عصر خودرو-آنچه دستیابی به حملونقل هوشمند را ضروری می‌کند، مشکلات و مسائل روزافزون حملونقل فعلی است. راه‌بندان‌های بزرگ و کوچک در جاده‌های شهری و برون‌شهری در تمامی دنیا ازجمله مهمترین موارد است که علاوه‌بر اتلاف میلیون‌ها ساعت از وقت شهروندان، آلودگی‌های بسیار زیست‌محیطی به‌همراه دارد.
به گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل از ایرنا ، کاهش منابع انرژی و گرانی آن، دلیل دیگری است که ما را به‌سمت حملونقل هوشمند سوق می‌دهد. در کنار این موارد، سوانح و حوادث جاده‌ای، سالانه خسارات عظیم مادی و جانی می‌زند. مورد آخر به‌ویژه در کشور ما که رتبه بالایی در سوانح منجر به آسیب‌دیدگی و حتی مرگ دارد، ضرورت سرعت حرکت به‌سمت حملونقل هوشمند را برای ما، ملموس‌تر می‌کند.
نظارت بر رفتار رانندگان حرفه‌ای، به‌ویژه در حملونقل مسافر بین شهری، مسئله‌ای است که می‌تواند در کاهش سوانح و تلفات تأثیر به‌سزایی داشته باشد و توسعه این نظارت با حملونقل هوشمند تسهیل میشود.
سامانه‌های حملونقل هوشمند
سامانه‌های حملونقل هوشمند (IntelligentTransportation Systems) به مجموعه‌ای از ابزارها، امکانات و تخصص‌ها از قبیل مفاهیم مهندسی ترافیک، تکنولوژی‌های نرم‌افزاری، سخت‌افزاری و مخابراتی اطلاق میشود که به‌صورت هماهنگ و یکپارچه به‌منظور بهبود کارایی و ایمنی در سیستم حملونقل به‌کار گرفته میشود.
سامانه‌های حملونقل هوشمند (ITS)، سامانه‌هایی متشکل از فناوری‌های نوین الکترونیک، کامپیوتر، فناوری اطلاعات و ارتباطات، الکترومکانیک و… هستند که در برنامه‌ریزی سیستم‌های حملونقل زمینی، امروزه نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند.
قدمت کاربرد و برنامه‌ریزی سامانه‌های حملونقل هوشمند به اوایل دهه 90 میلادی می‌رسد که در کشورهای توسعه‌یافته، از همان زمان شروع به مطالعه، طراحی و گسترش این سیستم‌ها شد و با توجه به توسعه سامانه‌های مختلف حملونقل زمینی و افزایش تقاضای سفر به‌صورت تصاعدی و مشکلات عرضه، شاخه‌های مختلف (ITS) توانسته‌اند، تأثیرات بسیار مطلوبی در حل چالش‌های حملونقل برای کشورها فراهم آورند.
سرهنگ حسین منوچهر پارسا، محقق و نویسنده در زمینه خودرو، ترافیک را دارای چهار ضلع می‌داند و می‌گوید: ترافیک 4 ضلع دارد؛ راننده، خودرو، جاده و محیط. به غیر از راننده که مهمترین فاکتور در رفت‌وآمد است، بحث ایمنی جاده و ایمنی رفت‌وآمد از اهمیت زیادی برخوردار است. درواقع وقتی ما راجع به ترافیک صحبت می‌کنیم یکی از مهمترین مسائل، ایمنی است.
جاده‌های هوشمند
اما بخش دوم سیستم‌های هوشمند، جاده‌ها هستند. جاده‌هایی که خود اخطارهای لازم را به خودرو و راننده می‌دهند. پارسا در این مورد توضیح می‌دهد: در بسیاری از نقاط دنیا برای سیستم حملونقل جاده‌ای هوشمند برنامه‌ریزی شده است.
به‌گفته وی، سامانه‌های حملونقل هوشمند مجموعه‌ای از فناوری‌های مختلف است که باعث بهبود حملونقل میشود. این سیستم براساس و پایه ارتباطات و اطلاعات است.
در این سامانه‌ها، حسگرهای یک پارچه‌ای وجود دارد که بین خودرو و جاده هماهنگی ایجاد می‌کند. هماهنگی میان آنها به‌وسیله فناوری‌های نوین پردازش اطلاعات صورت می‌گیرد. به این صورت، ترافیک ایمن، کارآمد، ارزان و مطمئن با شکل‌گیری اینگونه سامانه‌ها صورت می‌گیرد. پارسا توضیح می‌دهد: ما سامانه‌های هوشمند را در خودروهای خود داریم برای ایمن‌تر شدن، نیاز است در جاده‌ها نیز سامانه‌های هوشمند داشته باشیم. برخی از آنها خیلی ساده هستند و سال‌هاست در ایران آنها را داریم. مثلاً سامانه هوشمند روشنایی بزرگراه‌ها از جمله پایه‌ای‌ترین سامانه‌هاست که منجر به کاهش 85 درصدی تصادفات میشود. سامانه‌های دیگر هوشمند جاده‌ها در کشور ما کم‌کم در حال ورود هستند. برخی از انواع آن شامل: سامانه کنترل ترافیک، سامانه گزارش شرایط جوّی، سامانه راهنمای سبقت، کنترل راهگرد که وضعیت بزرگراه‌ها را می‌سنجد و حجم ترافیک را گزارش می‌کند، سامانه‌های الکترونیکی راهنمایی مسیر، بهینه سازی توقف‌گاه‌ها، آب و هوای جاده و…. پارسا تأکید می‌کند: باید از طریق اینگونه سامانه‌ها ترافیک نظارت و کنترل شود. 30 سامانه در جاده‌ها است که با سامانه‌های داخل خودرو باید هماهنگ باشد.
