عیب‌یابی خودرو به زبان ساده؛ وقتی خودرو از خواب بیدار نمی‌شود

به گزارش پایگاه خبری «عصر خودرو»، این غفلت البته عمدی نیست چرا‌که مجموعه استارت، مجموعه‌ای خارج از دسترس در اکثر خودروهاست و به‌گونه‌ای طراحی شده تا در طول عمر مفید یک خودرو به‌ندرت دچار مشکل شود. اما در صورت بروز مشکل، دردسری واقعی در انتظار ماست و آن خودرویی است که قادر نیست پیشرانه خود را روشن کند.

استارت خستگی‌ناپذیر
سیستم استارت خودرو به عنوان یکی از بخش‌های اصلی شبکه برق خودرو، وظیفه روشن‌کردن پیشرانه را بر عهده دارد. همانطور که می‌دانیم، یک پیشرانه پیستونی، در طول سیکل‌های کاری خود ناچار است که به صورت پیوسته دوران کند اما هنگامی که میل‌لنگ ساکن است، ما به یک حرکت آغازین برای شروع سیکل‌ها احتیاج داریم تا این حلقه بسته مراحل کاری پیشرانه آغاز شود. مجموعه استارت به صورت کلی از سه بخش اتوماتیک استارت، موتور الکتریکی و دنده برنجی تشکیل شده است. استارت برای راه‌اندازی، به یک جریان اولیه نیاز دارد. این جریان اولیه بسته به مدل طراحی سیستم برق خودرو می‌تواند به شیوه‌های گوناگونی تامین شود. در بسیاری از خودرو‌ها، برق تحریک استارت به صورت مستقیم از سوئیچ استارت در هنگام استارت‌زدن توسط راننده تامین می‌شود. برخی از خودروها برای استارت‌زنی، رله دارند که این رله می‌تواند توسط سوئیچ و یا خود ECU تحریک شود (خودروهای استارت کی‌لس). با تامین جریان اولیه، اتوماتیک استارت که در دواقع یک سلونوئید است، بوبین‌کرده و دنده استارت را با فلایویل درگیر می‌کند. درگیری دنده برنجی استارت به صورت همزمان موجب اتصال صفحه قطب مثبت استارت شده و آرمیچر استارت به صورت مستقیم به باتری وصل می‌شود. در نتیجه آرمیچر با سرعتی حدود 3000 دور بر دقیقه شروع به گردش کرده و فلایویل را می‌چرخاند. نسبت دنده استارت به دنده فلایویل در اکثر خودروها 15 به 1 است، در نتیجه میل‌لنگ با سرعتی حدود 200 دور بر دقیقه به گردش در‌می‌آید که برای روشن‌شدن پیشرانه کافی است. با روشن‌شدن پیشرانه و سرعت‌گرفتن فلایویل، کلاچ یک‌طرفه داخلی دنده برنجی، خلاص شده تا بدین ترتیب از گردش محور آرمیچر به همراه فلایویل و واردشدن خسارت به استارت جلوگیری شود. با رها کردن سوئیچ استارت، اتوماتیک از تحریک افتاده و دنده برنجی به طور کامل خلاص و ارتباط استارت با باتری قطع می‌شود.

چند نکته مهم
بسیاری از افراد هنگام مواجه شدن با خرابی استارت، اقدام به هل دادن خودرو در دنده درگیر جهت روشن‌کردن پیشرانه می‌کنند. در شرایط اضطراری، این راه‌حل مفید است اما باید در نظر داشت که انجام آن برای پیشرانه خصوصا در مدل‌های DOHC (دو میل سوپاپ در سرسیلندر) بسیار مضر است چرا که به دلیل اینرسی بالای میل سوپاپ‌ها، رها کردن ناگهانی کلاچ برای روشن‌کردن موجب رد شدن یک و یا دو دندانه از تسمه تایم خواهد شد. در خصوص خودروهای واجد گیربکس اتوماتیک، روشن‌کردن پیشرانه به وسیله هل دادن منتفی است چرا که انجام این کار نه‌تنها موجب روشن‌شدن پیشرانه نمی‌شود بلکه موجب وارد شدن خسارت به گیربکس خواهد شد.
با این مقدمه، به بررسی عیوب متداول سیستم استارت و دلایل آن می‌پردازیم. مشکلات موتور استارت از 3 حالت کلی خارج نیست:

