قانونمند شویم تا زنده بمانیم

به گزارش پایگاه خبری«عصرخودرو» به نقل از صمت، امروز دغدغه کاستن از نقش عامل انسانی در تصادفات، به رویکرد اساسی همه کشورهای جهان، به‌ویژه کشورهای در حال توسعه تبدیل شده و خسارت‌های مادی و معنوی آن، به‌ویژه در بخش تلفات و نقص عضو، غیر قابل جبران است. هر سال تعداد زیادی از ایرانیان در حوادث رانندگی جان خود را از دست می‌دهند. این تلفات که در سال 84 بیشترین میزان، یعنی 27هزار و760نفر بوده و در سال 93 به حدود 17هزار نفر رسیده، اگرچه به طرز چشمگیری کاهش داشته اما همچنان مدیریت کلان این مسئله در کشور برای رسیدن به استانداردهای جهانی، ضروری است.

صادق بشیری، معاون کالا و خدمات انجمن ملی حمایت حقوق مصرف‌کنندگان با بیان مقدمه بالا به صمت می‌گوید: براساس مطالعه پژوهشکده حمل‌ونقل وزارت راه‌وشهرسازی، هزینه تصادفات رانندگی در سال‌های اخیر بیش از 8درصد تولید ناخالص ملی بوده است. وی استخراج آمار دقیق و تحلیل حوادث رانندگی کشور را پیش‌نیاز هرگونه تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی در این زمینه می‌داند و می‌افزاید: به اعتقاد کارشناسان، ایجاد یک نظام کارآمد و موثر در تولید و عرضه آمار، از الزامات اولیه در برنامه‌ریزی و داشتن نظام جامع آماری ثبتی و کیفیت بانک‌های اطلاعاتی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی است.

قانونمند شویم
وسایل نقلیه ساخت بشر است که آن را برای رسیدن به اهدافش به خدمت می‌گیرد اما در کشورهایی که مسئله «به خدمت گرفتن» به درستی مدیریت نشده، مشاهده می‌کنیم که انسان، اسیر این وسایل شده است. بشیری با بیان این مطلب ادامه می‌دهد: در راستای کاهش عوارض استفاده از وسایل نقلیه مانند آلودگی هوا و تصادفات، در گام نخست علاوه بر ریشه‌یابی مشکلات پیش آمده با استفاده از تحلیل آمار و یافته‌های کارشناسان، یک راه دیگر، قانونمند شدن است که به‌طور قطع، بخشی از مشکلات را کاهش خواهد داد. به همین دلیل، با توجه به ضرورت به‌روزرسانی و تدوین قوانین موردنیاز براساس ضرورت‌های کنونی، آشنایی با قانون و رعایت آن الزامی است.
به گفته وی، قانونمندی تنها به معنای رعایت مقررات راهنمایی و رانندگی نیست بلکه منظور، رعایت قوانین و استانداردهای تعریف شده در همه حوزه‌های مرتبط با حمل‌ونقل است. بشیری اضافه می‌کند: قابلیت‌های زمینه‌ای، قابلیت‌های فنی و فناوریکی در کنار قابلیت‌های رفتاری می‌تواند در حصول نتیجه مطلوب موثر باشد. به باور وی، نارسایی در عوامل موثر در زنجیره تصادفات (انسان، محیط، راه و وسیله نقلیه) و هرگونه کاستی در پشتیبانی عوامل این زنجیره، از دلایل افزایش تصادفات و تلفات رانندگی است و نارسایی‌های احتمالی هرکدام از این عوامل، می‌تواند ناشی از نقش عوامل انسانی دیگر به شکل غیرمستقیم باشد.
این کارشناس معتقد است با توجه به پیچیدگی و تنوع روزافزون حمل‌ونقل، به کنترل درآوردن همه مولفه‌های تاثیرگذار آسان نیست و هر یک از این عوامل، نیازمند برنامه‌ریزی و اقدامات گسترده‌ای است که در سال‌های گذشته به علت مشکلات ناشی از جنگ و تحریم، به فراخور موردتوجه قرار نگرفته و در حال حاضر، دچار عقب‌ماندگی است. به باور او لازم است با بهره‌گیری از سیاست کشورهای موفق و یافته‌های سال‌های گذشته در کشور، این مسئله به سامان برسد.