هوشمندسازی، ایمنی
پیشرفت‌های روزافزون تکنولوژی به‌ویژه در زمینه ارتباطات، بستر مناسبی برای هوشمندشدن ترافیک ایجاد کرده است. در افق دوردست این روند، خودروها بدون راننده در خیابان‌ها در تردد هستند و ترافیک از یک مرکز، ساماندهی و هدایت میشود. گرچه امروزه صحبت از خودروهای بدون راننده اندکی زود به‌نظر می‌رسد و نمونه‌های ساخته‌شده، در دست آزمایش هستند، اما تا زمانی که همه جاده‌های شهری و برون‌شهری، مجهز به سامانه‌های هوشمند شوند و در طرف مقابل نیز، خودروهای هوشمند بازار را تسخیر کنند، راه طولانی در پیش است.
اینکه همه کشورها به آن افق دوردست نگاه دارند یا نه، موضوع مهمی نیست. در حال حاضر در بیشتر کشورها روند هوشمندسازی آغاز شده‌است. پله‌های ابتدایی بعضاً بسیار مهم و حیاتی هستند و در ادامه طبیعتاً روند تخصصی‌تر میشود.
حسین منوچهر پارسا با اشاره به موضوع بالا می‌افزاید: اگر بخواهیم ایمنی در ترافیک داشته باشیم، باید به‌همین روند بپیوندیم. الان در جاده‌ها و خودروها سامانه‌های هماهنگ نصب میشود و به ایمنی عبور و مرور و جلوگیری از برخورد با عابران کمک زیادی می‌کند. یکی‌دیگر از این سامانه‌ها، سامانه هشدار برای یخ سیاه جاده است یا یکی‌دیگر احتمال وقوع بهمن را هشدار می‌دهد. وجود این سامانه‌ها در کشور ما ضروری است. باید عملی شود و کنترل ترافیک از حالت سنتی خارج شود.
این محقق کشورمان در ادامه تأکید می‌کند: اگر می‌خواهیم از فناوری روز دنیا برای بهبود وضعیت استفاده کنیم، باید سامانه‌های داخلی خودروها را با سامانه‌های جاده‌ای هماهنگ کنیم و صد البته این سامانه‌ها باید برای کشورمان بومی‌سازی شود. درواقع می‌توان گفت که عبور و مرور ایمن، نیاز به تبادل حجم بزرگی از اطلاعات دارد تا کارآمد و مطمئن باشد.
سامانه هوشمند و یکپارچه‌سازی
سامانه حملونقل هوشمند یک ابزار یا تکنولوژی جدید نیست. در واقع، ITS امکان یکپارچه‌سازی سیستم حملونقل را فراهم می‌آورد. یک سیستم حملونقل به‌طور کلی، شامل شبکه‌ها، وسایل نقلیه، افراد و کالاهاست. هرکدام از اجزای سیستم حملونقل مشخصات، ارگان‌ها و بعضاً آژانس‌های جداگانه دولتی دارند. ولی فناوری اطلاعات قادر است تمامی این اجزا را به‌صورت یک سیستم یکپارچه درآورد.
اگر اطلاعات به‌صورت آسان و ارزان توسط تکنولوژی مدرن رد و بدل شود، سیستم امکان بیشتری برای بهینه شدن و مناسب عمل کردن خواهد داشت. برعکس، اگر اطلاعات در دسترس نباشد یا با تأخیر، جریان یابد، عملکرد درست سیستم امکان‌پذیر نیست. درواقع، تبادل اطلاعات، تأثیر مستقیمی بر روی کــارآمدی سیستم حملونقل دارد.
یک سیستم حملونقل با محوریت ارتباطات و فناوری اطلاعات، می‌تواند به حل مشکلات قدیمی و کاذب موجود بین حمل ونقل و ارتباطات کمک کند. افراد، کالاها و اطلاعات می‌توانند از یک نقطه به نقطه‌ای دیگر منتقل شوند و در موارد زیادی، برای دستیابی مؤثرتر به این هدف، یکی می‌تواند جایگزین دیگری شود. برای مثال، فرستادن یک نامه به‌صورت الکترونیکی سریع‌تر، ارزان‌تر و قابل اطمینان‌تر از پست‌کردن آن است یا شرکت در یک ویدیو کنفرانس به‌جای مسافرت کردن و حضور در کنفرانس در مکانی دیگر به مراتب ساده‌تر و اقتصادی‌تر است. پیشرفت‌های به‌وجود آمده در فناوری اطلاعات می‌توانند به ایجاد یک سیستم کاملاً یکپارچه برای سال‌های آینده کمک کنند.
