کالسکه آتشی و دودی که به حلق خلق می‌رود

 به گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل از ایرنا ، زمانی که برای اولین بار چرخ خودرو در گوشه‌ای از دنیا به حرکت درآمد شاید به هیچ ذهنی خطور نکرده بود که روزی خواهد رسید این دستگاه‌های چهارچرخ در کنار رفاهی که برای بشریت به همراه دارند بلای جان انسان نیز شوند، تاریخ دقیقی از ورود اولین خودرو به ایران وجود ندارد اما مطابق برخی اسناد تاریخی، اولین بار در آذرماه 1279 خورشیدی طی سفر مظفرالدین شاه به اروپا بود که دو خودرو با دو راننده یا همان شوفر فرانسوی راهی ایران شد.

مردم به خودروی مظفرالدین شاه «کالسکه آتشی» می‌گفتند. این خودروهای چهار نفره که سرعتشان از 40 کیلومتر بر ساعت تجاوز نمی‌کرد،به مرور مورد استقبال سیاستمداران، ملاکان بزرگ و تجار سرشناس قرار گرفت و از سال 1289، قانون مالیات شهری بر وسایل نقلیه از تصویب مجلس شورای ملی گذشت و دولت اجازه یافت از هر خودرو ماهانه پنج تومان مالیات دریافت کند این هزینه آن‌قدر زیاد بود که فقط مرفهین جامعه از عهده آن برمی‌آمدند.

البته چون در آن زمان وضعیت جاده‌ها مناسب نبود خودرو نتوانست در میان مردم محبوبیت یابد اما از سال 1285 با احداث جاده جلفا - تبریز و سال 1288 احداث جاده انزلی - رشت - قزوین، اتومبیل مورد اقبال قرار گرفت به طوری که به مرور برای جوانان از خانه نیز مهم‌تر شد و هر جوانی باید یک خودرو می‌داشت تا سَری در سَرها بیرون بیاورد، این افزایش تعداد خودرو باعث هرج و مرج در تردد شد و بر همین اساس در سال 1285 بلدیه تهران با هدف بهبود شرایط زندگی شهری و وضع قوانین عبور و مرور مشخص برای خودروها، درشکه‌ها و کالسکه‌ها تاسیس شد و به رفت و آمدها نظم داد.

پس از جنگ جهانی اول تعداد خودروها در ایران و به‌خصوص در تهران به‌صورت چشمگیری افزایش یافت. این افزایش خودرو در تهران با رشد ترافیک و بی‌قانونی در مقررات رانندگی همراه بود سرانجام نظمیه تهران در سال 1295 بخشنامه‌ای خطاب به رانندگان خودروهای خصوصی و عمومی صادر کرد تا در اداره نظمیه حضور یابند و امتحان رانندگی بدهند و خودروهایشان را شماره‌گذاری کنند.

رفته‌رفته خودرو در نزد ایرانیان محبوبیت زیادی یافت و گویی راه 100 ساله را یک روزه طی کرد و اکنون در هر گوشه دورافتاده‌ای از کشور تا چشم کار می‌کند خودروها در تردد هستند؛ اما گویی ما انسان‌ها عادت داریم در ابتدا از هر چیزی بی‌ضابطه استفاده کنیم تا زمانی که دودش به چشم خودمان برود و آن وقت به فکر چاره خواهیم افتاد؛ نمونه بارز آن همین حجم زیاد خودرو است که امروزه به منبع اصلی آلودگی هوا در کلان‌شهرها تبدیل شده و کارشناسان معتقدند که بیش از 70 درصد علت آلودگی هوا در شهرهای بزرگ زیر سر خودرو یا همان به اصطلاح منابع متحرک است.

کشورهای اروپایی زودتر به این نتیجه رسیدند که باید این غول آهنی را در راستای حفظ سلامت خود مهار کنند از این رو با اخذ مالیات، افزایش قیمت سوخت و گران کردن اجاره پارکینگ‌ها تا حد زیادی موفق شدند، از این رو رویکردها به سمت استفاده از دوچرخه و وسایل حمل و نقل عمومی سوق داده شد، البته در ایران نیز چند سالی است پویش سه‌شنبه‌های بدون خودرو آغاز شده در واقع آذرماه 1394 این پویش از شهر اراک آغاز شد و اکنون بعد از گذشت این مدت 187 شهر به آن پیوسته اند.

امروزه در ایران روزانه 100 میلیون لیتر بنزین مصرف می‌شود که عدد بسیار بالایی است و نتیجه آن افزایش آلودگی در کلانشهرها به ویژه تهران است که جدی گرفتن پویش‌هایی مانند سه‌شنبه‌های بدون خودرو می‌تواند گام بزرگ و تاثیرگذاری در کاهش آلودگی ناشی از استفاده بی‌حساب و کتاب از خودرو داشته باشد. در واقع افرادی که به این پویش می‌پیوندند سه‌شنبه هر هفته از خودروی شخصی استفاده نمی‌کنند و برای تردد به حمل و نقل عمومی یا دوچرخه روی می‌آورند.

