عصر خودرو- نرخ‌گذاری بنزین پس از مصوبۀ اخیر مجلس مبنی بر عرضۀ دو نرخی بنزین در سال ۹۵، موضوع یک برنامه رادیویی با حضور سید حمیدرضا قریشی، کارشناس اقتصاد انرژی و اسدالله احمدی‌نژاد، مدیر سابق برنامه ریزی شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران بود.
به گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل از فارس، نرخ‌گذاری بنزین پس از مصوبۀ اخیر مجلس مبنی بر عرضۀ دو نرخی بنزین در سال 95، موضوع برنامۀ «چالش» رادیو اقتصاد با حضور سید حمیدرضا قریشی، کارشناس اقتصاد انرژی و اسدالله احمدی‌نژاد، مدیر سابق برنامه ریزی شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران بود.
*لزوم اصلاح قیمت‌گذاری بنزین
قریشی در پاسخ به سوال مجری برنامه پیرامون نقش قیمت بنزین در اقتصاد گفت: نرخ‌گذاری بنزین در کشور ما با حالت مطلوب همچنان فاصله دارد؛ علیرغم اینکه قیمت بنزین داخلی به قیمت فوب نزدیک شده، اما در واقع سیستم نرخ‌گذاری بنزین آزادسازی نشده و قیمت‌گذاری تکلیفی است،را که اولاً کاهش قیمت نفت سبب برابری نرخ بنزین و قیمت فوب در 1.5 سال اخیر شد و نه افزایش منطقی قیمت بنزین یا تک‌نرخی کردن آن.
وی ادامه داد: به علاوه باید بگویم حتی در شرایط کنونی نیز همچنان قیمت تمام‌شدۀ بنزین، حداقل در مورد بنزین وارداتی، توسط مردم پرداخت نمی‌شود؛ چرا که با احتساب هزینه‌های حمل و بارگیری، انتقال و توزیع، بیمه و مالیات، قیمت بنزین وارداتی چیزی حدود 1300 تا 1500 تومان است. اما از همه مهمتر اینکه قیمت وقتی واقعاً آزاد میشود که «نظام قیمت‌گذاری بنزین» اصلاح شود نه اینکه صرفاً نرخ بنزین داخلی به‌صورت موقت به بنزین فوب نزدیک شود،بنابراین باید به دنبال آزادسازی سیستم نرخ‌گذاری بنزین باشیم نه اینکه به برابری نرخ بنزین با فوب چشم امید ببندیم.
*قیمت‌گذاری شناور بر پایه عوارض سوخت
قریشی در توضیح نظام مطلوب قیمت‌گذاری بنزین گفت: شیوۀ درست این است که اولاً قیمت تمام‌شدۀ سوخت به طور کامل از مشتری اخذ شود، علاوه بر آن، با وضع مالیات‌ها و عوارض گوناگون، از جمله عوارض آلایندگی، عوارض توسعۀ حمل‌ونقل عمومی و زیرساخت‌های جاده‌ای و امثال آن بر مصرف هر لیتر بنزین، هزینۀ توسعۀ زیرساخت‌های کشور و همچنین مقابله با آثار سوء مصرف بنزین از مشتریان گرفته شود.
وی اضافه کرد: باید در نظر داشت که مصرف برخی کالاها از جمله سوخت‌های فسیلی برای کل جامعه آثار سوء دارد؛ مثل آلودگی هوا، ترافیک و امثال آن که دولت‌ها معمولاً برای کنترل تبعات منفی آن، از مالیات و عوارض استفاده می‌کنند. در بسیاری از کشورها از جمله کشورهای اروپایی و آسیای شرقی بخش زیادی از قیمت بنزین را همین مالیات‌ها تشکیل می‌دهد و با این تدبیر، نوسانات قیمت نفت، اثر کمتری بر روی قیمت سوخت در کشورها دارد. اگر مالیات و عوارض کافی بر روی هر لیتر بنزین وضع شود، آن‌گاه می‌توان قیمت تمام‌شده را به صورت شناور و متناسب با قیمت‌های بین‌المللی آزاد کرد. بنابراین «قیمت‌گذاری شناور بر پایۀ عوارض سوخت» حالت مطلوب برای قیمت‌گذاری بنزین است.
