عصر خودرو- آمارها نشان می‌دهد بخشی از محصولاتی که خودروسازان کشور در سال ۹۷ صادر کرده‌اند، قیمت کمتری در مقایسه با قیمت فروش آنها در بازار داخل داشته است. این البته در حالی است که به عکس سال‌های گذشته، طی سال ۹۷ چند خودرو پرتیراژ داخلی با قیمتی بیش از بازار کشور به‌دست مشتریان خارجی رسیده‌اند.
به گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل از دنیای اقتصاد، این موضوع به احتمال فراوان ناشی از رشد نرخ ارز و سیاست تثبیت قیمت در بازار داخل است. در واقع ازآنجاکه نرخ ارز طی سال 97 رشد کرده، خودروسازان نیز پول بیشتری در مقایسه با گذشته از ناحیه صادرات به‌دست آورده‌اند.
به‌عنوان مثال، اگر قیمت پراید صادراتی را 3 هزار دلار در نظر بگیریم، صدور این محصول در سال 96 و با فرض نرخ حداکثری دلار در پایان سال گذشته (حدود 5 هزار تومان)، 15 میلیون تومان در هر دستگاه برای خودروسازی کشور درآمد داشته است؛ این در حالی است که طی سال 97 و با در نظر گرفتن متوسط نرخ ارز در این سال (8 هزار تومان)، قیمت هر پراید در بازارهای صادراتی به 24 میلیون تومان رسیده است. در واقع به نظر می‌رسد آنچه سبب شده قیمت برخی خودروهای صادراتی خلاف روال معمول بالاتر از قیمت آنها در بازار داخل باشد، رشد نرخ ارز بوده است، هرچند البته مشخص نیست چرا برخی دیگر از خودروها کماکان قیمت پایین‌تری در بازارهای خارجی داشته‌اند. این موضوع شاید با بازه زمانی صادرات آنها در ارتباط باشد؛ به‌نحوی‌که شاید خودروهای مذکور در دوره‌ای که نرخ ارز طی سال 97 در کانال‌های پایین بوده، صادر شده‌اند. نکته مهم دیگر در این مورد اینجاست که دولت اجازه نداد خودروسازان محصولات پیش‌فروشی را با قیمت روز تحویل مشتریان بدهند؛ بنابراین با وجود مصوبه قیمت‌گذاری در حاشیه بازار، خودروها همچنان با قیمت قدیم در بازار داخل به فروش رفتند، اما برخی از آنها در بازارهای صادراتی متناسب با رشد نرخ ارز عرضه شدند. با توجه به اینکه تعهدات جدید خودروسازان با قیمت‌هایی بسیار بالاتر نسبت به سال 97 ایجاد شده‌اند، انتظار می‌رود طی سال‌جاری باز هم قیمت خودروهای صادراتی کمتر از قیمت آنها در بازار داخل باشد. به‌عنوان مثال، پراید هم اکنون در بازار داخل حداقل 35 میلیون تومان قیمت دارد که 10 میلیون تومان از قیمت صادراتی آن طی سال گذشته بیشتر است. در واقع به‌نظر می‌رسد منهای مقاطع استثنایی مانند سال 97، خودروهای صادراتی معمولا با قیمتی کمتر نسبت به بازارهای داخلی به فروش می‌روند.
ارزانتر بودن قیمت خودروهای صادراتی نسبت به بازار کشور، موضوعی است که همواره کم و بیش وجود داشته و اتفاقا مورد انتقاد مشتریان داخلی نیز قرار گرفته است. انتقاد مشتریان ایرانی بر این محور می‌چرخد که چرا خودروسازان داخلی محصولات خود را با همان قیمت صادراتی به بازار داخل عرضه نمی‌کنند؟ آنها بر این باورند که وقتی خودروسازان می‌توانند محصولات خود را با قیمت‌هایی پایین در بازارهایی مانند عراق (و البته پیش‌تر سوریه و ونزوئلا) به فروش برسانند، دلیلی ندارد مشتری ایرانی پول بیشتری بابت همان خودروها بپردازد.
