استراتژی؛ حلقه مفقوده دوگانه‌سوزها

به گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل از دنیای اقتصاد ،هجوم به جایگاه‌های سوخت بنزین و قفل شدن تردد در حواشی این جایگاه‌ها یکی از تبعات شایعه ‌سهمیه‌بندی بنزین بود. در این بین هرچند شایعه مذکور ازسوی سخنگوی شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردهای نفتی تکذیب شد، اما اظهارات پراکنده و شایعه‌سازی رسانه‌ها در مورد زمان سهمیه‌بندی بنزین هنوز به اتمام نرسیده است. آنچه مشخص است با توجه به اظهارات مسوولان نفتی و سازمان برنامه و بودجه اگر چه هنوز پروسه سهمیه‌بندی بنزین تکمیل نشده و اجرایی شدن آن نیز نیازمند تصمیم‌گیری در مورد جزئیات آن است با این حال برخی از اقدامات به‌خصوص ازسوی وزارت نفت احتمال اعلام زمان سهمیه‌بندی را در هفته‌های آتی قوت بخشیده است؛ به‌طوری‌که روز گذشته مدیر سی‌ان‌جی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران در حاشیه نمایشگاه بین‌المللی نفت از اختصاص وام 5/ 2 میلیون تومانی برای دوگانه‌سوز کردن خودروها خبر داده بود.
استراتژی؛ حلقه مفقوده دوگانه‌سوزها

