ادغام؛ قطعه گمشده قطعه‌سازان کوچک

به گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل از صمت، در این بین به گفته کارشناسان، کمتر از 10درصد قطعه‌سازان رسمی کشور، عنوان قطعه‌ساز بزرگ را یدک می‌کشند و دیگر فعالان این عرصه در ردیف قطعه‌سازان کوچک قرار می‌گیرند؛ واحدهای صنعتی کوچکی که به تنهایی قادر به تولید قطعات مطلوب نیستند. ادغام قطعه‌سازان کوچک، عنوان طرحی است که بیش از یک دهه درباره آن سخن گفته می‌شود. طرحی که در صورت اجرایی شدن تجمیع توانمندی این بخش، افزایش توان مهندسی به همراه توسعه محصول، کاهش هزینه‌ها، بالا رفتن کیفیت و دستاوردهای دیگری را برای صنعت قطعه‌سازی به همراه خواهد داشت. یکی از انتقادهایی که بر پیکره قطعه‌سازان کوچک وارد می‌شود، کپی‌برداری از محصولات خارجی با کیفیت به مراتب پایین‌تر است و شاید مهم‌ترین دلیل آن به تحریم‌هایی برمی‌گردد که دست این صنعتگران در برقراری تعامل با همپایان جهانی و همکاری مشترک با آنها را کوتاه کرد. در شرایط کنونی که کشور در آستانه لغو تحریم‌های اقتصادی قرار دارد، ادغام قطعه‌سازان کوچک با یکدیگر و ایجاد قطعه‌سازی بزرگ، راه را برای گره‌گشایی مشکلات این واحدهای صنعتی باز و آنها را به جای کپی‌کاری در مسیر تولید قطعات اصل و با کیفیت قرار خواهد داد. با این حال تجمیع واحدهای کوچک قطعه‌سازی چالش‌هایی را دربردارد که صمت به بررسی آن پرداخته است.

الگوبرداری از مدل‌های جهانی در صنعت قطعه‌سازی
ایجاد واحدهای قطعه‌سازی بزرگ با تجمیع قطعه‌سازان کوچک برای رشد فعالیت این بخش، به گمان عده‌ای، راهکاری ایده‌آل به‌نظر می‌رسد اما به گفته دبیر انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازی کشور، این راهکار مسئله‌ای سلیقه‌ای نبوده و با تغییر ساختار صنعت خودرو کشور در ارتباط است و همچنین تا اندازه‌ای به تغییر سیاست‌های خودروسازان کشور بستگی دارد. قطعه‌سازان بزرگ در تعریف جهانی با عنوان «0/5 Tier» (تامین‌کننده مجموعه‌ای از قطعات) شناخته می‌شوند. در ایران نیز سیاستگذاری صنعت خودرو باید تغییر کند و حرکت به سمت مدل‌های جهانی باشد.آرش محبی‌نژاد در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: در نظام رده‌بندی (Tiering) در دنیا، خودروسازان مطرح جهانی تعدادی «0/5 Tier» را با خود به همراه دارند که از آنها به جای تعداد قطعاتی مشخص، مجموعه‌ای از قطعات را طلب می‌کنند و خودشان با تعداد محدودی قطعه‌ساز مواجه می‌شوند. وی افزود: قطعه‌سازان بزرگ در سرمایه‌گذاری، طراحی، توسعه و... خود را در کنار خودروسازان شریک می‌دانند. این صنعتگران علاوه بر منافع، در ضررهای طرح‌ها و پلتفرم‌های جدید خودروسازان سهیم شده و به نوعی شریک استراتژیک خودروسازان به حساب می‌آیند. قطعه‌سازان کشور تا رسیدن به سطح «0/5 Tier» فاصله زیادی دارند. به‌گونه‌ای که محبی‌نژاد اعتقاد دارد در ایران هنوز این فرهنگ جا نیفتاده است و زیرساخت مناسب آن هم فراهم نیست. همچنین رسیدن به این مرحله نیازمند تفاهم و تعامل 2جانبه بین خودروساز و قطعه‌ساز است که شروع آن از سیاستگذاری در شرکت‌های خودروسازی آغاز خواهد شد زیرا خودروسازان کیفیت و شرایط احراز صلاحیت زنجیره تامین خود را مشخص می‌کنند. تا هنگامی که ساختار و تعریف خودروسازان در ایران تغییر نکند و صنعت خودرو کشور از نظر ساختاری و فرهنگی عوض نشود، ادغام قطعه‌سازان کوچک و تشکیل قطعه‌سازان بزرگ در حد حرف باقی خواهد ماند.