چندی است که شاهد فعالیت دوچرخه‌های نسل چهارم در قالب بیدود در سطح شهر تهران هستیم که شهرداری تهران می‌گوید روزانه 8 هزار سفر با دوچرخه‌های بیدود فقط در مرکز شهر تهران اتفاق می‌افتد که این تردد باعث شد انتشار کربن، 14 تُن کاهش یابد، این آمار بسیار امیدوارکننده‌ای است و دبیر سیاست محیط زیست در مرکز بررسی‌های استراتژیک نهاد ریاست جمهوری دراین باره به خبرنگار علمی ایرنا گفت: یکی از دلایلی که همیشه برای استقبال نکردن شهروندان از طرح‌های کاهش غلبه خودرو محوری در مبلمان شهری، عنوان می‌شد ارزان بودن قیمت سوخت بوده است زیرا ارزانی سوخت سبب می‌شد شهروندان در گزینه‌های مختلف پیش روی خود، استفاده از خودروی شخصی را یک گزینه اقتصادی قلمداد کنند و در نتیجه، سرمایه‌گذاری‌هایی که در کلانشهرها به خصوص برای ترویج مدل‌های دیگر حمل و نقل صورت می‌گرفت عملا با شکست روبه‌رو می‌شد.

محمد درویش افزود: در تمام کشورهای دنیا یکی از مهمترین مولفه‌هایی که سبب می‌شود تا شهرنشینان خودروهای شخصی را کنار بگذارند گران بودن استفاده از خودروهای شخصی در ترددهای درون شهری است یعنی گران بودن سوخت، مالیات‌هایی که شهروندان خودرو سوار باید بپردازند و هزینه پارکینگ در شهر، آنها را وادار می‌کند تا از حمل و نقل عمومی استفاده کنند.

وی اظهار داشت: متاسفانه ما عملا از هیچ کدام از این سه عامل محرک استفاده نکردیم و در نتیجه آنطور که باید پیشرفت نکردیم مثلا از اول مهر ماه ظرفیت تردد مترو در تهران نزدیک به 4 درصد افزایش یافت به خاطر اینکه توقف قطارها کمتر و تعداد واگن‌ها بیشتر شد و دو خط جدید هم اضافه شد با این وجود میزان استقبال شهروندان فقط 5 درصد افزایش یافت این نشاندهنده این است که در حمل و نقل ریلی با کمبود متقاضی مواجه هستیم زیرا شهروندان با وجود ارزانی قیمت بلیت مترو، می‌بینند که می‌توانند با خودروی شخصی تردد کنند که به مراتب کیفیت آن بهتر است و ارزان‌تر هم تمام می‌شود.

درویش ادامه داد: حال با توجه به افزایش قیمت سوخت این امید می‌تواند وجود داشته باشد که در صورت مدیریت هوشمندانه، مردم از دیگر مدل‌های حمل و نقلی استقبال و شهرداری‌ها نیز این از فرصت استفاده کنند و دولت باید به صورت شفاف بگوید که بخشی از درآمد ناشی از افزایش قیمت سوخت را برای ارتقای کیفیت حمل و نقل عمومی، اتوبوس‌ها، مینی‌بوس‌ها، ایجاد مسیرهای ایمن دوچرخه‌سواری و تکمیل خطوط مترو  اختصاص می‌دهد.

وی تصریح کرد: دولت می‌تواند در یک برنامه زمان‌بندی‌شده منظم سه ماهه؛ 6 ماهه و یک ساله اعلام کند که چند درصد از افزایش فروش سوخت را به ترمیم ناوگان شهری و ایجاد مسیرهای ایمن دوچرخه‌سواری اختصاص می‌دهد به این ترتیب می‌توانیم شاهد باشیم که چالش افزایش قیمت بنزین به فرصتی تبدیل می‌شود که ترافیک، هدررفت وقت شهروندان، آلودگی هوا و کم‌تحرکی کاهش می‌یابد و در نهایت نشاط به جامعه بر می‌گردد.

درویش درباره تاثیر استفاده از دوچرخه در کاهش آلودگی هوا به پویش سه‌شنبه‌های بدون خودرو گفت: اکنون 187 شهر به پویش سه‌شنبه‌های بدون خودرو پیوسته‌اند، شهرداری شیراز گام بلندی در زمینه نسل چهارم دوچرخه‌های هوشمند (بیدود) برداشته و در نظر دارد در افق یک ساله تا 10 هزار دوچرخه هوشمند به شهر اضافه کند و قرار بود هفته گذشته از نسل چهارم این دوچرخه‌ها رونمایی شود که بنا به دلایل پیش آمده عملی نشد که امیدواریم هفته آینده محقق شود زیرا شهرداری شیراز قصد دارد در این زمینه از تهران پیشی بگیرد، اکنون در پایتخت دو هزار دوچرخه نسل چهارم تردد می‌کند و طبق آمار شهرداری تهران، روزانه 8 هزار سفر با این دوچرخه‌ها فقط در مرکز پایتخت اتفاق می‌افتد که این تردد باعث کاهش 14 تُن انتشار کربن در روز شده است.

دبیر سیاست محیط زیست در مرکز بررسی‌های استراتژیک نهاد ریاست جمهوری تاکید کرد: قطعا بعد از شیراز شاهد استقبال سایر کلان‌شهرها از این طرح خواهیم بود چون راهی نداریم جز اینکه دوچرخه‌های هوشمند نسل چهارم، پنجم و ششم یعنی دوچرخه‌های دنده‌ای و برقی را اضافه کنیم.

وی با اشاره به اینکه دوچرخه‌های بیدود در تهران مورد استقبال قرار گرفته است، گفت: نسل پنجم بیدود در نمایشگاه الکامپ رونمایی شد که به زودی وارد ناوگان شهری تهران می‌شود، نسل پنجم دوچرخه‌های دنده‌ای است و می‌تواند در شیب‌های ملایم هم مورد استفاده قرار گیرد که امیدواریم به زودی شاهد راه‌اندازی و استفاده از نسل ششم که دوچرخه‌های برقی است باشیم که اکنون در برخی شهرهای اروپایی، امریکایی و چین از آنها استفاده می‌شود که راحت می‌توانند تمام شیب‌ها را طی کنند.

گزارش از کیمیا عبدالله پور