طرح LEZ همچنان در گیر و دار ابهامات

به گزارش پایگاه خبری«عصر خودرو» به نقل از نسیم، نزدیک به یک دهه از اجرای طرح زوج و فرد می‌گذرد و امروزه اکثر کارشناسان متفق‌القول هستند که این طرح دیگر پاسخگوی حل دو معضل بزرگ کلان‌شهر تهران یعنی آلودگی هوا و ترافیک نخواهد بود. یکی دو سال است که طرح (LEZ) یا کاهش منطقه آلودگی توسط برخی از کارشناسان و مسئولان مدیریت شهری در رسانه‌ها مطرح شده است، طرحی که به نظر با شرایط شهری مانند تهران تطابق نداشته اما به هر حال در شهرهای بزرگ اروپایی چند سالی است که در حال اجرا است و نتایج مطلوبی در کاهش آلودگی هوا در پی داشته است. «نسیم آنلاین» پیش از این به صورت مفصل به مزایا و معایب طرح LEZ پرداخته بود. تلا‌ش‌های زیادی برای اجرای این طرح در سال گذشته انجام شد اما به دلیل مهیا نبودن زیرساخت‌های شهری اجرای آن تاکنون به تعویق افتاده است این در حالی است که زمزمه‌هایی مبنی بر اجرای آن در سال جاری کم کم در رسانه‌ها شنیده می‌شود.

در واقع مناطق کم انتشار (Low Emission Zone)، مناطقی پر ترافیک و آلوده‌ای هستند که تردد وسائل نقلیه‌ آلاینده در آن محدود می‌شود. در طرح LEZ خودروها بر اساس میزان آلایندگی‌شان طبقه‌بندی شده و با توجه به شرایط آلودگی هوا امکان تردد در نقاط مرکزی و محدوده طرح به آنها داده و یا از آنها گرفته خواهد شد.

سید جعفر تشکری هاشمی معاون سابق حمل و نقل و ترافیک شهر تهران در آخرین روزهای تصدی‌اش بر این معاونت از اجرای طرح LEZ در سه فاز و از نیمه شهریور ماه خبر داده بود. بر اساس اظهار نظر تشکری هاشمی فازهای اجرای طرح به صورت ذیل خواهد بود:

فاز اول در محدوده طرح زوج و فرد، معاینه فنی خودروها کنترل شده و صرفا به خودروهایی که معاینه فنی داشته باشند اجازه ورود به محدوده زوج و فرد داده خواهد شد.

در فاز دوم اجرای طرح، معاینه فنی خودروها قبل از شروع پدیده وارونگی هوا در پاییز و زمستان به کل شهر تهران تسری داده خواهد شد.

و در نهایت خودروها در فاز سوم اجرای این طرح به سه دسته کاربراتوری، انژکتوری و هیبریدی تقسیم می‌شوند. برای خودروهای هیبریدی سیاست‌های تشویقی در نظر گرفته شده و برای سایر خودروها نیز تقسیم‌بندی رنگی انجام می‌شود.

مسئله به این سرعت و شکلی که مدافعان اجرای طرح می‌گویند در اجرا راحت نیست، ظاهر این طرح و سابقه اجرای آن در شهرهای بزرگ اروپایی این اقناع را برای دست‌اندرکاران آن بوجود آورده که این طرح می‌تواند بخش عمده‌ای از مشکلات شهر تهران را بر طرف کند حال آنکه موانع بزرگی بر سر اجرای آن قرار دارد.

یکی از پیش‌فرض‌های اجرای طرح فوق‌الذکر بحث معاینه فنی خودروها است. به دلیل نبود سیستم یکپارچه معاینه فنی و تجمیع بانک‌های اطلاعاتی، برخی مراکز استانداردهای جاری لازم در انجام معاینه فنی را رعایت نمی‌کنند و عملا تاثیر معاینه فنی در کاهش آلودگی هوا به صورت قابل توجهی در چند سال اخیر کاهش پیدا کرده است. اخیرا سیستم یکپارچه معاینه فنی یا به اختصار "سیمفا" راه‌اندازی شده و به گفته مسئولان بانک‌های اطلاعاتی تجمیع و در اختیار نهادهای مربوطه قرار گرفته است، به نظر می‌رسد سیمفا بتواند تا حدود زیادی نظارت بر مراکز معاینه فنی را افزایش داده و در نهایت اطلاعات کامل‌تری در این خصوص در اختیار تصمیم‌گیرندگان قرار دهد.