ظرفیت صادرات قطعات داخلی بیش از خودرو
دبیر انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازی کشور با انتقاد از عملکرد برخی خودروسازان هنگام بروز مشکل با قطعه‌سازان، توضیح داد: درحال‌حاضر هنگامی‌که بین قطعه‌سازان بزرگ داخلی و خودروسازان مشکلی به‌وجود می‌آید، پاک کردن صورت مسئله نخستین راه‌حلی است که به ذهن خودروساز می‌رسد و به سراغ منابع دیگر می‌رود. در این فضا ادغام قطعه‌سازان کوچک و تشکیل قطعه‌سازان بزرگ امکانپذیر نخواهد بود. وی در ادامه افزود: برای رسیدن به صنعت خودرو در سطح جهانی، باید خودروسازان و قطعه‌سازان‌مان در سطح جهانی باشند. اگر قطعه‌سازان ایرانی فعالیت‌شان به سطح جهانی برسد، علاوه‌بر تامین قطعات برای خودروسازان داخلی، می‌توانند به صادرکنندگان بزرگی تبدیل شوند زیرا به اعتقاد بنده ظرفیت صادرات قطعات داخلی حتی از خودرو بیشتر است. به گفته محبی‌نژاد، درحال‌حاضر زیرساخت‌های لازم در صنعت خودرو و اقتصاد کشور برای ایجاد قطعه‌سازان بزرگ مهیا نیست و در این زمینه نیاز به تحولات جدی در صنعت خودرو به شدت احساس می‌شود. وجود منابع غنی، نیروی انسانی تحصیلکرده خوب و ارزان، وجود منابع مواد اولیه مختلف، هزینه‌های پایین انرژی نسبت به بسیاری از کشورها و... مزیت نسبی ساخت بسیاری از قطعات در کشور را فراهم می‌کند، به‌گونه‌ای که ما هم می‌توانیم قطعه‌سازان بزرگ در اندازه «0/5 Tier» در صنعت قطعه‌سازی کشور به وجود آوریم اما در این زمینه موانعی وجود دارد. وی فضای کسب‌وکار موجود، سازوکار مدیریت و ساختار سنتی صنعت خودرو کشور را از مهم‌ترین مانع‌ها برای ایجاد قطعه‌سازی بزرگ داخلی در سطح جهانی دانست و گفت: اگر این مشکلات حل شود، با توجه به مزایای نسبی موجود می‌توانیم در بسیاری از حوزه‌ها قطعه‌سازان قوی در کشور داشته باشیم تا بتوانند صنعت خودرو داخلی را به خوبی تغذیه کنند و حتی در بخش صادرات نیز از خودروسازان پیشی بگیرند.

نوسان کیفیت در قطعه‌های تولید داخل
قطعه‌سازان کوچک از توان مالی کم و تیراژ تولید پایینی برخوردار هستند، بنابراین برای آنها امکان سرمایه‌گذاری در بخش خرید دانش فنی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی برای عقد قرارداد همکاری مشترک وجود ندارد، از این رو قطعه‌سازان در این شرایط مجبور می‌شوند برای تولید محصول از شیوه کپی‌برداری استفاده کنند. در نتیجه تولید قطعات از کیفیت یکسانی برخوردار نیست و به عبارت دیگر در این زمینه نوسان کیفیت مشاهده می‌شود. برای مثال اگر قطعه‌سازی یک میلیون قطعه تولید کند، در این بین تعداد قطعه‌های غیراستانداردی که به خودروسازان تحویل می‌دهد، بسیار بالاست. مشاور انجمن خودروسازان ایران با اشاره به این مطلب به صمت گفت: برای قطعه‌سازان این امکان وجود ندارد که قطعه‌های نامرغوب را کنار بگذارند، بنابراین محصولات بی‌کیفیت خود را یا به خودروسازان می‌دهند یا روانه بازار می‌کنند. در این شرایط علاوه بر تولید محصولی با نوسان کیفیت، قطعه خراب و معیوب در تعمیرگاه مورداستفاده قرار گرفته و صدای مشتریان را درمی‌آورد. از این‌رو قطعه‌سازان کوچک باید با یکدیگر ادغام شوند تا به ساخت محصولی با کیفیت‌تر و تیراژ تولید بالاتر برسند. یکی از مشکلات کنونی قطعه‌سازان که از تحریم‌های اقتصادی علیه ایران سرچشمه می‌گیرد و روی کیفیت قطعات تاثیر می‌گذارد، استفاده از ماشین‌آلات قدیمی است. داوود میرخانی‌رشتی در این‌باره توضیح داد: قطعه‌سازان باید ماشین‌آلات جدید را جایگزین ماشین‌های قدیمی کنند، به خرید دانش فنی و استخدام مهندسان خبره خارجی بپردازند و تولیدشان بر مبنای روش‌های مهندسی باشد نه کپی‌کاری. تا هنگامی‌که این ساختار اصلاح نشود، کیفیت خودروها ارتقا نخواهد یافت. اگرچه بخشی از کیفیت پایین خودروهای داخلی به استفاده از قطعات چینی بازمی‌گردد اما باید به این نکته توجه داشت که این قطعات توسط قطعه‌سازان در اختیار خودروسازان قرار می‌گیرد. وی درباره یکی دیگر از پیامدهای مثبت ادغام قطعه‌سازان کوچک با یکدیگر گفت: با ادغام این واحدهای صنعتی قطعه ساز از آنجایی که میزان تیراژ تولید قطعات‌شان افزایش خواهد یافت، هزینه‌های تولید قطعه کاهش یافته و کیفیت محصولات بالا خواهد رفت. این طرح سودآوری بالایی را برای قطعه‌سازان به همراه دارد و آنها دیگر مجبور نمی‌شوند به قطعات چینی روی آورند.