اما آیا چنین نگرشی به صادرات خودرو صحیح است؟ آیا خودروسازان در حق مشتریان داخلی اجحاف می‌کنند و در حق خارجی‌ها انصاف را در نظر می‌گیرند؟ و اینکه مدل جهانی صادرات خودرو چه می‌گوید؟ آیا خودروسازان خارجی نیز همین شیوه را در بازارهای داخلی و صادراتی خود به کار می‌برند؟
قیمت خودروهای صادراتی
پیش از پاسخ به این پرسش‌ها، ابتدا نگاهی می‌اندازیم به تفاوت قیمت محصولات صادراتی و عرضه شده در بازار داخل خودروسازان، تا مشخص شود اختلاف قیمتی در سال 97 چقدر بوده است. ابتدا از ایران‌خودرو شروع کنیم، شرکتی که منهای سمند و رانا قیمت صادراتی سایر محصولاتش پایین‌تر از قیمت فروش آنها در بازار داخل بوده است. براساس گزارش اعلامی ایران‌خودرو به بورس، محصولات گروه پژو با متوسط قیمت 36 میلیون و 211 هزار تومان در بازار داخل به فروش رسیده، اما در بازارهای صادراتی، متوسط قیمت 33 میلیون و 468 هزار تومان بوده است. با این حساب، پژوهای صادراتی ایران‌خودرو در سال 97، حدود 2/ 13 درصد ارزانتر از نمونه‌های عرضه شده در بازار داخل بوده‌اند . این در حالی است که ایران‌خودرویی‌ها سمند خود را با قیمت بالاتری نسبت به بازار داخل صادر کرده‌اند. سمندهای صادراتی به‌طور متوسط 67 میلیون و 626 هزار تومان قیمت داشته‌اند، حال آنکه متوسط قیمت آنها در بازار داخل 28 میلیون و 447 هزار تومان بوده است. بنابراین طی سال 97، سمند در بازار داخل 58 درصد ارزانتر نسبت به بازارهای صادراتی قیمت داشته است. ایران‌خودرویی‌ها از ناحیه صادرات سمند طی سال 97، یک میلیارد و 425 میلیون و 500 هزار تومان سود برده‌اند.
در بین دیگر محصولات ایران‌خودرو، تندر-90 با متوسط قیمت 40 میلیون و 348 هزار تومان در بازار داخل به فروش رسیده اما مدل‌های صادراتی این محصول 31 میلیون و 800 هزار تومان قیمت داشته‌اند. بنابراین تندر-90 در بازارهای صادراتی و نسبت به بازار داخل، بیش از 21 درصد ارزان تر به فروش رفته است.
دیگر محصول صادراتی ایران‌خودرو در سال 97، دنا بوده که آن نیز قیمتی پایین تر در مقایسه با بازار داخل داشته است. مشتریان ایرانی، دنا را با متوسط قیمت 40 میلیون و 158 هزار تومان خریده‌اند، اما خارجی‌ها به‌طور متوسط 30 میلیون و 702 هزار تومان بابت خرید این محصول هزینه کرده‌اند. این ارقام نشان می‌دهد قیمت دنای صادراتی حدود 8/ 23 درصد نسبت به دناهای عرضه شده در بازار داخل، ارزانتر بوده است.
اما رانا به‌عنوان دیگر محصول صادراتی ایران‌خودرو در سال 97، حدود 7/ 46 درصد گرانتر در بازارهای خارجی به فروش رفته است. متوسط قیمت این خودرو در بازار کشور 36 میلیون و 165 هزار تومان بوده، حال آنکه در بازارهای صادراتی 67 میلیون و 700 هزار تومان فروخته شده است. صادرات رانا در سال گذشته 22 میلیون و 700 هزار تومان سود برای ایران‌خودرو به همراه داشته است.
ایران‌خودرو اما اگرچه در سال 96 توانسته بود وانت و محصولات مونتاژی نیز به بازارهای صادراتی ارسال کند، اما طی سال 97 صادرات آنها متوقف شده است. آمارها نشان می‌دهند قیمت این محصولات در بازارهای صادراتی طی سال 96، در مقایسه با بازار داخل پایین‌تر بوده است.