وی در ادامه افزود: اما برای رسیدن به این نقطۀ مطلوب چه باید کرد؟ آیا این ظرفیت در کشور وجود دارد که به صورت ناگهانی قیمت بنزین را به 4 یا 5 هزار تومان برسانیم؟ مسلماً پاسخ منفی است؛ بنابراین راه حل عملی چیست؟ متاسفانه خیلی از کارشناسان اقتصادی که معتقد به لزوم اصلاح قیمت‌گذاری سوخت هستند در نهایت هیچ راهکار اجرایی برای این موضوع ارائه نمی‌دهند. اما به نظر ما راهکار عملی وجود دارد.
*اخذ عوارض سوخت از مشتریان پر مصرف
این کارشناس اقتصاد انرژی ادامه داد: «اخذ عوارض سوخت از مشتریان پرمصرف بنزین» می‌تواند یک راهکار موقت برای رسیدن به نقطۀ مطلوب تلقی شود؛ در واقع برای گذار از قیمت‌گذاری تکلیفی فعلی به قیمت‌گذاری شناور بر پایۀ مالیات و عوارض، نیازمند این هستیم که برای مصارف عموم مردم مقداری سهمیه یعنی حدود 70 تا 80 لیتر با قیمت کمتر تعیین کنیم تا عموم مردم مشمول عوارض سوخت نباشند و تبعات اجتماعی کاهش پیدا کند. اما به‌ازای مصارف مازاد بر سهمیه، می‌توان از مشتریان پرمصرف بنزین به‌طور کامل عوارض آلایندگی و عوارض توسعۀ زیرساخت‌های حمل‌ونقل اخذ نمود.
وی اضافه کرد: الان میانگین مصرف حدود 70 تا 80 لیتر است و اگر سهمیۀ ماهانه در این حدود باشد به مردم فشار نمی‌آید. باید میان پرمصرف‌ها و کم‌مصرف‌ها تمایز قائل شویم و فعلاً فقط پرمصرف‌ها باید عوارض بدهند. با این روش به‌تدریج زمینه برای شناورسازی نرخ بنزین بر بستر عوارض و مالیات فراهم میشود.
قریشی تصریح کرد: البته در مصوبۀ نهایی مجلس خبری از عوارض سوخت نیست و شیوۀ قیمت‌گذاری دونرخی تصویب شده اما می‌توان آن را گامی مثبت هرچند کوچک قلمداد کرد. تاکید می‌کنم که شیوۀ دونرخی الزاماً راه‌حل نهایی و یا بهترین راهکار نیست ولی برای دورۀ گذار، یک راهکار اجرایی است و 8 سال هم در کشور اجرا شده و مردم با آن آشنا هستند.
*در کشورهای پیشرفته درباره مصارف مالیات بنزین به مردم گزارش داده میشود
در ادامۀ برنامه اسدالله احمدی‌نژاد، مدیر سابق برنامه ریزی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران در پاسخ به سوال مجری برنامه پیرامون نرخ‌گذاری بنزین به صورت تلفنی گفت: در بسیاری کشورهای توسعه‌یافته و حتی کشورهای منطقه، گاهی تا 100 درصد قیمت بنزین مالیات گرفته میشود و آن مالیات در مصارف مشخصی هزینه میشود و مصارف آن به مردم اعلام میشود. مثلاً در گزارش‌های سالیانۀ ژاپن، ترکیه و مالزی برای هزینه‌کرد این مالیات‌ها دقیقاً به مردم به‌صورت شفاف گزارش می‌دهند و مردم دقیقاً آثار بیشتر پول دادن بابت سوخت را در زندگی خود می‌بینند.