نهادینه کردن فرهنگ رانندگی بی‌خطر
کاهش نقش انسان در تصادفات، نیازمند آموزش مهارت‌های رفتاری است؛ به‌عنوان نمونه عادت به رانندگی تهاجمی، رفتار پرخطر در رانندگی به شمار می‌رود که اصلاح آن نیازمند آموزش است. به باور بشیری، برای کاهش مشکلات، رعایت حد توانایی‌های فردی، توجه به سلامت روح و روان، افزودن مهارت‌های رانندگی، پرهیز از بی‌احتیاطی و... از عوامل اثرگذار خواهد بود. به گفته وی، علاوه بر ایجاد سازوکار مناسب برای کنترل همه عوامل بروز خطر در رانندگی، نهادینه کردن فرهنگ رانندگی بی‌خطر از مسئولیت‌های همه افراد جامعه است.
بشیری با اشاره به نقش راه و خودرو در تصادفات رانندگی می‌گوید: با وجود سرمایه‌گذاری‌های انجام شده بعد از جنگ، متاسفانه هنوز راه‌های کشور فاقد زیرساخت لازم برای پوشش ایمنی حمل‌ونقل است و اقدامات این حوزه، با وجود مثبت بودن، بسیار کند است. وی همچنین با تاکید بر ضرورت اخذ آموزش‌های لازم برای بهره‌گیری انسان از خودرو یادآوری می‌کند: استفاده از تعمیرگاه‌های مجاز و دستکاری نکردن خودرو، برای کاهش تصادفات لازم است. او معتقد است امروزه فناوری‌های نوین در راه‌ها، شرایط متفاوت و هوشمندی به وجود آورده که در کاهش نقش عامل انسانی موثر است؛ مانند استفاده از علائم هشداردهنده، دوربین در راه‌ها و....
از سوی دیگر به باور وی، سیستم نوین ترمز، استفاده از «جی‌پی‌اس» و سیستم کنترل سرعت و سایر سیستم‌های هوشمند خودرو، در کاهش سهم انسانی به یاری مردم آمده است.

لزوم توجه به حمل‌ونقل ریلی
در کشور ما جاده‌ها سهم بیش از 90درصدی در جابه‌جایی مسافر دارند. به گفته بشیری، به همین دلیل ایجاد ایمنی در حمل‌ونقل جاده‌ای کار آسانی نیست و برای کاستن از نقش عامل انسانی در حوادث، توجه به حمل‌ونقل ریلی به‌عنوان شیوه حمل‌ونقل ایمن و باصرفه، ضروری است. بشیری می‌افزاید: متاسفانه در سال‌های اخیر تمرکز قابل‌توجهی بر حمل‌ونقل ریلی و هوایی نشده و همچنان بار حمل‌ونقل بر دوش جاده‌هاست. این در حالی است که جابه‌جایی با راه‌آهن و هواپیما می‌تواند از بار ترافیکی جاده‌ها بکاهد و در کاهش آمار تصادفات و تلفات موثر باشد. مسئولیت‌پذیری نهادهای مرتبط با حمل‌ونقل کشور و ایفای نقش موثر از سوی آنها، از مسائل مهم دیگری است که به باور بشیری، در کاهش تصادفات رانندگی و کاهش نقش عامل انسانی در این زمینه، تاثیر فراوانی خواهد داشت.