از ایران‌خودرو بگذریم و به سایپا برویم، شرکتی که خودروهای صادراتی اش در مقایسه با بازار داخل گران تر بوده‌اند. در این بین، پراید با قیمتی معادل 18 میلیون و 604 هزار تومان در بازار داخل به فروش رفته، اما قیمت آن در بازارهای صادراتی کمی بیش از 25 میلیون تومان بوده است؛ بنابراین پرایدهای صادراتی 6/ 25 درصد گرانتر نسبت به بازار داخل به فروش رفته‌اند. سایپا از محل صادرات پراید، 415 میلیون و 400 هزار تومان سود کرده است. در مورد تیبا نیز گزارش سایپا به بورس نشان می‌دهد صادرات این محصول پنج میلیارد و 795 میلیون و 100 هزار تومان برای نارنجی‌های جاده مخصوص سود به همراه داشته است. این خودرو در بازار داخل کمی بیش از 25 میلیون تومان قیمت داشته، اما در بازارهای صادراتی با متوسط قیمت 36 میلیون تومان به فروش رفته است. این اختلاف نشان می‌دهد سایپاتیبا را 5/ 30 درصد گران تر از بازار داخل در خارج از کشور فروخته است. سایپا در صادرات آریو نیز ماجرای پراید و تیبا را تکرار کرده است، چه آنکه این محصول با متوسط قیمت 53 میلیون و 778 هزار تومان در بازار داخل به فروش رفته، اما در بازارهای صادراتی قیمت آن 77 میلیون و 958 هزار تومان بوده است. با این حساب، قیمت آریوهای صادراتی 31 درصد بالاتر از آریوهای عرضه شده در بازار داخل بوده است. سایپایی‌ها از ناحیه صادرات این محصول 2 میلیارد و 385 میلیون تومان سود کرده‌اند.
چرا صادراتی‌ها معمولا ارزان ترند؟
اگر چه در سال97قیمت برخی خودروهای صادراتی بیش از بازار داخل از آب درآمده،اما معمولا عکس این شرایط در خودروسازی ایران برقرار است. در حالت کلی، کارشناسان، پایین‌تر بودن قیمت خودروهای صادراتی را در مقایسه با نمونه‌های مشابه عرضه شده در بازار داخل، موضوعی طبیعی عنوان کرده و نوعی عرف بین‌المللی می‌دانند. به گفته آنها، خودروسازان خارجی نیز معمولا برای افزایش قدرت رقابت، محصولات صادراتی خود را ارزانتر از بازار داخل به فروش می‌رسانند و در واقع از این راه به‌عنوان یکی از راهکارهای جذب مشتری استفاده می‌کنند. در واقع در بازارهای جهانی، رقابت سنگین و نفس‌گیری میان خودروسازان بر سر حفظ و توسعه جایگاه صادراتی شان برقرار است و از همین رو آنها سعی می‌کنند تا حد امکان محصولات شان را با کمترین قیمت و بیشترین کیفیت در اختیار مشتریان خارجی بگذارند. رقابت در این بازارها آنقدر سنگین است که خودروسازان ابایی از ارائه تخفیف‌های شگفت‌انگیز (در مقایسه با بازارهای داخلی‌شان) ندارند. حفظ و توسعه بازارهای صادراتی عملا تضمینی است برای بقا و البته گسترده تر شدن تولید و فروش خودروسازان، زیرا در بازارهای داخلی آنها نیز رقابت سنگین است و اینجاست که صادرات اهمیت بسیار بیشتری پیدا می‌کند. این در حالی است که در بازار ایران رسما با انحصار مواجه هستیم و از همین رو خودروسازان با خیالی نسبتا راحت از باب تولید و فروش (البته در شرایط عادی کسب و کار)، روزگار می‌گذرانند. البته در حال حاضر که تحریم گریبان خودروسازی را می‌فشارد و مشکلات اقتصادی نیز از سویی دیگر فشار می‌آورد، همین بازار داخل نیز به خطر افتاده و قیمت‌ها نیز به شدت بالا رفته است. اگر بازارهای صادراتی تضعیف شده یا از بین بروند، خودروسازان دنیا نمی‌توانند با تیراژ بالایی فعالیت کنند، زیرا بازارهای داخلی آنها از ظرفیت لازم برای جذب حجم فعلی تولیدشان برخوردار نیست و این یعنی افت شدید تولید و فروش. در کل با توجه به روش کار خودروسازان بزرگ دنیا در بازارهای جهانی، کمتر بودن قیمت خودروهای صادراتی در مقایسه با بازار داخل، چندان هم عجیب نیست و یک رفتار بین‌المللی تعبیر می‌شود نه سوءرفتار و اجحاف.
