حذف تدریجی کارت سوخت یک عقب‌گرد بزرگ در حوزه شفافیت اطلاعات است

به گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل از تسنیم، بسیج دانشجویی دانشکده فنی تهران در نامه‌ای به رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، درباره تک نرخی شدن بنزین و خطر حذف کارت سوخت پیشنهاداتی ارائه کردند. مشروح این نامه به شرح زیر است:
بسمه تعالی
جناب آقای دکتر نوبخت رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور
با سلام و احترام؛
در پی تک نرخی شدن بنزین در روزهای اخیر، بسیج دانشجویی دانشکده فنی دانشگاه تهران بر خود لازم می داند نکاتی را پیرامون این موضوع مطرح کند. اما قبل از این بررسی شایسته است که از اقدام وزارت نفت در اصلاح تعرفه های گاز خانگی، که در نامه قبلی این مجموعه به آن اشاره شده بود، قدردانی کنیم. زیرا آن وزارتخانه به جای افزایش رقم یکسان به هر پله تعرفه گاز خانگی – یعنی تشویق پرمصرف ها – درصد یکسانی به تمامی آنها اضافه کرد و اقدام سال گذشته خود را اصلاح نمود. در عین حال این امکان فراهم بود تا با افزایش درصد بیشتر به پله های بالای تعرفه (ایجاد نظام قیمت گذاری IBT) یارانه مصرف بی رویه گاز در بخش خانگی حذف گردد. در حال حاضر همچنان پله آخر تعرفه گاز، یارانه ای محسوب می شود و تا دستیابی به قیمت های موثر و جلوگیری از مصرف بی رویه فاصله زیادی وجود دارد.
اما اکنون پیرامون تک نرخی شدن بنزین نکاتی در ادامه بیان می شود:
1-آسیب شناسی تک نرخی شدن بنزین
اگرچه با تک نرخی شدن بنزین، امکان سوء استفاده از سهمیه بنزین و عرضه خارج از شبکه آن در کشرو از بین رفت اما این اقدام پیامدهایی را نیز به دنبال دارد که در ادامه به آنها اشاره می شود:
1-1- حذف تدریجی کارت هوشمند سوخت و عقب گرد در شفافیت اطلاعات
سامانه کارت سوخت یکی از زیر ساخت های مهم شفافیت اطلاعات در کشور است که با تلاش متخصصان حوزه فناوری اطلاعات و صرف هزینه های زیاد ایجاد شده است. ایجاد این سامانه در کشور باعث شد تا تهدید کشورهای غربی در زمینه تحریم بنزین بی اثر شود. به علاوه استفاده از این سامانه در شرایط کنونی، می تواند نقش مهمی در عرضه پایدار سوخت داشته باشد. با تک نرخی شدن بنزین و تداوم شرایط کنونی، این تهدید وجود دارد که سامانه کارت سوخت به تدریج حذف شود؛ زیرا در این حالت می توان بدون کارت سوخت با استفاده از کارت جایگاه دار با همان قیمت 1000 تومان سوخت گیری انجام داد. در شرایطی که کشور به ضرورت شفافیت اطلاعات بیش از پیش واقف شده و در جهت آن گام های موثری برداشته است، اقداماتی از این دست که منجر به حذف یک سامانه اطلاعاتی ارزشمند می شود، یک عقب گرد در حوزه شفافیت اطلاعات برای کشور به شمار می رود.
1-2-بی عدالتی در حق کم مصرف ها
با وجود افزایش قیمت در سال های اخیر باز هم دولت مجبور به پرداخت یارانه برای بنزین است. در نتیجه مصرف بیشتر به معنای دریافت یارانه بیشتر است و این نوعی بی عدالتی محسوب می شود. در راستای هدفمندی سعی بر آن بود که با سهمیه بندی تا حدی این بی عدالتی رفع شود. متاسفانه طی افزایش قیمت بنزین در سال های 93 و 94، قیمت بنزین سهمیه ای (مصارف پایین) 150 درصد و قیمت بنزین آزاد (مصارف بالا) 43 درصد افزایش یافت به نحوی که تفاوت قیمت سوخت برای گروه های کم مصرف و پرمصرف از میان برداشته شد که در مجموع این اقدامات منجر به افزایش بی عدالتی در استفاده از یارانه می شود.
