پیری زودرس؛ سهم گیاهان از آلودگی هوا

 به گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل از ایسنا ، دکتر امید نوری  با اشاره به اینکه وقتی از فضای سبز صحبت می‌کنیم با واحدی به اسم گیاه سروکار داریم، اظهار کرد: گیاه مانند هر موجود زنده دیگری فعل و انفعالات حیاتی انجام می‌دهد و نفس می‌کشد. آلودگی هوا همانطور که بر سایر موجودات زنده تاثیرگذار است بر گیاه نیز اثر می‌گذارد.

وی در مورد اینکه آلودگی هوا با چه ساز و کاری بر گیاهان تاثیرگذار است، گفت: زمانی که گیاهان در معرض آلودگی هوا قرار می‌گیرند بسته به مقدار آلودگی و مدت زمان آن به سه دسته تقسیم بندی می‌شوند. یکی از این دسته‌بندی‌ها تماس حاد است که در این نوع دسته‌بندی، آلودگی هوای زیاد در مدت کوتاهی بر گیاه حادث می‌شود. به طور مثال حدود 750 تا 800 میکروگرم دی اکسید گوگرد برای مدت زمان شش ساعت تا 24 ساعت بر فضای سبز اثرگذار است. تماس حاد فضای سبز با آلودگی هوا منجر به پریدگی رنگ برگ گیاهان و از بین رفتن شاخه‌ها یا جوانه‌هایی می‌شود که در مراحل ابتدایی رشد خود هستند.

این متخصص فضای سبز شهری با بیان اینکه نوع دوم تماس گیاهان با آلودگی هوا «تماس مزمن» است، تصریح کرد: در این نوع تماس، مقادیر پایین آلودگی هوا برای مدت زمان طولانی‌تر بر گیاهان اثر می‌گذارند. به‌طور مثال 400 تا 600 میکروگرم دی اکسید گوگرد برای چندین روز پیاپی بر فضای سبز اثر می‌گذارد. تماس مزمن گیاه با آلودگی هوا سبب می‌شود که گیاه واحد فتوسنتزی خود را - که حیاتی‌ترین واحد برای ادامه فعل و انفعالات آن است - از دست بدهد. گیاهانی که در تماس مزمن با آلودگی هوا هستند دچار ریزش برگ، پیری زودرس و زوال می‌شوند.

نوری با بیان اینکه نوع سوم تماس گیاهان با آلودگی هوا «تماس نامحسوس» است، گفت: در این نوع تماس، آلودگی هوا با غلظت‌های کم ولی برای مدت زمان طولانی بر گیاهان اثر می‌گذارد. گیاهان در مواجهه با هر کدام از انواع تماس آلودگی هوا واکنش متفاوتی نشان می‌دهند. در کنار آلودگی هوا عواملی مانند شرایط اکولوژیک منطقه، دمای هوا، شدت نور، رطوبت خاک و جریان هوا می‌تواند اثرپذیری گیاهان از آلودگی هوا را تشدید کند یا تقلیل دهد.

این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: تاثیر آلودگی هوا بر گونه‌های مختلف متفاوت است و به عواملی مانند ژنتیک، ظاهر و دوره رشد گیاه بستگی دارد. گیاهانی که دوره رشدی کوتاه‌تری دارند معمولا تاثیر کمتری از آلودگی هوا نسبت به گیاهانی که دوره رشدی بلندمدتی دارند، می‌پذیرند.

وی با اشاره به اینکه فضای سبز شهر تهران به طور دائم در تماس نامحسوس با آلودگی هوا است، اظهار کرد: وضعیت توپوگرافی شهر تهران به گونه‌ای است که گیاهان پایتخت در تمام طول سال با آلودگی دست و پنجه نرم می‌کنند البته طی آذر و دی ماه - که اوج آلودگی هوا در پایتخت است - گیاهان در تماس حاد با آلودگی هوا هستند؛ به این معنا که غلظت‌ زیاد آلودگی در کوتاه مدت بر گیاه اثر می‌گذارد و گیاه نمی‌تواند خود را با شرایط موجود هماهنگ کند.

نوری با بیان اینکه آلاینده‌های موجود در شهر تهران هر کدام تاثیر متفاوتی بر گیاهان می‌گذارند، تصریح کرد: متاسفانه در فضای شهری با انواع آلودگی‌ها سر و کار داریم و مشخص نیست که به طور مثال دی اکسید گوگرد سبب از بین رفتن فضای سبز می‌شود یا اکسیدهای نیتروژن.

این متخصص فضای سبز شهری با تاکید بر اینکه فضای سبز در شرایط آلودگی هوا کارایی خود را در اکوسیستم از دست می‌دهد، گفت: زمانی که همراه با آلودگی هوا فضای سبز شهری به‌درستی مدیریت نشود دچار وضعیت پیچیده‌ای می‌شویم. مدیریت نادرست فضای سبز شهری مانند آبیاری فضای سبز در زمان‌های نامناسب و هرس غیر اصولی گیاهان سبب می‌شود که آلودگی هوا از تاج گیاهان رد نشود و در آن باقی بماند.

نوری در پایان اظهارکرد: برخی گیاهان در مقابل آلودگی هوا تحمل بیشتری دارند ولی ملاک انتخاب گیاه در یک فضای سبز شهری صدها شاخص دارد که باید آن‌ها را در نظر داشته باشیم. کشت تک گونه و بی‌توجهی به موضوعات تنوع زیستی می‌تواند مشکلاتی مانند تبعات کاشت درخت توت در تهران داشته باشد بنابراین توجه به تنوع زیستی و شرایط اکولوژیک در کاشت گونه‌های گیاهی شهری ضروری است.