نواب حسینی‌منش مدیرعامل ستاد معاینه فنی خودروهای تهران با اشاره به اتصال این سامانه به بانک اطلاعاتی پلیس تصریح می‌کند: یکی از مقدمات پیاده‌سازی و اجرای طرح مناطق کم انتشار آلایندگی و ممانعت از تردد خودروهای آلاینده در رینگ سبز (زوج و فرد)، استفاده از سامانه سیمفا جهت تجمیع اطلاعات خودروهای معاینه شده در کشور و کنترل خودروهای فاقد معاینه فنی توسط دوربین‌های ثبت پلاک در مناطق مذکور می‌باشد.

حسینی‌منش با اشاره به تاثیرات مثبت اجرای این طرح در کاهش آلودگی هوا می‌گوید: ستاد معاینه فنی نسبت به استفاده از این سامانه در مراکز معاینه فنی شهر تهران اقدام کرده است و به زودی بر اساس مصوبات هیات وزیران، پلیس به صورت نرم افزاری نسبت به اعمال قانون و جریمه خودروهای فاقد معاینه فنی که در این محدوده تردد می‌کنند، اقدام خواهد کرد.
خودروهای فاقد معاینه فنی کمتر از 10 درصد در آلودگی هوا نقش دارند!

مدافعان اجرای LEZ در پایتخت بر این باورند که با اجرای سفت و سخت معاینه فنی و جلوگیری از ورود خودروهای فاقد برگه معاینه فنی به محدوده طرح، حجم بسیار بالایی از آلایندگی شهر تهران را کاهش خواهد داد. با فرض اینکه طرح فوق اجرا شود این سوال وجود خواهد داشت که طراحان چنین طرحی چه تخمینی از میزان کاهش آلودگی هوا دارند؟

سردار سید تیمور حسینی رییس پلیس راهور تهران بزرگ، در این زمینه اظهارنظر قابل تاملی را مطرح می‌کند وی هدف اصلی از معاینه فنی، را تایید ایمنی خودروها می‌داند و تصریح می‌کند: «تست‌ها نشان داده است که خودروهای فاقد معاینه فنی کمتر از 10 درصد در آلودگی هوا نقش داشته‌اند.»

اصولا نوع معاینه فنی‌ که در مراکز انجام می‌شود خیلی در موضوعاتی مانند کاتالیست‌ها و فیلترهایی که در کاهش گازهای آلاینده خروجی از اگزوز خودروها موثر است نقش ندارد. بنابراین این تردید وجود دارد که اجرای LEZ آنچنان که باید نتواند در کاهش آلودگی هوای پایتخت موثر باشد مگر اینکه کیفیت معاینه فنی به شکل مطلوبی متحول گردد.

یکی از مسائلی که مانع اجرای طرح LEZ در سال 94 شده بود، نبود رضایت کافی و وجود ابهاماتی در خصوص آن توسط پلیس راهور ناجا بود. رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی پایتخت تاکید می‌کند: پلیس راهنمایی و رانندگی مخالفتی با طرح محدوده کم انتشار آلاینده نداشته اما ابهامات و سوالاتی درخصوص طرح LEZ داشتیم که باید برطرف می‌شد و در حال حاضر نیز منتظر مصوبه شورای عالی کنترل ترافیک شهرهای کشور هستیم.

حسینی در مورد ابهامات اجرای طرح کاهش منطقه آلایندگی می‌گوید: مباحثی چون حمل و نقل عمومی مورد تاکید پلیس بوده است. همچنین خودروهایی که عمر آنها به پایان رسیده و با وجود تمایل مالک برای تعویض خودرو، اما به دلیل نبود ساز و کار مناسب و عدم آمادگی دستگاه‌های ذیربط این کار انجام نمی‌شود. البته در حال حاضر بر روی این مباحث مطالعه و پیگیری انجام شده است.