احمدی‌نژاد در پاسخ به سوال مجری پیرامون امکان فساد در بنزین دونرخی گفت: با توجه به مهاجرت کارتهای سوخت از استان‌های مرکزی به مرزها در دوران سهمیه‌بندی، سیستم چندنرخی فسادزاست. بعد از تک‌نرخی شدن بنزین مصرف در استان‌های مرزی کاهش یافت که نشانۀ کاهش قاچاق است. در کشورهای دیگر نیز سیستم چندنرخی برای کیفیت‌های متفاوت است. بنده به سیستم تک‌نرخی بنزین و همۀ فرآورده‌ها اعتقاد دارم. قیمت‌گذاری تکلیفی متعلق به نظام‌های سوسیالیستی است و این نظام‌ها در دنیا پایدار نمانده اند. باید از قیمت‌گذاری تکلیفی فاصله بگیریم و حمایت از اقشار کم‌درآمد را از طریق دیگری پیگیری کنیم.
*موافقان آزادسازی نرخ بنزین راهکاری ارائه نمی‌کنند
قریشی در واکنش به صحبت های احمدی‌نژاد گفت: ما هم موافق این هستیم که از قیمت‌گذاری تکلیفی فاصله بگیریم. اما از سویی شعار می‌دهند که باید نرخ‌گذاری بنزین آزاد شود و مالیات از سوخت گرفته شود و از سوی دیگر وقتی سهمیه‌بندی بنزین به عنوان یک سیاست موقت مطرح میشود که بتواند تدریجاً قیمت را اصلاح کند با آن مخالفت می‌کنند؛ بدون اینکه راهکار جایگزین ارائه کنند. ما می‌گوییم برای اینکه حرکت کنیم از وضعیت کنونی به سمت قیمت‌گذاری شناور، می‌توان از سهمیه‌بندی استفاده کرد.
این کارشناس اقتصاد انرژی ادامه داد: اما مسئولین دولتی و غیردولتی اخیراً دائماً از فساد گستردۀ بنزین دونرخی در کشور دم می‌زنند ولی هیچ عدد و رقم مشخصی اعلام نمی‌کنند و کلی‌گویی می‌کنند. با توجه به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، سهمیه‌بندی بنزین در طول 8 سال، معادل 100 میلیارد دلار صرفه‌جویی مصرف سوخت برای کشور داشته است. آیا فسادی که می‌فرمایید وجود داشته بیش از این صرفه‌جویی عظیم بوده است که به خاطر آن، بنزین دونرخی را محکوم کنیم؟ لطفاً بفرمایید مقدار این فساد چقدر است؟
*درباره مفاسد بنزین دو نرخی بزرگ‌نمایی میشود
مدیر سابق برنامه ریزی شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران در پاسخ به این سوال قریشی گفت: در خرداد 94، حدود 2.3 میلیارد لیتر بنزین 700 تومانی در کارت مردم بود. این مقدار بنزین را کدامیک از مردم استفاده کردند؟ بلکه این کارت‌ها به جایگاه‌ها داده شده و آنها را به اسم بنزین آزاد به من و شما فروختند. اختلاف قیمت 300 تومان را در 2.3 میلیارد لیتر ضرب کنید و ببینید چه فساد بزرگی میشود.
قریشی در پاسخ به این صحبت های احمدی‌نژاد گفت: متاسفانه باز هم در مورد مفاسد بنزین دونرخی بزرگ‌نمایی میشود و ابهام دارد. با توجه با اینکه عدد و رقم مشخصی مطرح نمی‌کنند تخمین‌های برخی کارشناسان نشان می‌دهد کل انحراف سهمیه‌ها، ماهانه کمتر از 4 میلیارد تومان است و در مقابل صرفه‌جویی عظیم سهمیه‌بندی ناچیز است. باید برای اصلاح قیمت سوخت از پرمصرف‌ها شروع کنیم و از مصارف مازاد بر سهمیه، عوارض بگیریم و الا اصلاح قیمت سوخت در حد شعار باقی می‌ماند.