همه‌چیز به انسان بازمی‌گردد
نقش انسان در هرچه به او مرتبط می‌شود، غیرقابل‌انکار است. این مسئله در بحث سوانح رانندگی نیز خود را نشان می‌دهد و رانندگان و عابران پیاده، می‌توانند با استفاده نادرست از خودرو و راه، عبور و مرور ناایمنی داشته باشند. سعید معیدفر، مشاور اجتماعی وزیر راه‌وشهرسازی با بیان این مقدمه در گفت‌وگو با صمت، با تاکید بر نقش انسان در ایمن یا ناایمن بودن حمل‌ونقل می‌افزاید: خودروساز می‌تواند با وظیفه‌شناسی نسبت به مسئولیتی که در ساخت خودروی ایمن دارد، در افزایش ایمنی حمل‌ونقل نقش داشته باشد یا با بی‌توجهی در ساخت خودرو، شرایط تردد را ناایمن کند. از سوی دیگر متولیان راه‌ها و جاده‌ها نیز می‌توانند با کوتاهی در مسئولیت‌های خود راه را ناایمن کنند و برعکس. از سوی دیگر راننده به‌عنوان کسی که درحال تردد در جاده است، با وظیفه‌شناسی و رعایت مقررات و احترام به دیگران می‌تواند نقش خود را در افزایش ایمنی برجسته کند.

در جامعه‌ای که در آن احترام به دیگری و وظیفه‌شناسی وجود ندارد و رعایت قوانین و مقررات کمرنگ است، همه عوامل موثر در تصادفات ناایمن خواهند بود؛ یعنی خودرو، راه و رانندگی. معیدفر می‌افزاید: فرض کنید در کشوری هستیم که منابع مالی محدودی برای بهسازی راه‌ها داشته باشد، این منابع محدود در کنار کمترتوسعه‌یافتگی موجب می‌شود همه ویژگی‌های یک جاده و خودروی خوب را نداشته باشیم. بنابراین رانندگان باید بدانند چه خودرویی را و در چه راهی می‌رانند. یعنی باید بدانیم به‌طور قطع این خودرو با استانداردهای جهانی از نظر ایمنی، فاصله‌هایی دارد. بنابراین کسی که توان مالی کمتری دارد و از خودروی ارزان‌تر استفاده می‌کند، باید متوجه باشد که در همه مسیرها و جاده‌ها نباید رانندگی کند. از سوی دیگر راننده‌های ما باید بدانند برخی جاده‌های کشور، به هر دلیلی استانداردهای لازم را ندارد. بنابراین با در نظر گرفتن این موارد، راننده باید بیشترین تلاش را در حفظ ایمنی به کار گیرد.
او یادآوری می‌کند: مشکل انسانی در همه موارد دخیل در تردد خود را نشان می‌دهد؛ چه در ساخت خودرو، چه در ساخت جاده و چه انسان (راننده و عابر پیاده). بنابراین همه چیز در تصادف و تلفات به انسان برمی‌گردد و نمی‌توان تقصیر را از گردن عاملی به عامل دیگر انداخت و همه باید در بخش مربوط به خود، یعنی ساخت خودرو، ساخت راه و رانندگی، ایمنی را رعایت کنند.

بازنگری نظام صدور گواهینامه
با توجه به بالا بودن نقش عامل انسانی در تلفات و تکرار برخی تخلفات، برخی معتقدند نظام صدور گواهینامه در ایران باید موردتجدیدنظر قرار گیرد. معیدفر در پاسخ به سوالی در این‌باره اظهار می‌کند: به‌طور قطع در نظام صدور گواهینامه باید تجدیدنظر جدی شود، البته نباید آنقدر به متقاضیان سخت گرفته شود که عده‌ای بدون گواهینامه، اقدام به رانندگی کنند بلکه صدور گواهینامه باید براساس استانداردهای جهانی باشد. به گفته او، ایران به‌عنوان یک کشور در حال توسعه هنوز در این زمینه با استانداردهای دنیا فاصله دارد، هرچند قدم‌هایی در این زمینه برداشته شده است.