بررسی تجربیات قبلی در صعودی شدن قیمت بنزین به خوبی نشان از تغییر رفتار مشتریان ایرانی دارد؛ به‌طوری‌که با افزایش قیمت بنزین هجوم به خرید محصولات کم‌مصرف از یکسو و جایگزین کردن خودروی بنزین‌سوز با گازسوز ازسوی دیگر به‌خوبی در رفتار مشتریان داخلی دیده می‌شود. در این بین به‌نظر می‌رسد که مشتری داخلی در انتخاب خودروی کم‌مصرف چندان حق گزینشی ندارد و از بین مثلا خودروی پراید یا تیبا باید به انتخاب یکی بپردازد. این در شرایطی است که در بیشتر کشورهای صنعتی یا حتی غیرصنعتی اگر قیمت سوخت افزایش یابد مشتری به‌راحتی می‌تواند محصول کم‌مصرف را جایگزین خودروی پرمصرف خود کند؛ اما در ایران به‌دلیل عدم‌رقابت و انحصار در خودروسازی کشور، خودروی کم‌مصرف از تنوع چندانی برخوردار نیست و مشتری از بین یکی دو محصول باید خودروی موردنظر خود را انتخاب کند همچنین خودروهای پرتیراژ کشور به‌دلیل قدیمی بودن پلت‌فرم‌ها از مصرف سوخت بالایی برخوردارند. این در شرایطی است که دو سال پیش و در آخرین روز فعالیت هیات دولت یازدهم، مصوبه خروج خودروی فرسوده به ازای تولید پرمصرف‌ها به خودروسازان ابلاغ شد حال آنکه با فعالیت دولت دوازدهم، وزیر وقت صنعت، معدن و تجارت یعنی محمد شریتعمداری به سرعت خواستار لغو این مصوبه شد. به این ترتیب آنچه به‌عنوان خطر «اجبار به کاهش مصرف سوخت خودرو توسط خودروسازان داخلی» خوانده می‌شد از سر صنعت خودروی کشور گذشت.  بنابراین در انحصار خودروسازی کشور و همچنین توقف واردات به‌نظر می‌رسد که حق انتخاب خودروی کم‌مصرف و همچنین جایگزین کردن خودروی پر مصرف با کم‌مصرف دشوار باشد؛ و خودروی گازسوز می‌تواند انتخاب اصلحی ازسوی مشتریان باشد. این انتخاب در دولت نهم و همزمان با حذف یارانه سوخت و افزایش قیمت بنزین توانست تا حد زیادی پاسخگوی نیاز مشتریانی باشد که خواهان کاهش مصرف بنزین در خودروهای خود بودند. تولید گازسوزها در دولت نهم به اوج خود رسید؛ به‌طوری‌که وزیر وقت صنعت و معدن یعنی علی‌اکبر محرابیان حتی خواهان تولید تمام خودروها به‌صورت گازسوز شد. این دستور اگر چه با موانعی همچون کمبود مخازن همراه بود، اما خودروسازان را مجبور به اجرای آن کرد. در سال 86 بسیاری از خودروداران و مشتریان خودرو تحت‌تاثیر افزایش قیمت بنزین به سرعت جذب محصولات گازسوز شدند و خودروهای خود را یا به‌صورت کارگاهی گازسوز کردند یا از خودروساز محصول موردنظر خود را دریافت کردند. آنچه مشخص است قرار بر این بوده که سهم گاز از سبد انرژی کشور معال 76 درصد باشد حال آنکه هم‌اکنون این سهم به‌دلیل نبود تقاضا و کاهش انگیزه مشتریان برای دریافت چنین محصولاتی به 13 درصد رسیده است. اما همان‌طور که گفته شد هرچه به زمان افزایش قیمت بنزین نزدیک‌تر می‌شویم، اجرای طرح‌هایی مبنی‌بر کاهش مصرف سوخت نیز قوت می‌بخشد. در این زمینه روز گذشته حمید قاسمی، مدیر سی‌ان‌جی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی برای تشویق مشتریان به خرید یا تبدیل خودرو بنزین‌سوز به گازسوز از مشوق‌هایی در این زمینه پرده برداشته است؛ به‌طوری‌که وی اعلام کرده برای استقبال خودروها از سوخت سی‌ان‌جی، وام 5/ 2 میلیون تومانی برای خودروهای کار در نظر گرفته شده که پیگیری این وام از طریق ورود به سامانه مربوطه و دریافت کد رهگیری صورت می‌گیرد. قاسمی در ادامه تاکید کرده که در حال حاضر ظرفیت جایگزینی بیش از 40 میلیون لیتر بنزین با سی‌ان‌جی در خودروها وجود دارد؛ اما تاکنون 21 میلیون مترمکعب سی‌ان‌جی جایگزین بنزین شده است. وی همچنین با اشاره به اینکه در بخش تولید تجهیزات این صنعت 90 درصد خودکفا هستیم، اظهار کرد که شش کارخانه بزرگ مخزن‌سازی و چهار شرکت بزرگ کمپرسورسازی در کشور فعال هستند.
تشویق به گازسوزها در وقت نیاز

