از نوک پیکان تا قله دنا

به گزارش پایگاه خبری «عصر خودرو»، اهمیت سیاسی و اقتصادی این خودروساز را باید به عناصر اجتماعی و فرهنگی افزود تا جایگاه واقعی تولیدات ایران خودرو مشخص شود. در این مطلب قصد داریم تا به طور خلاصه نگاهی داشته باشیم به سیر تحول محصولات این خودروساز در پنج دهه اخیر.

دهه‌ چهل تا شصت: پیکان و پیکان
ایران خودرو با نام ایران ناسیونال، فعالیتش را به عنوان سازنده اتوبوس‌های مرسدس بنز در سال 1341 با سرمایه اولیه 10 میلیون تومان آغاز کرد. موسسان ایران ناسیونال یعنی براداران خیامی، از همان ابتدا سودای ساخت خودرویی مردمی و ملی برای ایرانیان داشتند و به همین دلیل از همان اوایل دهه چهل، با حمایت وزارت صنعت و معدن، به نقاط مختلف جهان سفر کردند و در نهایت در سال 1345، پلتفرم Arrow کمپانی Rootes برای تولید در ایران برگزیده شد. این خودرو با نام پیکان در سال 1346 راهی بازار ایران شد تا اولین خودرو اصطلاحا ملی زاده شود. پیکان از همان ابتدا با شعار هر ایران یک پیکان به خودرو مردمی کشورمان بدل شد و گونه‌های مختلف آن اعم از کار، جوانان، دولوکس، تاکسی، وانت و استیشن محبوبیت فراوانی یافتند. با این حال پیکان تنها تولید ایران خودرو در آن دوره نبود و در دهه پنجاه هیمن اونجر نیز به سبد محصولات ایران ناسیونال اضافه شد. قرار بود تا پژو 304 نیز محصول بعدی ایران ناسیونال باشد که با پیروزی انقلاب، شرایط تغییر کرد. از سال 1359 نیز پیکان به یک تریم محدود شد. با این حال دهه شصت را باید دوران خدمت پیکان به جامعه ایران دانست. در این دوره، ایران ناسیونال که حالا ایران خودرو نامیده می‌شد، سعی کرد پیکان را به روز رسانی کند.

دهه هفتاد: زمزمه مدرنیته
پس از پایان جنگ تحمیلی بود که صنایع مختلف شروع به نوسازی کردند. ایران خودرو نیز به سراغ شریکی رفت که در دهه شصت به لطف خرید کمپانی Rootes، خط تولید و تجهیزاتی را در اختیارشان گذاشته بود. پژو شریک جدید ایران خودرو بود و 405 به عنوان محصولی مدرن و تقریبا لوکس، اولین همکاری جدی این دو بود. در ابتدا تریم GL این خودرو وارد شد که نتوانست چندان موفق باشد، اما از سال 1372 سری GLX وارد شد که توانست جایگاه این خودرو را تثبیت کند. در دهه هفتاد، به روز رسانی پیکان ادامه یافت و پژو 405 نیز به بهترین خودرو مونتاژ کشورمان بدل شد. در کنار 405، پژو 205 نیز در تریم GR به ایران آمد که نتوانست موفقیت برادر بزرگترش را کسب کند و به نحوی مغلوب رقیب کره‌ای سرسختش شد.

دهه هشتاد: از پساپیکان تا محصولات ملی
از اواسط دهه هفتاد بود که زمزمه کنار رفتن پیکان و تولید پیکانی جدید شنیده می‌شد. همزمان، از سال 1379 محصولی جدید برپایه پلتفرم پژو 405 یعنی پژو پرشیا (بعدها پارس) به عنوان گونه بهبود یافته و لوکس‌تر این خودرو عرضه شد که علیرغم اختلاف قیمت 4 میلیون تومانی، با استقبال بی‌نظیری مواجه شد. در سال 1381 بالاخره از اولین خودرو ملی ایران یعنی سمند رونمایی شد. سمند هم برپایه پلتفرم 405 شکل گرفته بود، اما از بسیاری جهات خودرویی مدرن محسوب می‌شد. همزمان با عرضه این دو خودرو، پژو 206 نیز وارد بازار ایران شد. خودرویی که تقریبا همزمان با عرضه جهانی به ایران آمد و ورودش حتی از تولید سمند نیز جنجالی‌تر شد. پیکان در سال 1384 از خط تولید خداحافظی کرد تا از میانه دهه هشتاد، روند رو به رشد محصولات ایران خودرو ادامه یابد. گونه‌های مختلفی از سمند همانند LX، سریر و سورن عرضه شدند و قرار بود تا محصولات جدیدتری از پژو نیز به ایران بیایند که در نهایت فقط 407 در تیراژی محدود وارد ایران شد. پروژه عظیم دیگر ایران خودرو، ساخت گونه سدان پژو 206 بود که قرار بود تا با نام آریان، فقط در ایران مونتاژ شده، به سایر بازارهای مطرح صادر شود. پروژه‌ای که متاسفانه به دلایل سیاسی هرگز عملی نشد و پژو 206SD تنها خروجی آن بود که با ورودش، محبوبیت پلتفرم 206 در ایران را افزایش داد. پایان دهه هشتاد اما همراه بود با همکاری ایران خودرو با دو شریک ژاپنی یعنی ایسوزو و سوزوکی که اولی با وانت‌های مدرن دیزلش چندان موفق نبود و دومی، به لطف ویتارا و کیزاشی بیشتر شناخته شد. در عین حال بخشی از مونتاژ تندر 90 نیز در ایران خودرو انجام شد.

دهه نود: گسترش با چاشنی تلاطم
دهه نود را باید ادامه راه گسترش همه جانبه محصولات ایران خودرو بدانیم. در این دوره اما به خاطر مشکلات سیاسی و اقتصادی ناشی از شرایط خاص جهانی، گاهی در این گسترش وقفه‌هایی نابهنگام ایجاد شد. رانا به عنوان دومین خودرو ملی ایران خودرو، در ابتدای این دهه وارد بازار شد و توانست بخشی از بازار خودروهای اقتصادی ایران را تغذیه کند. علاوه بر این، به روز رسانی محصولات قبلی همانند 405، پارس و 206 نیز ادامه یافت و سمند و سورن نیز دچار تغییراتی عمده شدند. همکاری با سوزوکی نیز بیشتر شد و پس از امضای معاهده برجام، پژو نیز با 2008 شروعی دوباره داشته است. اما در این میان باید دنا را جنجالی‌ترین محصول ایران خودرو در دهه اخیر بدانیم که یک به روز رسانی اساسی در پلتفرم سمند است که با ظاهری مدرن و تکنولوژی به مراتب بهتر، نویدبخش ادامه راه گسترش محصولات ایران خودرو است.