ابهامات پلیس راهور ناجا به سادگی قابل حل و فصل نیست به عنوان نمونه در این طرح راهکار مشخصی برای نوسازی ناوگان عمومی حمل و نقل شهری دیده نشده است بنابراین در صورت اجرای این طرح اتوبوس‌ها، مینی‌بوس‌ها و تاکسی‌های فرسوده چگونه می‌توانند در محدوده اصلی اجرای این طرح رفت‌و‌آمد کنند؟
رفع آلودگی هوای شهر تهران در گرو گسترش زیرساخت‌های حمل و نقل عمومی

محمد حقانی رییس کمیسیون محیط زیست شورای شهر تهران در پاسخ به سوال خبرنگار «نسیم آنلاین» در خصوص ابهامات اجرای طرح LEZ می‌گوید: اخیراً شنیدم در شورای عالی ترافیک این طرح تصویب شده است. مدت‌ها بود که صحبت از آن می‌شد یعنی حدود دو سال پیش بود که شهرداری آن را مطرح کرده و اخیراً در شورای عالی ترافیک ظاهراً تصویب شده است. البته من نظر شخصی‌ام را می‌گویم و شاید هم درست نباشد، این نوع طرح‌ها وقتی که اجرا می‌شود فرع بر قضیه است، اصل قضیه رفع آلودگی هوای شهر تهران است. رفع آلودگی هوای شهر تهران وقتی صورت می‌گیرد که زیرساخت‌های اصلی و مهم حمل و نقل عمومی مانند مترو گسترش یابد، نه بزرگراه‌ها و اتوبان‌ها!

حقانی با اشاره به اختلاف نظرش با شهرداری تهران در خصوص اجرای طرح‌های ترافیکی می‌گوید: طرح جامع ترافیک باید به طور همسو، متوازن و هم‌وزن اجرا شود. اگر بزرگ‌راه‌ها کشیده شوند ولی مثلاً فرض کنید که متروی ما در ابتدای کار باشد، به این معناست که آنها با هم متوازن نبوده و این موضوعات حل نخواهد شد.
نیمی از اتوبوس‌ها و کل مینی‌بوس‌های تهران فرسوده و از رده خارج‌ هستند

رییس کمیسیون محیط زیست شورای شهر تهران به فرسوده بودن ناوگان حمل و نقل شهری تاکید کرده و بیان می‌کند: متأسفانه الآن باید بگوییم که خود همین اتوبوس‌ها که الان 7 هزار و 500 اتوبوس داریم که البته ما باید 11 یا 12 هزار اتوبوس داشته باشیم ، 500 دستگاه آن همیشه تحت تعمیر بوده و نیمی از 7 هزارتای دیگر هم آلاینده و فرسوده هستند و کل مینی‌بوس‌های ما که یک هزار و 200 عدد هستند همه آنها فرسوده و از رده خارج هستند.

زمان اجرای طرح کاهش مورد دیگری است که همچنان در پرده‌ای از ابهام قرار دارد بنابر گفته معاون سابق حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران قرار است اجرا از نیمه شهریورماه باشد این در حالی است که سعید متصدی معاون نیروی انسانی سازمان محیط زیست نظر متفاوتی دارد و اجرای طرح را از آبان ماه امسال می‌داند. این تفاوت دیدگاه در ابتدایی‌ترین موارد نشان از عدم هماهنگی میان مسئولان امر دارد.

وجود ناوگان فرسوده حمل و نقل، ابهاماتی در مسائل مقدماتی چون کیفیت اجرای معاینه فنی و عدم هماهنگی میان مجریان طرح و ... مسائلی است که هنوز برطرف نشده است. به نظر می‌رسد اجرای طرح LEZ در سال 95 هم با این شرایط امکان‌پذیر نباشد و هر از چندگاهی تیتر رسانه‌ها و برخی محافل باشد. بهتر نیست مسئولان امر مباحث فنی و تخصصی را در جلسات کارشناسی انجام دهند و تا قطعی نشدن اجرای طرح مباحث کارشناسی را در اذهان عمومی و رسانه‌ها مطرح نکنند!