آنچه مشخص است صعودی شدن قیمت بنزین بسیاری از مشتریان را به چاره‌اندیشی برای صرفه‌جویی در مصرف این سوخت مجبور می‌کند؛ به‌طوری‌که برخی به سراغ کم‌مصرف‌ها می‌روند و برخی دیگر نیز گازسوزها را ترجیح می‌دهند. به این ترتیب تب گازسوز کردن خودروها تنها در شرایط افزایش قیمت بنزین فراگیر می‌شود و این در شرایطی است که طبق بررسی‌های گذشته این تب پس از عادی شدن شرایط و عادت کردن مشتریان به قیمت‌های جدید بنزین به سرعت فروکش می‌کند. در این زمینه با صراحت می‌توان گفت که گاز در سبد سوختی کشور خیلی جدی گرفته نشده و تنها در صورت نیاز، مشتریان به سمت استفاده از این سوخت گرایش پیدا کرده‌اند.این در شرایطی است که به گفته بسیاری از کارشناسان یکی از راه‌حل‌های موثر برای تنوع‌بخشی به سبد سوخت خودروها، استفاده بیشتر از سوخت‌های پاکی همچون سی‌ان‌جی است. اما اینکه چرا مشتریان نه در وقت نیاز بلکه در شرایط عادی به‌دنبال استفاده از این سوخت نیستند، سوالی است که پاسخ آن را باید در چالش‌های استفاده از گاز سی‌ان‌جی در کشور جست‌وجو کرد. آنچه مشخص است عمده چالش‌های این صنعت در کشور، تولید نشدن خودروهایی با پیمایش بالا، تولید نشدن خودروهای پایه گازسوز در حد نیاز و نبود قیمت رقابتی بنزین با گاز است. اختلاف قیمت بین گاز و بنزین به‌طور حتم منجر به اقبال بیشتر به سمت خودروهای گازسوز می‌شود. این در شرایطی است که هم‌اکنون قیمت گاز با بنزین فاصله چندانی ندارد و همین عامل چندان رغبتی برای استفاده از خودروهای گازسوز برای مشتریان ایجاد نمی‌کند. ازسوی دیگر عدم‌ایجاد بسترهای مناسب برای قرار گرفتن گاز در سبد سوختی، انگیزه استفاده از گازسوزها را از مشتریان خودرو کشور گرفته است. به‌طور مثال شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت در سال 85 به‌منظور افزایش مصرف گاز در کشور، پیشنهادی را مبنی‌بر دوگانه‌سوز شدن کلیه خودروها از تیرماه سال 86 به دولت ارائه کرد که این طرح مورد تصویب دولت وقت قرارگرفت. آنچه مشخص است خودروسازان به‌دلیل نبود زیرساخت لازم در شرکت‌های خودروسازی با این طرح موافق نبودند؛ چراکه عدم‌تامین گاز مورد نیاز این خودروها، اجازه ندادن کمپانی‌های مادر برای تغییر خودروهایی که تحت‌لیسانس تولید می‌شوند و عدم جای مناسب کپسول‌ها در صندوق عقب برخی از خودروها، این طرح را با شکست مواجه می‌کرد. ازسوی دیگر نبود جایگاه سوخت‌گیری به میزان کافی نیز دردسر دیگری در این زمینه بود. توزیع نامناسب جایگاه‌ها و کافی نبودن آن در سطح کشور باعث شده بعضی جایگاه‌ها دارای صف‌های طولانی و بعضی دیگر به‌دنبال یک مشتری برای سوخت‌گیری باشند. حال این چالش‌ها در شرایطی همچنان به قوت خود باقی است که باز هم سخن از تولید انبوه گازسوزها در کشور می‌شود. به‌نظر می‌رسد که تشویق به استفاده از خودروهای گازسوز فقط در وقت نیاز، آن هم بدون بسترسازی کافی انجام می‌گیرد که تجربه نیز نشان از شکست آن دارد.
وضعیت دوگانه‌سوزها در خطوط تولید

تولید خودرو در سال گذشته با توجه به بازگشت تحریم‌ها با چالش روبه‌رو بود. وضعیت تولید دوگانه‌سوزها نیز از این چالش تبعیت کرد و شاهد بودیم که در سال 97 به نسبت سال پیش از آن افت 58 درصدی را تجربه کرد به‌طوری که طی سال گذشته در مجموع 42 هزار و 994 دستگاه خودروی دوگانه‌سوز در خطوط تولید شرکت‌های خودروساز تکمیل شده است. این در حالی است که شرکت‌های خودروساز در سال 96 توانسته بودند 102 هزار و 533 دستگاه خودروی دوگانه‌سوز تولید کنند.

یکی از دلایل اصلی افت تولید خودرو به صورت کلان که روی وضعیت تولید دوگانه‌سوزها نیز اثر منفی گذاشته است را باید در کمبود منابع مالی و نبود نقدینگی کافی در شرکت‌های خودروساز جست‌وجو کرد. در کنار کمبود منابع مالی آنچه سبب شده تا تولید دوگانه‌سوزها در سال گذشته با افت قابل‌ملاحظه‌ای همراه باشد، نبود تقاضا برای این دست خودروهاست. در حال حاضر نرخ بنزین به نسبت 6 سال گذشته افزایش نداشته و این مساله سبب می‌شود مصرف‌کنندگان با توجه به مشکلات زیرساختی تمایل کمی به خودروهای دوگانه‌سوز نشان دهند و همین مساله روی تولید این خودروها تاثیر منفی گذاشته است.