پیشرانه استارت نمی‌خورد (استارت کار نمی‌کند)
قبل از آنکه به بخش‌های دیگر مشکوک شوید، شرایط باتری را مورد بررسی قرار دهید. نچرخیدن موتور استارت اگر ناشی از خرابی و خالی‌شدن شارژ باتری باشد، علائم مشخصی دارد. معمولا در این شرایط هنگام استارت‌زدن، صدای درگیر‌شدن دنده استارت شنیده می‌شود اما پس از آن استارت نچرخیده و برق خودرو ضعیف شده و چراغ‌ها بسیار کم‌نور و یا حتی خاموش می‌شوند. گاهی حتی ممکن است از استارت صدای تلق تلق بلند شود که نشانه نرسیدن جریان کافی به آن و عدم امکان تولید گشتاور کافی است. وضعیت باتری تقریبا از شرایط چشمی نشانگر آن مشخص است. در این شرایط چاره‌ای جز تعویض باتری نیست. گاهی این علائم ممکن است ناشی از دمای بسیار پایین هوا، شل بودن و یا کثیف بودن اتصالات باتری و یا حتی گیر مکانیکی موتور استارت باشد. اگر از سلامت باتری اطمینان دارید، می‌توانید برای چک کردن شرایط مکانیکی استارت، در حین استارت‌زدن از طریق یک تخته چوب به موتور استارت ضربه‌های ملایم بزنید. این احتمال وجود دارد که زغال‌های استارت در حال اتمام باشند و در اثر ضربه با چوب به بدنه موتور تکان خورده و برای لحظاتی ارتباط آرمیچر را برقرار کنند و استارت گردش کند. در این شرایط موتور استارت باید باز شده و سرویس شود. گاهی ممکن است ایراد صرفا از خود زغال‌ها نبوده و بلبرینگ‌های استارت خشک شده باشند.
نچرخیدن استارت و ضیف‌شدن شدید نور چراغ می‌تواند ناشی از گیرپاچ‌کردن خود پیشرانه نیز باشد (اگر از سلامت باتری و استارت اطمینان دارید). برای تست این موضوع، کافی است دنده 5 را درگیر کرده و سپس استارت بزنید. در این شرایط خودرو باید حرکت کند.
نچرخیدن استارت در خودروهای دنده اتوماتیک در بسیاری از مواقع ممکن است ناشی از خرابی رله آنتی‌استارت و یا گیرپاچ کردن عملگر سلکتور باشد که در این شرایط چاره‌ای جز بکسل‌کردن خودرو نیست.
موتور استارت نمی‌چرخد و نور چراغ‌ها ثابت است
مقداری ضعیف‌شدن نور چراغ در حین استارت‌زنی طبیعی است اما اگر استارت کار نمی‌کند و نور چراغ‌ها نیز نوسانی ندارد باید به سلامت اتوماتیک استارت شک کرد. از آنجایی که اکثر خودروها فاقد فیوز استارت هستند باید در مسیر مدار تحریک استارت به دنبال قطعی ارتباط گشت. ممکن است توپی سوئیچ استارت خراب باشد و یا رله استارت سوخته باشد. گاهی ایراد ناشی از سیم پیچ اتوماتیک استارت است که از درون سوخته و در نتیجه اتوماتیک کار نمی‌کند. برای چک‌کردن سلامت اتوماتیک استارت می‌توان از روش یکسره‌کردن استارت استفاده کرد. اگر اتوماتیک نیز سالم بوده و دنده استارت را درگیر می‌کند اما آرمیچر نمی‌چرخد، به احتمال زیاد در کلاف سیم‌پیچ خود آرمیچر قطع ارتباط رخ داده که باید استارت باز شود.

استارت به آرامی می‌چرخد و دیر خلاص می‌شود
این حالت عموما نشان‌دهنده خشکی تدریجی بلبرینگ‌های استارت است، اما می‌تواند حاکی از ضعف استارت نیز باشد. اگر در هر نوبت استارت‌زدن صدای خر‌خر دنده برنجی در لحظه روشن‌شدن پیشرانه به گوش می‌رسد، به احتمال زیاد فنرهای داخلی کلاچ دنده استارت خراب شده و یا اتوماتیک استارت به صورت دقیق ارتباط دنده استارت را برقرار نمی‌کند.
حتی ممکن است تولید این صدا ناشی از خرد کردن دنده استارت باشد و یا به صورت همزمان با خرد شدن دنده استارت رخ دهد.

تست ولتاژ استارت زنی بهترین روش تشخیص عیوب باتری و استارت است

مجموعه دنده استارت و کلاچ آن باید در سلامت کامل باشند

اتمام زغال یکی از شایع‌ترین مشکلات استارت است

مجموعه کامل موتور و اتوماتیک استارت

کثیفی اتصالات باتری باید برای بهبود استارت‌زنی تمیز شوند

نویسنده: عارف منظری