اما دلیل دیگری که کارشناسان در این مورد روی آن تاکید دارند، حذف هزینه‌های مالیاتی و در نظر گرفتن مشوق‌هایی از طرف دولت برای صادرکنندگان کشور است. در واقع دولت تسهیلاتی را برای خودروسازان در نظر گرفته که شرکت‌های خودروساز با استفاده از آنها قیمت محصولات صادراتی خود را کاهش می‌دهند. کارشناسان بر این باورند که پرداخت هزینه‌هایی مانند مالیات بر ارزش افزوده، عوارض گمرکی و شماره‌گذاری، قیمت تمام شده خودروهای تولید داخل را بالا برده است، حال آنکه خودروهای صادراتی از پرداخت چنین هزینه‌هایی معاف هستند. ازآنجاکه چنین هزینه‌هایی معمولا برای خودروهای صادراتی اعمال نمی‌شود، طبعا قیمت آنها در مقایسه با بازار داخل، کمتر از آب درمی‌آید. به گفته یک مقام مسوول، خودروهای داخلی به برخی قطعات وارداتی نیاز دارند و این موضوع به معنای وابستگی ارزی خودروسازان است؛ این در حالی است که هزینه صرف شده بابت این قطعات در خودروهای صادراتی، به شرکت‌های خودروساز عودت داده می‌شود و بنابراین قیمت تمام شده پایین می‌آید.
اما علاوه بر این دلایل، نکته مهم دیگر در باب پایین تر بودن قیمت محصولات صادراتی ایران‌خودرو و سایپا نسبت به بازار داخل، محدود بودن بازارهای خارجی و سطح کیفی نه چندان بالای خودروها است. در حال حاضر تمرکز اصلی شرکت‌های خودروساز ایرانی روی بازار عراق است که آن نیز دیگر لقمه چرب و نرم گذشته نیست و سطح توقع عراقی‌ها از قیمت و کیفیت خودرو بالا رفته است. ازآنجاکه اغلب خودروهای داخلی از سطح کیفی و ایمنی چندان بالایی برخوردار نیستند و طبعا از مسیر کیفی نمی‌توانند دل مشتریان خارجی را به‌دست بیاورند، خودروسازان روی قیمت مانور می‌دهند تا از این مسیر همین چند بازار محدود صادراتی به‌خصوص عراق را حفظ کنند. این را هم نباید فراموش کرد که سطح استانداردهای بازارهای صادراتی منطقه به ویژه عراق، پایین تر از ایران است، بنابراین برخی امکانات و آپشن‌ها در خودروهای صادراتی حذف می‌شود و این موضوع، قیمت تمام شده را پایین
می‌آورد. هرچه هست، حفظ صادرات خودرو و البته قطعات در شرایط فعلی که نرخ ارز بالا رفته، ضروری است و اینکه محصولات صادراتی از قیمت کمتری برخوردار هستند یک روش کاملا معمول در جهان است. این را هم نباید فراموش کرد که یکی از راه‌های افزایش کیفیت و کاهش هزینه، صادرات است، زیرا هرچه کیفیت بالاتر و قیمت پایین‌تر باشد، تضمین حفظ و توسعه بازارهای صادراتی نیز بالاتر خواهد بود.