در این زمینه سعید مدنی، مدیرعامل پیشین سایپا با اشاره به مشکلات مالی خودروسازان در تامین گازسوزها به خبرنگار ما گفت که چنانچه دولت به‌دنبال افزایش گازسوزها در سبد محصولات این شرکت‌ها است، باید تزریق نقدینگی به خودروسازان را در دستور کار قرار دهد.وی ادامه داد که البته آنچه پیش از تزریق نقدینگی باید مدنظر سیاست‌گذاران کلان بخش خودرو قرار گیرد، تدوین یک استراتژی کلان برای افزایش دوگانه‌سوزها در سبد محصولات شرکت‌های خودروساز است. وی ادامه داد: پیش‌تر در سال‌های پایانی دهه 80 و ابتدای دهه 90 شاهد بودیم که شرکت‌های خودروساز به‌دلیل سیاست تکلیفی، با توجه به محدودیت‌هایی که آن زمان کشور با آن روبه‌رو بود، اقدام به تولید خودروهای دوگانه‌سوز کردند؛ بنابراین نه در آن زمان که تولید خودروهای دوگانه‌سوز در سبد محصولات خودروسازان قرار گرفت و نه در شرایط حاضر، شاهد وجود یک استراتژی کلان و یک برنامه‌ریزی مدون در این زمینه نیستیم.
توسعه دوگانه‌سوزها برای صرفه‌جویی در بنزین

توسعه خودروهای گازسوز همیشه با چالش‌هایی همراه بوده است. چالش‌هایی همچون عدم پیمایش کافی، نبود جایگاه‌های سوخت به میزان کافی و همچنین عدم قیمت قابل‌مقایسه و رقابتی با دیگر سوخت‌ها. حال توسعه این خودروها در شرایطی با زمزمه افزایش قیمت بنزین در دستور کار قرار گرفته که به‌نظر می‌رسد پس از گذشت یک دهه از توسعه این محصولات چالش‌ها همچنان برقرار است در این زمینه با اردشیر دادرس؛ رئیس انجمن صنفی جایگاهداران سی‌ان‌جی به گفت‌و‌گو نشستیم.
  جایگزینی استفاده از سی‌ان‌جی به جای بنزین بار دیگر در دستورکار است،  آیا این بار برنامه‌ریزی مدونی برای این مساله صورت گرفته است یا اینکه مانند دهه 80، اجبار باعث شده بحث گاز سوز کردن خودروها در دستور کار قرار بگیرد؟

رویکردی که  در دهه 80 و قبل از اجرای تحریم‌های اولیه هسته‌ای سبب شد به دنبال جایگزینی سی‌ان‌جی با بنزین باشیم، مربوط به مسائل زیست محیطی بود. در دور اول تحریم‌ها با توجه به نیازی که کشور به واردات بنزین داشت به‌منظور مدیریت مصرف بنزین طرح جایگزین کردن سی‌ان‌جی به جای بنزین در دستور کار قرار گرفت. در آن زمان به نوعی با یک شرایط اضطراری روبه‌رو بودیم.  در شرایط فعلی هم با توجه به تولید روزانه 800 میلیون مترمکعب گاز که براساس آمارهای اعلامی تا پایان امسال به 1000 میلیون مترمکعب خواهد رسید و همچنین وجود 36 هزار و 500 کیلومتر خطوط فشار قوی گاز در سراسر کشور و همچنین سرمایه‌گذاری 6 هزار و 500 میلیارد تومانی که توسط دولت و فعالان بخش خصوصی در زمینه سی‌ان‌جی صورت گرفته است، این امکان برای کشور فراهم شده  تا در شرایط تحریمی بتوانیم سهم گاز را در سبد انرژی از 25 درصد فعلی به 50 درصد افزایش دهیم. در این میان دوگانه‌سوز کردن خودروها نقش مهمی در ارتقای جایگاه گاز در سبد انرژی کشور برعهده دارد.
  تولید یا گاز سوز کردن خودروها در کشور همیشه با چالش کاهش پیمایش، همراه بوده است آیا برای حل این چالش در دور دوم تحریم‌ها راهکاری اندیشیده شده؟

