافکار سپرد تا با چکش و ضربه و فرز و گرم کردن و راه‌هایی از این قبیل، سطح مورد نظر را صاف کند و سپس کار به دست نقاش اتومبیل سپرده شود یا اینکه اقدام به تعویض آن بخش از بدنه کنید که روش رنگ‌آمیزی در هر یک از شرایط ذکر شده تفاوت خواهد داشت. برای رنگ‌آمیزی بدنه خام ابتدا سطح کار با استفاده از سمباده نرم و آب کاملا تمیز و صیقلی می‌شود. سپس یک لایه آستر فوری روی سطح پاشیده می‌شود و بعد از خشک شدن رنگ آستر سمباده می‌خورد.  سپس بسته به نوع رنگ، یک لایه آستر همرنگ پاشیده می‌شود و اگر نقص نداشت رنگ اصلی خودرو به صورت لایه لایه‌ روی سطح پاشیده می‌شود. در صورتی که رنگ متالیک و یا محتاج به کیلر باشد، یک لایه کیلر‌ روی رنگ خشک شده اسپری می‌شود. در صورت عدم استفاده از کوره، پس از گذشت تقریبا یک هفته از رنگ‌آمیزی و خشک‌شدن سطح، رنگ پاشیده شده سمباده و پولیش می‌شود تا به جلای اصلی خود برسد. اما اگرسطح صافکاری شده باشد ابتدا باید بخش نیازمند به رنگ را با سمباده و تینر تمیز کاری کرد. سپس برای محو شدن جای چکش‌های صافکار، از لایه‌ای بتونه سنگی (نوعی رزین) استفاده می‌شود. پس از خشک شدن بتونه، نقاش با بهره‌گیری از سمباده بسیار زبر (با تراکم در حدود 50 یا 60) سطح بتونه را می‌ساید تا یکدست شود. سپس یک لایه بتونه فوری برای نازک‌کاری و گرفتن ریز‌دانه‌های بتونه سنگی ‌روی لایه سمباده خورده بتونه سنگی قرار می‌دهد که پس از خشک شدن این بار با سمباده‌ای نرم‌تر (تراکم در حدود 400) سطح بتونه فوری را صیقلی می‌کنند. پس از شکل‌گیری زیر کار بخش نیازمند به رنگ، مراحل ذکر شده برای بدنه خام نیز تکرار می‌شود.
پیش از هر چیز لازم می‌دانیم از آقای «مهدی نظری»، نقاش بسیار خوب خودروهای کلاسیک در شهرستان شاهرود، به جهت همکاری در امر تهیه این گزارش کمال تشکر را به جای آوریم.