1-3-پیش بینی رشد بیش از پیش مصرف بنزین در کشور
آمارها نشان می دهد که اگر سهمیه بندی صورت نمی گرفت مصرف بنزین کشور به بیش از 120 میلیون لیتر روزانه افزایش می یافت و کشور با مشکلات عدیده ای در تامین بنزین مواجه می شد. انتظار می رود با حذف سهمیه بندی، مصرف بنزین رشد چشم گیری داشته باشد. یکی از مهمترین عوامل این رشد حذف اثر روانی سهمیه بندی است که باعث می شد مصرف کنندگان ملزم به رعایت محدوده مصرف خود باشند. بر اساس محاسبات صورت گرفته با ادامه روند موجود و با فرض قیمت 2000 تومان به عنوان قیمت واقعی بنزین – شامل قیمت فوب خلیج فارس به همراه هزینه حمل و نقل و توزیع – افزایش مصرف بنزین کشور در سال جاری تا 80 میلیون لیتر در روز دور از انتظار نیست که این امر افزایش یارانه پرداختی دولت به بنزین را به میزان 3650 میلیارد تومان در سال به دنبال دارد.
سوال اینجاست که آیا تصمیم گیران این هزینه را نیز در محاسبات خود در نظر گرفته اند؟
1-4-افزایش قاچاق سوخت
استفاده از کارت سوخت به دلیل ایجاد شفافیت اطلاعات و محدود کردن میزان سوخت گیری، نقش به سزایی در کاهش میزان قاچاق سوخت داشته است و با توجه به تصمیم اخیر و با تداوم روند موجود، انتظار می رود قاچاق بنزین دوباره شدت گیرد.
2-پیشنهادهایی برای اصلاح روند فعلی
2-1-ضرورت رفع معایب سامانه کارت سوخت
در حالی که استدلال هایی مبنی بر بروز مشکلات و ایجاد فساد در کشور به واسطه سهمیه ای بودن بنزین مطرح می شود که دستاوردهای سامانه کارت سوخت بسیار بیشتر از برخی مشکلات پیش آمده است. البته به شرط وجود اراده لازم، توانمندی موجود کشور در حوزه فناوری اطلاعات قادر به رفع نقاط ضعف این سامانه است. علاوه بر این امکان توسعه این سامانه و فعال سازی ظرفیت های بالقوه دیگر آن نظیر فراگیرسازی «سامانه پرداخت الکترونیک بهای سوخت» نیز وجود دارد. اما با اقدام اخیر به جای اصلاح و توسعه سامانه کارت سوخت، عملا این سامانه حذف شد و دستاوردهای آن به تدریج از بین می رود.
2-2-پیشنهادهایی برای اصلاح روند قیمت گذاری سوخت
با توجه به موارد فوق پیشنهاد اصلی این مجموعه برای اصلاح قیمت حامل های انرژی، ثابت ماندن قیمت بنزین سهمیه ای و صرفا افزایش قیمت بنزین آزاد در کنار اصلاح سامانه کارت سوخت است تا ضمن کنترل مصرف و حرکت به سمت عدالت و شفافیت، کسری بودجه دولت نیز جبران شود.
اما با توجه به اقدام اخیر پیشنهاد می شود حداقل به منظور اصلاح روند موجود، سقفی برای سهمیه بنزین هر خودرو بر مبنای مصرف اکثر خودروها مشخص شود، به همه خودروها کارت سوخت تعلق گیرد و قیمت بنزین جایگاه داران به نحوی افزایش یابد که سوخت گیری بدون کارت سوخت صرفه اقتصادی نداشته باشد.