در حال حاضر طراحی مخازن جدید از جنس کامپوزیت و تحت‌نظر شرکت‌های آلمانی در داخل در حال تولید است. این مخازن به نسبت مخازن فولادی سبک‌تر هستند. همچنین در پروژه‌ای با عنوان AMG سرامیک اسفنج‌های در داخل مخازن کار گذاشته می‌شود که سبب افزایش پیمایش خودرو تا 3 برابر مسافت فعلی می‌شود.
  وضعیت خودروهای دوگانه‌سوز در حال حاضر چگونه است و آیا برنامه‌ریزی برای تولید این خودروها به خودروسازان تکلیف شده است؟

در حال حاضر 95 درصد شبکه تاکسیرانی کشور و 75 درصد شبکه حمل‌و‌نقل عمومی گاز سوز هستند و براساس تکلیف هیات دولت خودروسازان باید در سال‌جاری، 140 هزار دستگاه تاکسی و 14 هزار اتوبوس دوگانه برای شبکه حمل‌و‌نقل عمومی تولید کنند. همچنین شرکت‌های خودروساز مکلف شده‌اند تا 25 درصد تولید خود را به دوگانه‌سوزها اختصاص دهند.
  یکی از دغدغه‌هایی که در ارتباط با دوگانه‌سوز کردن خودروها مطرح بوده  بحث انجام این کار در کارگاه‌های زیرزمینی است برای بر طرف کردن این دغدغه چه برنامه‌ریزی صورت گرفته است؟

هیات دولت مصوب کرده است که تمام خودروهای دوگانه‌سوز که پیش تر تولید شده یا توسط مالک دوگانه‌سوز شده‌اند، باید به مراکز مجاز مراجعه کنند و گواهینامه سلامت در ارتباط با مخازن و همچنین قطعات مورد استفاده در سیستم گاز سوز خودرو دریافت کنند، براساس مصوبه هیات دولت از تاریخ اول دی‌ماه سال‌جاری خودروهایی که این گواهینامه سلامت را نداشته باشند نمی‌توانند در جایگاه‌ها اقدام به سوختگیری کنند.
  ظاهرا قرار است برای تشویق مصرف‌کنندگان وام 2 میلیون و 500 هزار تومانی پرداخت شود. آیا این مبلغ از محل افزایش نرخ سی‌ان‌جی که از اول خردادماه سال‌جاری اعمال می‌شود، پرداخت خواهد شد؟

در حال حاضر نرخ سی‌ان‌جی در کشور 4 هزار و 410 ریال به ازای هر مترمکعب است که این میزان با توجه به مصوبه هیات دولت به 4 هزار و 532 ریال افزایش خواهد یافت. این افزایش 392 ریالی از اول خردادماه اعمال می‌شود. اما قرار نیست تا وام تشویقی برای دوگانه‌سوز کردن خودروها از این محل تامین شود. براساس رایزنی‌های صورت گرفته وام مذکور توسط شبکه بانکی تامین خواهد شد آن هم برای خودروهای کار. منابع حاصل از افزایش نرخ سی‌ان‌جی صرفا برای توسعه صنعت سی‌ان‌جی، الزامات ایمنی و هوشمندسازی جایگاه‌ها استفاده خواهد شد.