شفاف‌سازی هدفگذاری برای ادغام قطعه‌سازان کوچک
اگر قرار باشد در زمینه ادغام قطعه‌سازان کوچک تصمیمی اتخاذ یا طرحی اجرایی شود، در گام نخست و پیش از هر تصمیم‌گیری، قطعه‌سازان باید در جریان جزییات قرار بگیرند. به اعتقاد عضو هیات‌مدیره انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان کشور در صورت ادغام قطعه‌سازان کوچک و تبدیل آنها به شرکت قطعه‌سازی بزرگ، ابتدا باید اهداف و برنامه‌هایی که برای این مهم موردکارشناسی قرار گرفته است، اعلام شود. سعید صبوری در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: متاسفانه گاهی با مطرح نشدن برنامه‌ها، قطعه‌سازان کوچک از بین می‌روند زیرا این گروه صنعتی به دلیل پرداخت نکردن بدهی‌ها با مشکل نقدینگی روبه‌رو بوده و بیشتر این شرکت‌ها در آستانه ورشکستگی قرار دارند. در دنیا رسم بر این است که صنعتگران پیش از اجرایی شدن یک برنامه در جریان آن قرار می‌گیرند تا تصمیم‌های لازم را اتخاذ کنند که در این روش به واحد صنعتی لطمه‌ای وارد نمی‌شود. وی در ادامه با تاکید بر اینکه باید هدف از ادغام قطعه‌سازان کوچک مشخص شود، افزود: از این‌رو قطعه‌سازان باید بدانند که دلیل ادغام با یکدیگر افزایش کیفیت است یا کاهش قیمت؟ همچنین مبنای تحلیل‌های انجام‌شده، باید عنوان شود. برای مثال درحال‌حاضر بحث‌های زیادی در ارتباط باکیفیت پایین خودروهای داخلی مطرح می‌شود. آیا تاکنون میزان تاثیر و تقصیر قطعه‌سازان کوچک در این زمینه مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است؟! به باور صبوری درحال‌حاضر اشتغالزایی یکی از مهم‌ترین اولویت‌های کشور است و پیامد ادغام قطعه‌سازان کوچک بر پایه تحقیقاتی غیرکارشناسانه، بیکاری افراد بسیاری که در این صنعت مشغول به فعالیت هستند را به همراه خواهد داشت. آیا با ادغام این صنعتگران امکان فعالیت همه نیروهای انسانی شاغل در این واحدهای صنعتی امکانپذیر خواهد بود؟
در سال گذشته با افزایش میزان تولید خودروسازان، برای 25 تا 30 هزار نفر فرصت شغلی ایجاد شد اما در امسال تعداد این افراد به دلیل کمبود نقدینگی رو به کاهش است، از این‌رو صبوری معتقد است ادغام بدون برنامه نابودکننده خواهد بود. برای افرادی که از دانشگاه‌ها فارغ‌التحصیل می‌شوند، باید شغل‌های مناسب به وجوداید زیرا در صورت بیکاری، آسیب‌های اجتماعی نیز افزایش پیدا خواهد کرد. این ادغام باید بر پایه راهکارهایی مدون با تجزیه و تحلیل درست و کارشناسانه با درنظر گرفتن تمام جنبه‌ها اجرایی شود. به نظر می‌رسد ادغام قطعه‌سازان کوچک به عنوان راهکار، منجر به رشد فعالیت این صنعتگران خواهد شد که در صورت توافق بر اجرایی شدن این طرح باید این موضوع مورد توجه قرار بگیرد.